დედამიწის ორბიტაზე მოძრავი უზარმაზარი „ლოდი“, რომელსაც მთვარეს ვუწოდებთ, წარმოქმნილია ჩვენს პლანეტასთან გიგანტური ობიექტის შეჯახების შედეგად. ახალი კვლევა ნათელს ჰფენს კიდევ უფრო მეტ დეტალს მთვარის ფორმირების შესახებ — როგორ შეიძლებოდა დაბადებულიყო ჩვენი ბუნებრივი თანამგზავრი 4 მილიარდი წლის წინ და თანდათან უკან დაეხია დედამიწისგან?
დინამიკური სიმულაციის მოდელი ხატავს მთვარის სურათს, რომელიც ნელ-ნელა უკან იხევს ყინულოვანი დედამიწისგან და იმაზე 30%-ით ნაკლებ მზის სინათლეს იღებს, ვიდრე დღეს.
გარდა იმისა, რომ რამდენიმე საკვანძო ცნობას გვაწვდის იმასთან დაკავშირებით, თუ როგორ გახდნენ დედამიწა და მთვარე მეზობლები ჰადეურ ეპოქაში, ახალი კვლევა ასევე ხსნის მთვარის ეკვატორულ ამოზნექილობას — რატომ არის ის ამ ადგილას იმაზე სქელი, ვიდრე სინამდვილეში უნდა იყოს.
„მთვარის ეკვატორული ამოზნექილობა შეიძლება მალავდეს ადრეული დედამიწის ევოლუციის საიდუმლოებს, რაც სხვაგან არსადაა ჩაწერილი“, — ამბობს კოლორადო-ბულდერის უნივერსიტეტის მკვლევარი, ახალი კვლევის თანაავტორი სიჯი ჟონგი.
„ჩვენი მოდელი ასახავს ორჯერ დამოკიდებულ პროცესებს და ეს გახლავთ პირველი შემთხვევა, როცა ვინმემ შეძლო შეჭიდებოდა ადრეული მთვარის რეცესიის (უკან დახევა) პროცესთან დაკავშირებით არსებულ შეზღუდვებს“.
ამჟამად, მთვარე ჩვენს პლანეტას წელიწადში 4 სანტიმეტრით შორდება; სწორედ ამიტომ ნელდება თანდათან დედამიწის ბრუნვა საკუთარი ღერძის გარშემო და შესაბამისად, უმნიშვნელოდ, მაგრამ მუდმივად იზრდება დღის ხანგრძლივობა.
ამ გამოთვლების ჩატარება ჩვენ თვითონ შეგვიძლია, მაგრამ ახალი კვლევა ამოწმებს, თუ როგორი შეიძლება ყოფილიყო ეს მოძრაობა მილიარდობით წლის წინ. მკვლევართა მიერ გამოყენებული მოდელი აჩვენებს დედამიწისგან ნელ გამოყოფას რამდენიმე ასეული მილიონი წლის წინ.
ამ შემთხვევაში, საჭირო იყო დედამიწას იმაზე ნაკლები გრავიტაციული გავლენა ჰქონოდა მთვარეზე, ვიდრე დღეს აქვს, რაც გვაფიქრებინებს, რომ პლანეტის წყლის უდიდესი ნაწილი ჯერ კიდევ მყარი, გაყინული იყო.
„დედამიწის ჰიდროსფერო, თუკი ის საერთოდ არსებობდა ჰადეურ ხანაში, შეიძლება ყოველმხრივ გაყინული იყო, რაც სხვა დანარჩენთან ერთად, თავიდან აიცილებდა გრავიტაციულ თვაშვებულობას“, — ამბობს ჟონგი.
ეს კი თავის მხრივ გვაფიქრებინებს, რომ მზე დღევანდელთან შედარებით გაცილებით სუსტი იყო, რის გამოც, პლანეტა დედამიწა უფრო ცივი იქნებოდა.
„თოვლის გუნდა დედამიწისა“ და უფრო ცივი მზის კონცეპტები მეცნიერებს აქამდეც ჰქონდათ, თუმცა ძალიან ძნელია გაიხედო 4 მილიარდით უკან, წარსულში; მიუხედავად ამისა, ეს კვლევა ახალ, საჭირო ცნობებს ჰმატებს იმ დროს განვითარებულ მრავალ შესაძლო ცვლილებას.
ბოლო საიდუმლო, რომლის ამოხნაც ახალმა კვლევამ სცადა, არის ის, თუ რატომ არის მთვარე იმაზე უფრო შებრტყელებული პოლუსებთან და შედარებით ფართო ეკვატორთან, ვიდრე ეს მისი ბრუნვისა და სიჩქარიდან გამომდინარე უნდა იყოს სინამდვილეში. ეს საკითხი პირველად 200 წლის წინ წამოჭრა ფრანგმა მათემატიკოსმა და ფიზიკოსმა პიერ-სიმონ ლაპლასმა.
მრავალი მეცნიერის აზრით, ეს ამოზნექილობა სათავეს იღებს იმ პერიოდში, როცა მთვარე იყო უფრო ცხელი, დიდი და ამჟამინდელზე უფრო ახლოს დედამიწასთან. დედამიწისგან დაშორების კვალდაკვალ, ჭარბი მასალა ადგილზევე გაიყინა.
ახალი კვლევის ფარგლებში შექმნეს მოდელი, რომელიც ემთხვევა ამ ჰიპოთეზას და აჩვენებს, თუ როგორ შეიძლებოდა დახმარებოდა ყინულოვანი დედამიწა და ნელ-ნელა უკან დახეული მთვარე იმ „დამატებითი“ ადგილების წარმოქმნას, რომელსაც მასზე დღეს ვხედავთ.
მიუხედავად იმისა, რომ ყველაფერი ძალიან ჭკვიანურადაა გათვლილი, ეს ჯერ მაინც ჰიპოთეზაა. თუმცა, ამ კვლევის წყალობით, უკვე ხელთ გვაქვს ოდნავ მეტი ახალი მოსაზრებები იმასთან დაკავშირებით, თუ როგორ გაიყარა დედამიწისა და მთვარის გზები მილიარდობით წლის წინ.
ამის შემდეგმ მკვლევრებს სურთ კიდევ უფრო გაცხრილონ მიღებული შედეგები, რათა უკეთესად შეისწავლონ 3,8-4,5 წლების წინანდელი პერიოდი.
ისინი კარგად აცნობიერებენ, რომ ამ პერიოდის შესახებ ჯერ კიდევ ძალიან ბევრი რამაა უცნობი და არის საეჭვო მოვლენებიც.
მართალია, ამ ყოველივეს შესახებ არ ვფლობთ არანაირ პირდაპირ მტკიცებულებას, მაგრამ როგორც მკვლევრები ასკვნიან, „მთვარის ეკვატორული ამოზნექილობის ფორმაციის მოდელი ახალი და უნიკალური ცნობებით უზრუნველვყოფს კვლევებს ადრეული დედამიწის კლიმატისა და ზედაპირის გარემოს შესახებ“.
კვლევა ჟურნალ Geophysical Research Letters-ში გამოქვეყნდა.
მომზადებულია colorado.edu-სა და ScienceAlert-ის მიხედვით
