ინფორმაციული რნმ (mRNA) ყველა ცოცხალ უჯრედში გვხვდება. გენეტიკური კოდის ეს ძაფები ქიმიური შუამავლის როლს ასრულებს ჩვენს ქრომოსომებში არსებულ დნმ-სა და უჯრედის იმ მექანიზმს შორის, რომელიც ჩვენი ფუნქციონირებისთვის საჭირო ცილებს აწარმოებს; mRNA ამ მექანიზმს ასეთი ცილების წარმოებისთვის საჭირო ინსტრუქციებს აწვდის.
mRNA ნამდვილად არ არის იგივე, რაც დნმ; უფრო მეტიც, არ შეუძლია ჩვენს დნმ-სთან გაერთიანება და გენეტიკური კოდის შეცვლა. გარდა ამისა, ის შედარებით არამდგრადია და უჯრედში დაახლოებით 72 საათის განმავლობაში ძლებს, შემდეგ კი იშლება.
ვირუსული შეტყობინებები
ჩვენი უჯრედების მწარმოებლური უნარი მხოლოდ ადამიანის ცილების წარმოებით არ შემოიფარგლება. როდესაც ვირუსით ვართ ინფიცირებული, მათ შორის შედარებით უსაფრთხო, ჩვეულებრივი გაციების გამომწვევი ვირუსებით, ისინი საკუთარ გენეტიკურ მასალას ჩვენს უჯრედებში უშვებენ; ამ დროს, ინფორმაციული რნმ-ის (mRNA) ნაწილები, რომლებშიც ვირუსული ცილების წარმოების ინსტრუქციაა ჩაშიფრული, ჩვენი უჯრედის ცილების მწარმოებელ მექანიზმს ეგზავნება და ცილების წარმოებაც იწყება. შედეგად, ამ ცილებისგან ყალიბდება და ვრცელდება ახალი ვირუსული ნაწილაკები. მიუხედავად იმისა, რომ mRNA ვაქცინები შედარებით ახალი ტექნოლოგიაა, ეფუძნება ამავე უძველეს წინაპირობას — mRNA-ს მიტანას ჩვენს უჯრედებთან, რომლებიც მას ვირუსული ცილის წარმოებისთვის იყენებენ.
ზოგიერთი ვირუსი, მაგალითად აივ-ი, საკუთარი გენეტიკური მასალის მასპინძლის დნმ-ში ინტეგრაციას ახდენს, მაგრამ ასე არ ხდება ყველა ვირუსის შემთხვევაში; აივ-ინფექცია ამას იმ სპეციალიზებული ფერმენტებით ახერხებს, რომლებსაც თავად შეიცავს. mRNA ვაქცინები ამ ფერმენტებს არ შეიცავს და შესაბამისად, არ არსებობს რისკი, რომ მათში არსებულმა გენეტიკურმა მასალამ ჩვენი დნმ შეცვალოს.
ვაქცინის ტექნოლოგია
COVID-19-ის წინააღმდეგ შექმნილი ყველა რნმ ვაქცინა სხეულს უზრუნველყოფს ამავე ვირუსული ცილის წარმოების ინსტრუქციით — ეს გახლავთ კორონავირუსის „წვეტი“ ცილა, რომელსაც ვირუსი ჩვენს უჯრედებში შესასვლელად იყენებს. პრეკლინიკური კვლევები მიუთითებდა, რომ ის ძლიერ იმუნოგენური იყო, ანუ, თუ ჩვენი იმუნური უჯრედები ამ ცილას ერთხელ შეხვდებიან, წარმოქმნიან ძლიერ პასუხს, რაც პაციენტს მომავალში იცავს COVID-19-ისგან. მას შემდეგ, რაც ჩვენი უჯრედები ვირუსულ ცილას დაამზადებს, ის მათ ზედაპირზე ეფინება, სადაც მას ჩამვლელი იმუნური უჯრედები ამჩნევენ და საკადრის პასუხსაც სცემენ.
mRNA ვაქცინის დასამზადებლად, მეცნიერებმა mRNA-ს სინთეტიკური ვერსია შექმნეს, რომელშიც წვეტი ცილის წარმოების ინსტრუქციაა ჩაშიფრული. ეს mRNA-ს შეფუთულია ცხიმოვან ნაწილაკებში, რათა მას უჯრედის გარე მემბრანებში შეღწევა გაუადვილოს, რომლებიც ასევე ცხიმოვანი მასალისგან შედგება.
უჯრედში შესვლის შემდეგ, mRNA კონტაქტს ამყარებს ცილების მწარმოებელ მექანიზმთან, რომელიც უჯრედის ციტოპლაზმაშია მოთავსებული; ცოტოპლაზმა ჟელესებრი სითხეა, რომლითაც უჯრედია ამოვსებული. mRNA არ შედის უჯრედის ბირთვში, სადაც განთავსებულია ჩვენი ქრომოსომები და შესაბამისად, დნმ-იც.
არსებული მეთოდი
Pfizer/BioNTech-ის ვაქცინა პირველი mRNA ვაქცინაა, რომელიც ადამიანებში მოხმარებისთვის დაამტკიცეს, მაგრამ ტექნოლოგია, რომელსაც ის ეფუძნება, უკვე ორი ათწლეულია მუშავდება. მიუხედავად იმისა, რომ სრულიად გასაგებია ხალხის შეშფოთება ნებისმიერი ახალი სამედიცინო ტექნოლოგიის მიმართ, უნდა აღინიშნოს, რომ ძალიან მსგავს პრინციპს ეფუძნება ე. წ. ვირუსული ვექტორის ვაქცინებიც; მაგალითად, rVSV-ZEBOV ვაქცინა, რომელიც ებოლასგან დასაცავად გამოიყენება. ეს ვაქცინა ფართოდ გამოიყენეს ბოლო პერიოდში კონგოს დემოკრატიულ რესპუბლიკასა და უგანდაში ებოლას აფეთქებისას — აიცრა დაახლოებით 300 000 ადამიანი.
ამ ვაქცინაში გამოყენებულია მსხვილფეხა რქოსანი პირუტყვის ერთ-ერთი ვირუსის (Indiana vesiculovirus) შესუსტებული ვერსია, რომელიც ისეა გადაკეთებული, რომ შეიცავს ებოლას ვირუსის ცილის წარმოებისთვის საჭირო გენს. უჯრედში შესვლის შემდეგ, წარმოიქმნება ებოლას ცილისთვის საჭირო ინფორმაციული რნმ, რომელიც შემდეგ უჯრედის ცილის მწარმოებელ მექანიზმს ეგზავნება.
გამომდინარე აქედან, მიუხედავად იმისა, რომ mRNA ვაქცინები ახალი ტექნოლოგიაა, არ არსებობს მიზეზი ვიფიქროთ, რომ მას ჩვენს ბიოლოგიაზე რაიმე ხანგრძლივი ეფექტი ექნება, გარდა COVID-19-ის წინააღმდეგ ჩვენი იმუნური სისტემის გაწვრთნისა, სულ ეს არის.
მომზადებულია gavi.org-ის მიხედვით.
