სატურნის თანამგზავრი ენცელადი ერთ-ერთი საუკეთესო ადგილია მზის სისტემაში არამიწიერი სიცოცხლის არსებობისთვის. აქვს გლობალური, მლაშე ოკეანე, რომელსაც წიაღიდან მომდინარე სითბო თეორიულად უნდა უნარჩუნებდეს არამიწიერი საზღვაო ეკოსისტემისათვის ხელსაყრელ ტემპერატურას.
თუმცა, ამ სიცოცხლის აღმოჩენა ადვილი სულაც არ არის. ამ მთვარეს გარს აკრავს ყინულის გარსი, რომელიც ყველაზე თხელ წერტილში 5 კილომეტრის სისქის არის, მის ქვეშ არსებული ოკეანის სიღრმე კი 10 კილომეტრია. ასეთი მოცემულობა აქ, დედამიწაზეც უზარმაზარი გამოწვევა იქნებოდა, რომ აღარაფერი ვთქვათ მზის სისტემის შუაგულში, ჩვენგან ძლიერ შორს მდებარე ობიექტზე.
თუმცა, ენცელადის ქერქის გაბურღვის მთელი ეს ძალისხმევა შეიძლება სულაც არ დაგვჭირდეს. ახალი კვლევის მიხედვით, სიცოცხლის დაფიქსირება ამ ყინულოვანი მთვარის მლაშე ოკეანიდან ზედაპირზე ამოფრქვეულ წყლის ჭავლებშიც უნდა შევძლოთ — იმ შემთხვევაშიც კი, თუ იქ სიცოცხლე საკმაოდ მწირია.
„აშკარაა, რომ ურთულესია გაგზავნო რობოტი, რომელიც ამ ნაპრალებში ჩაცოცდება და ზღვის ფსკერზე ჩავა. მონაცემთა სიმულირებით, რომელშიც მომზადებულმა და მოწინავე ხომალდმა ორბიტაზე უნდა შეაგროვოს მხოლოდ ჭავლების ნიმუშები, ჩვენმა ჯგუფმა აჩვენა, რომ ეს მიდგომა საკმარისი იქნება, რათა გადაჭრით განვსაზღვროთ, არის თუ არა სიცოცხლე ენცელადის ოკეანეში. ეს შესაძლებელი იქნება ამ ოკეანეში ზონდის ჩასვლის გარეშე, რაც საკმაოდ ამაღელვებელი პერსპექტივაა“, — ამბობს არიზონის უნივერსიტეტის ევოლუციური ბიოლოგი რეჯის ფერიერე.
ენცელადი დედამიწისგან ძლიერ განსხვავდება; ნაკლებად სავარაუდოა, რომ იქ ძროხები და პეპლები არსებობდნენ, მაგრამ დედამიწის ოკეანის სიღრმეში, მზის მაცოცხლებელი სინათლისგან შორს, სხვა სახის ეკოსისტემა ყვავის. ოკეანის ფსკერზე, ხვრელების გარშემო, საიდანაც სითბო და ქიმიური ნივთიერებები იფრქვევა, ცოცხალი ორგანიზმები არიან შეჯგუფებული, რომლებიც ეფუძნებიან არა ფოტოსინთეზს, არამედ საზრდოობენ ქიმიური რეაქციების ენერგიით.
ყველაფერი, რაც ენცელადის შესახებ ვიცით, მიუთითებს, რომ ასეთივე ეკოსისტემები შეიძლება მისი ოკეანის ფსკერზეც იმალებოდეს. სატურნის გარშემო ერთ შემოვლას ის 32,9 საათს ანდომებს; მოძრაობს გაწელილ (ელიფსურ) ორბიტაზე, რა დროსაც, მისი წიაღი იჭიმება და იკუმშება და ამ პროცესისას საკმარისი სითბო გამოიყოფა, რათა ბირთვთან ახლოს წყალი თხევად მდგომარეობაში შენარჩუნდეს.
ეს მხოლოდ თეორია არ არის: სამხრეთ პოლუსთან, სადაც ყინულის ქერქი ყველაზე თხელია, ყინულის ქვეშიდან იფრქვევა ასობით კილომეტრის სიმაღლის წყლის ჭავლები; მეცნიერთა აზრით, ეს წყალი შემდეგ სატურის ყინულოვან რგოლებში გადადის.
დაახლოებით ათი წლის წინ, როდესაც ამ ჭავლებში სატურნის სისტემაში მოგზაურმა ხომალდმა „კასინიმ“ გაიფრინა, რამდენიმე საინტერესო მოლეკულა დააფიქსირა — მათ შორის ისეთ მოლეკულათა მაღალი კონცენტრაცია, რომლებიც დედამიწაზე ჰითროთერმულ ღრმულებთან არის დაკავშირებული: მეთანი, შედარებით ნაკლები დიჰიდროგენი და ნახშირორჟანგი. დედამიწაზე ისინი დაკავშირებულია მეთანის გამომყოფ არქეებთან.
