წლობით მუხლჩაუხრელი შრომის შედეგად, ჩვენთვის ცნობილ ეგზოპლანეტათა რაოდენობა 5000-მდე გაიზარდა. ეგზოპლანეტები მზის სისტემის მიღმა არსებულ პლანეტებს ეწოდება.
ეგზოპლანეტების ახალი, დიდ კვლევაში, ასტრონომთა ჯგუფმა კეპლერის კოსმოსური ტელესკოპის მიერ შეგროვებულ მონაცემებში 366 აქამდე უცნობი პოტენციური ეგზოპლანეტა გამოავლინა.
საკვანძო აღმოჩნდა ვარსკვლავის სინათლეში ჩაბნელებათა გამოსავლენი ახალი ალგორითმის შექმნა; ასეთი ჩაბნელებები ვარსკვლავთა გარშემო ეგზოპლანეტების არსებობაზე მიუთითებს.
„ასობით ახალი ეგზოპლანეტის აღმოჩენა უკვე დიდი მიღწევაა, მაგრამ ეს კვლევა იმითაც არის გამორჩეული, რომ წარმოაჩენს მთლიანობაში ეგზოპლანეტათა პოპულაციის მახასიათებლებს“, — ამბობს ლოს-ანჯელესის კალიფორნიის უნივერსიტეტის ასტრონომი ერიკ პეტიგურა.
კეპლერის კოსმოსური ტელესკოპი თითქმის ათი წლის განმავლობაში, დედამიწის უკან მოძრაობდა მზის გარშემო, დიდი ხნის განმავლობაში აკვირდებოდა ცის სხვადასხვა მონაკვეთებს და იწერდა ვარსკვლავებს. მისი მიზანი იყო იმ მცირე ჩაბნელებათა დაფიქსირება, რომლებსაც ჩვენსა და რომელიმე შორეულ ვარსკვლავს შორის პლანეტის გავლა განაპირობებდა. რეგულარული პერიოდით ჩაბნელებათა სერიები ორბიტაზე მოძრავ სხეულზე მიუთითებს.
ჩაბნელებებს შორის ხანგრძლივობის საფუძველზე, ასტრონომებს შეუძლიათ დაადგინონ, ვარსკვლავიდან რა მანძილზე მოძრაობს პლანეტა მის გარშემო; მის მიერ დაბლოკილი სინათლის საფუძველზე კი შესაძლებელია ეგზოპლანეტის ზომის გარკვევა.
თითქოს ყველაფერი მარტივად ჩანს, მაგრამ კოსმოსურ „ხმაურში“ სიგნალების გამოვლენა ხანგრძლივი, გულმოდგინე სამუშაოა, რომელიც ვიზუალურად უნდა ჩატარდეს. იმიტომ, რომ ტრადიციულად, ადამიანები სიგნალს უკეთ აფიქსირებდნენ, ვიდრე პროგრამული უზრუნველყოფა.
თუმცა, პროგრამული უზრუნველყოფა სულ უფრო იხვეწება. კალიფორნიის უნივერსიტეტის ასტრონომის, ჯონ ზინკის მიერ შექმნილი ალგორითმი ნამდვილად გამორჩეულია. მკვლევართა ჯგუფმა პროგრამულ უზრუნველყოფაში შეიტანა კეპლერის მეორე მისიის 500 ტერაბაიტის მოცულობის ინფორმაცია, რომელიც მოიცავდა 800 მილიონ სურათს. შედეგად გამოვლინდა იქამდეც იდენტიფიცირებული 381 ეგზოპლანეტა და 366 სრულიად ახალი, პოტენციური ეგზოპლანეტა.
აღმოჩენებს შორის არის მომაჯადოებელი სისტემა, რომელიც საკუთარ დედავარსკვლავთან უჩვეულოდ ახლოს და ერთმანეთის გარშემო მოძრავ ორ, სატურნის მსგავს გაზის გიგანტ პლანეტას შეიცავს. პლანეტური მეცნიერები ასეთ უჩვეულო შემთხვევებს განსაკუთრებით ეძებენ, რადგან გვთავაზობს გავერკვეთ ისეთ პარამეტრებში, რომლებიც პლანეტურ სისტემათათვის არის შესაძლებელი.
