ჭიის ხვრელების სახელით ცნობილი ჰიპოთეტური კოსმოსური პორტალები, რომლებიც ერთმანეთთან უნდა აკავშირებდეს დრო-სივრცის ორ წერტილს, ამჟამად მხოლოდ სამეცნიერო ფანტასტიკისა და კოსმოსური თეორიების საგანია. მაგრამ თუ ისინი მართლაც არსებობს, ერთ-ერთი მეცნიერს გაუჩნდა მოსაზრება, თუ რა გზით შეიძლება ისინი შევნიშნოთ: მათ მიერ დატოვებული ჩრდილებით.
ეს მეთოდი ისეთივეა, რა გზითაც ვაფიქსირებთ შავ ხვრელებს — გულისხმობს არა თავად ობიექტების ხილვას, არამედ მათ მიერ წარმოქმნილ ჭავლებსა და მიმდებარე სივრცეზე განხორციელებულ ეფექტებზე დაკვირვებას.
მსგავსი მოსაზრება წარსულშიც არსებობდა, მაგრამ ამ მიდგომას თან ახლავს ერთი პრობლემა — როგორ უნდა განვასხვავოთ ერთმანეთისგან შავი ხვრელებისა და ჭიის ხვრელების ჩრდილები?
რა თქმა უნდა, საჭიროა ასევე ვიცოდეთ, რას ვეძებთ.
ახლახან გამოქვეყნდა ახალი კვლევა, რომელიც გვთავაზობს ჭიის ხვრელთა ხელწერის დაფიქსირებისა და შავ ხვრელთაგან გარჩევის ჰიპოთეტურ გზას.
არ არის გამორიცხული, ამ მათემატიკური მოდელის რუკის საშუალებით, ერთ მშვენიერ დღესაც დავამტკიცოთ, რომ სამყაროში მართლაც არსებობს ჭიის ხვრელები.
„კვლევის ფარგლებში მიღწეული შედეგები მიუთითებს, რომ მათ ჩრდილებზე დაკვირვების გზით, შესაბამისი ბრუნვის მაჩვენებლის მქონე ჭიის ხვრელების გარჩევა შავი ხვრელებისგან, შესაძლებელია“, — ამბობს ინდოეთის ტატას ფუნდამენტური კვლევების ინსტიტუტის ფიზიკოსი რაჯიბულ შეიხი.
ჭიის ხვრელებს ხშირად შეხვდებით სამეცნიერო ფანტასტიკის ფილმებში, რომლებშიც ისინი დიდ მანძილებზე ან უბრალოდ დროში მოგზაურობისთვის გამოიყენება.
თეორიაში, მისი მოქმედების პრინციპი ემყარება სივრცის შემოხვევას თავად მასზე, რათა ერთმანეთთან დააკავშიროს ორი ძალიან დაშორებული წერტილი ოთხ განზომილებაში. ანუ, ჭიის ხვრელები ძალიან ამოკლებს მანძილსა და დროს.
მიუხედავად იმისა, რომ ეს ყველაფერი ფანტასტიკურად და წარმოუდგენლად ჟღერს, მეცნიერები კვლევას მაინც განაგრძობენ. ჭიის ხვრელების თეორია პირველად 100 წლის წინ გაჩნდა და სრულად შეესაბამება აინშტაინის ფარდობითობის ზოგად თეორიას.
უფრო ტექნიკური თვალსაზრისით, ისინი მიეკუთვნებიან სივრცეს, რომელშიც სინათლე სწორ ხაზზე აღარ მოძრაობს. ასტროფიზიკოსთა აზრით, ჭიის ხვრელის გარშემო სინათლის ნაწილაკები მრუდდება და მასთან ახლოს მისული ნაწილაკები სიცარიელეში ვარდება; შედეგად, წარმოიქმნება ჩრდილი.
სწორედ ამ მოსაზრებას ეფუძნება ახალი კვლევა.
მიუხედავად იმისა, რომ ჭიის ხვრელთა შესახებ გათვლები ადრეც ჩატარებულა, შეიხის თქმით, უფრო ზუსტი პროგნოზისთვის, მისი ახალი მოდელი მხედველობაში იღებს ჭიის ხვრელის „ყელს“ — შემაკავშირებელ არხს.
როგორც კვლევები მიუთითებს, მართალია, ნელა მბრუნავი ჭიის ხვრელების ჩრდილებს შავი ხვრელების წრიული ფორმა უნდა ჰქონდეს, მაგრამ სწრაფად მბრუნავი ჭიის ხვრელები უნდა წარმოქმნიდნენ უფრო არასწორი ფორმების ჩრდილებს, რითაც მათი გამორჩება გაცილებით მარტივი იქნება.
„ცაზე გაფანტული ფოტონები წარმოქმნიან კაშკაშა წერტილებს, ჭიის ხვრელის მიერ დაჭერილი ფოტონები კი წარმოქმნის ბნელ წერტილებს. დამკვირვებლის ცაზე, ბნელ წერტილთა გაერთიანება წარმოადენს ჩრდილს“, — განმარტავს შეიხი.
აუცილებელია აღინიშნოს, რომ ეს კვლევა ფოკუსირებულია ჭიის ხვრელის მხოლოდ ერთ ტიპზე — ე. წ. ტეოს კლასის მბრუნავ ჭიის ხვრელზე.
ამავე დროს, ზოგადად კონცეპტი იმდენად დამაინტრიგებელია, რომ ნებისმიერ კვლევა ჭიის ხვრელთა შესახებ, საზოგადოების უდიდეს ინტერესს იწვევს. ისეთი მოდელებიც კი, რომლებსაც ბევრი რამ აკლია, შესაძლოა, დაგვეხმაროს და ერთ მშვენიერ დღესაც გავარკვიოთ, მართლაც არსებობს თუ არა ჭიის ხვრელები.
ამ ეტაპამდე კი შეიძლება, არც თუ ისე დიდი დრო გვაშორებდეს — მეცნიერები აქტიურად მუშაობენ მოვლენათა ჰორიზონტის ტელსკოპთან (EHT), რომელმაც მათი აზრით, შავი ხვრელის ისტორიაში პირველი, პირდაპირი ფოტო უნდა მოგვაწოდოს. თუკი ის შავ ხვრელთა დანახვას შეძლებს, თეორიულად, მას ჭიის ხვრელის ხილვაც არ უნდა გაუჭირდეს.
EHT სინამდვილეში ტელესკოპთა ქსელია, რომელსაც აქვს საკმარისი სიმძლავრე, რათა სივრცეზე მისი ეფექტების გარდა, უშუალოდ შავი ხვრელიც იხილოს. მის მიერ შეგროვებულ მონაცემთა ანალიზი ამჟამად მიმდინარეობს.
ჭიის ხვრელთა შესახებ ჯერ ნამდვილად ბევრი რამ არ ვიცით, უცნობია, როგორ შეიძლება ურთიერთქმდებდეს მასთან მატერია, რაც განსაკუთრებით რთულს ხდის მათი მოდელის შექმნას. ბოლოსდაბოლოს, ჭიის ხვრელი ჯერ მხოლოდ ჰიპოთეტური ობიექტია.
რაჯიბულ შეიხის კვლევა ჯერ რეზენცირებული არა არის. მისი გამოქვეყნება ჟურნალ Physical Review D-ში იგეგმება, მანამდე კი ხელმისაწვდომია რეცენზირებამდელ სერვერ arXiv.org-ზე.
მომზადებულია Live Science-ისა და ScienceAlert-ის მიხედვით
