ალბათ გსმენიათ მთვარის მთვარეების, ანუ მთვარეების ბუნებრივი თანამგზავრების შესახებ, მაგრამ ოდესმე თუ გსმენიათ რამე პლუნეტების შესახებ? მაშ ასე, სტატიაში ამ ჰიპოთეტურ კოსმოსურ ობიექტთა ახალი კლასის შესახებ გიამბობთ.
ეს გახლავთ გარდამავალი ობიექტი მთვარესა და პლანეტას შორის. პლუნეტების არსებობამ შეიძლება კარგად ახსნას, თუ რატომ ვერ ვიპოვეთ ამ დრომდე ეგზომთვარეები.
ახალი კვლევის მიხედვით, სხვა პლანეტურ სისტემებში, იუპიტერის ზომის გიგანტურ ეგზოპლანეტათა გარშემო მოძრავი ეგზომთვარეები შეიძლება, გრავიტაციული ურთიერთქმედებით ორბიტიდან გამოვარდნენ.
ამ მომენტიდან ისინი პლანეტური ჩანასახები, იგივე პროტოპლანეტები, ანდაც პლუნეტები ხდებიან.
მკვლევართა განცხადებით, თუკი შედარებით სტაბილურ, მიგრირების პროცესში მყოფი გიგანტური პლანეტების გარშემო ეგზომთვარეები წარმოიქმნება, კვლევის საგანია, რა დაემართება ამ მთვარეებს მიგრაციის პროცესის დასრულების შემდეგ.
კვლევა განიხილავს სცენარს, რომელშიც მოზრდილი რეგულარული ეგზომთვარეები გარბიან მშობელი პლანეტის კუთხის მომენტთან გრავიტაციული მონაცვლეობის შემდეგ. შედეგად, ისინი პატარა პლანეტები ხდებიან. ამ ჰიპოთეტურ ობიექტთა ტიპს მეცნიერებმა „პლუნეტა“ უწოდეს.
ჯგუფმა ცხელი იუპიტერის ტიპის პლანეტების კომპიუტერული სიმულაცია ჩაატარა. ეს გახლავთ იუპიტერის მასის გაზის გიგანტები, რომლებიც თავიანთ დედავარსკვკლავს გარს უვლიან საკმაოდ ახლოდან — დაახლოებით იგივე მანძილიდან, როგორც მზეს მერკური. შესაბამისად, ეს პლანეტები უკიდურესად ცხელია.
ასტრონომთა აზრით, ეს პლანეტები ვარსკვლავიდან გაცილებით შორს უნდა წარმოქმნილიყო, შემდეგ კი მისკენ წასულიყო. იმის გამო, რომ ვარსკვლავის სიახლოვეს ძალიან ცხელა, გაზის უდიდესი ნაწილი იწვება.
თუკი ამ მიგრაციის დროს მათ მთვარეები ჰყავდათ, ვარსკვლავისკენ გადაადგილებისას უნდა წარმოიქმნებოდეს დამატებითი გრავიტაციული ძალები პლანეტასა და მთვარეს შორის.
კოლუმბიის ანტიოქიის უნივერსიტეტის მკვლევარ მარიო სუსერკიასა და მის კოლეგებს სურდათ გაერკვიათ, როგორ მოქმედებს ეს ძალები. ამიტომ, მათ ამ მიგრაციის მრავალი სიმულაცია ჩაატარეს. ყოველ სიმულაციაში, პლანეტას აუცილებლად ჰყავდა მთვარე.
აღმოჩნდა, რომ 44 პროცენტ შემთხვევაში მთვარე თავის პლანეტას შეეჯახა, 6 პროცენტ შემთხვევაში ვარსკვლავმა შეჭამა. ძალიან მცირე, 2 პროცენტ შემთხვევაში კი მთლიანად პლანეტური სისტემიდან გამოვარდა.
დანარჩენ 48 პროცენტ შემთხვევაში ისინი თავიანთ პლანეტებს გამოეყო და ვარსკვლავის გარშემო ორბიტაზე დაიწყეს მოძრაობა. ასე გახდნენ ისინი პლუნეტები.
პლუნეტათა უმეტესობა, დაახლოებით 54 პროცენტი ორბიტაზე ვარსკვლავიდან იმაზე შორს განთავსდა, ვიდრე მისი ყოფილი დედაპლანეტა. 14 პროცენტი ვარსკვლავთან პლანეტაზე ახლოს მივიდა. აღსანიშნავია, რომ შეიძლება ვერ მოხერხდეს მათი გარჩევა ჩვეულებრივი პლანეტებისგან და შესაბამისად, არ არის გამორიცხული, ზოგიერთი პლუნეტა უკვე აღმოჩენილიც გვაქვს, მაგრამ ჩვეულებრივი ეგზოპლანეტისგან ვერ ვანსხვავებთ.
მათი 28 პროცენტი განთავსდა ძლიერ ექსცენტრიულ ორბიტაზე, რომელიც პლანეტების ორბიტებს კვეთდა, დანარჩენი 4 პროცენტი კი პლანეტასთან ძალიან ახლო ორბიტაზე დარჩა.
ამ მთვარეებს, რომლებიც ამ პროცესში განადგურდნენ, შეუძლიათ ახსნან მეცნიერთა მიერ ჩემჩნეული ზოგიერთი დეტალი. მაგალითად, პლანეტასთან შეჯახების შედეგად გამოტყორცნილ ნარჩენებს შეუძლია წარმოქმნას უზარმაზარი რგოლების სისტემა.
თუკი მთვარე ყინულით დაფარული იყო, შეიძლება ის აორთქლებად კომეტათა ჯგუფად გადაიქცეს, რომლებიც გზადაგზა გრძელ კუდს წარმოქმნიან; სწორედ ასეთ ობიექტებს ვხედავთ ეგზოპლანეტა Kepler-1520-ისა და KIC 11026764-ის შემთხვევაში.
სიცოცხლის მიწურულს, დედავარსკვლავთან ახლოს მყოფმა პლუნეტამ შეიძლება გამოიწვიოს რამდენიმე სინქრონული პროცესი, მაგალითად, ზედაპირის სუბლიმაცია და ატმოსფეროს აორთქლება.
თუკი ამ ყველაფერს შევაჯერებთ პლანეტის ორბიტის სინათლის გამრუდებასთან, შეიძლება წარმოიქმნას ვარსკვლავის სიკაშკაშის არაპერიოდული და ძლიერი ჩაბნელება, რაც KIC 8462852-ს, იგივე ტაბის ვარსკვლავს ახასიათებს.
რა თქმა უნდა, არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ეს ყველაფერი ჯერ მხოლოდ ჰიპოთეზაა, თუმცა კიდევ ერთხელ გვაჩვენებს, რამდენად ცოტა რამ ვიცით სამყაროს შესახებ. არ არის გამორიცხული, პლუნეტები აქვე, მზის სისტემაშიც გვყავდეს.
როგორც მარიო სუსერკია აღნიშნავს, დედამიწის გრავიტაციის გამო მთვარე ჩვენს პლანეტას წელიწადში 3 სანტიმეტრით შორდება და შესაბამისად, ჩვენი მთვარეც პოტენციური პლუნეტაა, მას შემდეგ, რაც ის არასტაბილურ ორბიტას მიაღწევს.
კვლევა Monthly Notices of the Royal Astronomical Society-ში გამოქვეყნდება, მანამდე კი ხელმისაწვდომია რეზენცირებამდელ სერვერზე arXiv.
მომზადებულია New Scientist-ისა და ScienceAlert-ის მიხედვით.