„ჩვენს პლანეტაზე, ჰიდროთერმულ ღრმულებში სიცოცხლე ყვავის, დიდიც და პატარაც, მიუხედავად წყვდიადისა და უზარმაზარი წნევისა. იქ არსებულთა შორის ყველაზე მარტივი ქმნილებები არიან მიკრობები, სახელად მეთანოგენები, რომლებიც საკუთარ თავს ენერგიით მზის სინათლის გარეშეც ამარაგებენ“, — ამბობს ფერიერე.
მეთანოგენები დიჰიდროგენისა და ნახშირორჟანგის მეტაბოლიზებას ახდენენ, რის შედეგადაც, ქვეპროდუქტის სახით მეთანი გამოიყოფა. ფერიერემ და მისმა კოლეგებმა მეთანოგენთა იმ ბიომასის მოდელირება მოახდინეს, რომლის პოვნასაც ენცელადზე უნდა ველოდეთ, თუკი იქ მართლაც არის დედამიწის ჰოდროთერმულ ღრმულთა გარშემო არსებულის მსგავსი ბიომასა.
ამის შემდეგ, მათ იმის ალბათობის მოდელირებაც ჩაატარეს, რომ ეს უჯრედები და სხვა ბიოლოგიური მოლეკულები ხვრელებიდან ამოვარდეს და სავარაუდოდ რამდენი ასეთი მასალის პოვნა უნდა შეგვეძლოს.
„გაგვიკვირდა, როცა აღმოვაჩინეთ, რომ ენცელადის გლობალურ ოკეანეში უჯრედების ჰიპოთეტური რაოდენობა მხოლოდ ერთი ვეშაპის ბიომასის ტოლია. ენცელადის ბიოსფერო შეიძლება ძლიერ მწირი იყოს. ჩვენი მოდელები მიუთითებს, რომ ის საკმარისად პროდუქტიული უნდა იყოს, რათა ჭავლებში საკმარისი ორგანული მოლეკულები ან უჯრედები მოხვდეს, რათა ისინი ჩვენი სამომავლო კოსმოსური ხომალდის ინსტრუმენტებმა შეაგროვოს“, — ამბობს არიზონის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ევოლუციური ბიოლოგი ანტონინ აფჰოლდერი.
თუკი შესაბამისი ტექნოლოგიებით აღჭურვილი ხომალდი ამ ჭავლებში რამდენჯერმე გაიფრენს და საკმარის ნიმუშებს შეაგროვებს, მან შეიძლება ამ მასალების დაფიქსირება შეძლოს.
მიუხედავად ამისა, შეიძლება მათში საკმარისი რაოდენობის ბიოლოგიური მასალა არ იყოს; გარდა ამისა, საკმაოდ მცირეა იმის შანსიც, რომ უჯრედმა მთელ ამ მოგზაურობას გაუძლოს — ყინულებში გავლას და კოსმოსში გატყორცნას.
თუკი ამას ვერ შევძლებთ, ჯგუფი ვარაუდობს, რომ ალტერნატივა შეიძლება იყოს ამინომჟავები, მაგალითად, გლიცინი — არაპირდაპირი მტკიცებულება, თუკი მათი რაოდენობა გარკვეულ ზღვარს აჭარბებს.
„იმის გათვალისწინებით, რომ გათვლებით, თუკი ენცელადზე სიცოცხლე არსებობს, ის უკიდურესად მწირად უნდა იყოს, მაინც არსებობს საკმაოდ დიდი შანსი იმისა, რომ ჭავლებში ვერასოდეს ვიპოვოთ საკმარისი ოდენობის ორგანული მოლეკულა, რათა ცალსახად დავასკვნათ, რომ იქ სიცოცხლე არსებობს“, — ამბობს ფერიერე.
მისი განცხადებით, იმის ნაცვლად, რომ ვფოკუსირდეთ კითხვაზე, თუ რა ოდენობის სიცოცხლეა საჭირო, რომ მისი არსებობა დავადასტუროთ, უნდა ვიკითხოთ — რა არის ორგანული მასალის ის მაქსიმალური რაოდენობა, რომელიც სიცოცხლის არარსებობის შემთხვევაში უნდა იყოს იქ წარმოდგენილი.
მკვლევართა განცხადებით, ეს რიცხვები მომავალ წლებში შეიძლება მისიის დაგეგმვაში დაგვეხმაროს. ამასობაში კი, აქ, დედამიწაზე ვცდილობთ წარმოვიდგინოთ, რა სახის ეკოსისტემა შეიძლება იმალებოდეს სადღაც შორს, სატურნის ერთ-ერთი ბუნებრივი თანამგზავრის ოკეანის სიღრმეში.
კვლევა The Planetary Science Journal-ში გამოქვეყნდა.
მომზადებულია news.arizona.edu-სა და ScienceAlert-ის მიხედვით.