„ყოველი ახალი პლანეტის აღმოჩენა უნიკალურ ინფორმაციას გვაწვდის პლანეტის ფორმაციაში ჩართული ფიზიკის შესახებ“, — ამბობს ზინკი.
კეპლერის მონაცემებზე მხოლოდ ზინკი და მისი ჯგუფი როდი მუშაობდნენ. უნივერსიტეტთა კოსმოსური კვლევების ასოციაციის (USRA) ჯგუფმა ასტრონომ ჰამედ ვალიზადეგანის ხელმძღვანელობით, დადასტურებულ ეგზოპლანეტათა სიას 300-ზე მეტი ეგზოპლანეტა დაამატა.
როდესაც პოტენციური ეგზოპლანეტის სიგნალის იდენტიფიცირება ხდება, თავდაპირველად მას კანდიდატის სტატუსს ანიჭებენ. ეს იმას ნიშნავს, რომ ის შეიძლება ეგზოპლანეტა იყოს, მაგრამ ამის დასადასტურებლად დამატებითი კვლევაა საჭირო; ასტრონომებმა ყველა სხვა შესაძლებლობა უნდა გამორიცხონ. ზინკის და მისი ჯგუფის მიერ აღმოჩენილი ეგზოპლანეტები ამ კატეგორიაში ჯდება.
ამ დროისათვის ეგზოპლანეტობის მრავალი ათასი კანდიდატი არსებობს. 18 ნოემბრის მონაცემებით, დადასტურებულ ეგზოპლანეტათა რაოდენობა 4575-ია.
ვალიზადეგანმა და მისმა კოლეგებმა ღრმა ნერვული ქსელი, სახელად ExoMiner-ი შექმნეს, რომელიც NASA-ს სუპერკომპიუტერ Pleiades-ზე გაუშვეს. მას შეუძლია, რეალური ეგზოპლანეტა ცრუ დადებითისგან გამოარჩიოს.
„როდესაც ExoMiner-ი რაღაცაზე ამბობს, რომ პლანეტაა, შეგიძლია დარწმუნდე, რომ ეს მართლაც პლანეტაა. ExoMiner-ი ძლიერ ზუსტია და გარკვეული თვალსაზრისით უფრო საიმედო, ვიდრე ამჟამად არსებული მანქანური კლასიფიკატორები და ადამიანი ექსპერტები“, — ამბობს ვალიზადეგანი.
ExoMiner-ის გამოყენებით, მან და მისმა ჯგუფმა კეპლერის საარქივო მონაცემებში ეგზოპლანეტების კანდიდატები შეისწავლა. ეს გახლდათ ეგზოპლანეტები, რომლებიც უკვე იდენტიფიცირებული იყო, მაგრამ დადასტურებას ელოდებოდა. ExoMiner-მა 301 მათგანის დადასტურება შეძლო.
ახლად დადასტურებული ეგზოპლანეტებიდან არც ერთი არაა დედამიწის მსგავსი, ანუ არ მოძრაობენ საკუთარი სისტემის სასიცოცხლო ზონაში; თუმცა, ისინი მნიშვნელოვანია ირმის ნახტომში პლანეტურ სისტემათა სტატისტიკისათვის.
ეს კი იმის გაგებაში გვეხმარება, როგორ ვითარდება და იზრდება პლანეტური სისტემები და რა გახლავთ სისტემის ევოლუციის სავარაუდო შედეგები.
ზინკის ჯგუფის პუბლიკაცია The Astronomical Journal-ში გამოქვეყნდა, ამავე ჟურნალმა მიიღო ვალიზადეგანის კვლევაც, რომელიც ჯერ arXiv-ზეა ხელმისაწვდომი.
მომზადებულია nasa.gov-ისა და ScienceAlert-ის მიხედვით.
