დედამიწიდან შორს, თავის ახალ სახლში, ჯეიმს ვების კოსმოსური ტელესკოპი შეიძლება არც ისე მარტო იყოს, როგორც შეიძლება წარმოგვედგინოს.
კოსმოსის ის მონაკვეთი, რომელშიც ტელესკოპია განთავსებული, სრული ვაკუუმი არ არის და მართლაც, მოხდა გარდაუვალი რამ — ვების სარკის ერთ-ერთ სეგმენტს ქვის ციცქნა ნამსხვრევი, მიკრომეტეორიტი შეეჯახა.
თუმცა, პანიკის საჭიროება არ არის. ტელესკოპის შემქმნელმა ინჟინრებმა ძალიან კარგად იცოდნენ კოსმოსის სიმკაცრე და ვები ისე დააპროექტეს, რომ მისთვის გაეძლო.
„ყოველთვის ვიცოდით, რომ ვებს კოსმოსურ გარემოსთან გამკლავება მოუწევდა, რაც მოიცავს სასტიკ ულტრაიისფერ სინათლეს და მზის დამუხტულ ნაწილაკებს, გალაქტიკის ეგზოტიკურ წყაროთა კოსმოსურ სხივებს და მზის სისტემის მიკრომეტეოროიდების შემთხვევით დარტყმებს“, — ამბობს პროექტის ერთ-ერთი ხელმძღვანელი პოლ გაითნერი.
მისივე განცხადებით, ვები ისე დააპროექტეს და ააგეს ოპტიკური თერმული, ელექტრული და მექანიკური თვალსაზრისით, რომ გარანტირებული აქვს მრავალი წლის მანძილზე შეასრულოს ამბიციური სამეცნიერო მისია.
ვები განთავსებულია დედამიწიდან 1,5 მილიონ კილომეტრში, რეგიონში, რომელსაც ლაგრანჟის მეორე წერტილს (L2) უწოდებენ.
ამ რეგიონში, ორბიტაზე მოძრავ ორ სხეულს (ამ შემთხვევაში დედამიწა და მზე) შორის გრავიტაციული ურთიერთქმედება დაბალანსებულია ორბიტის ცენტრისკენული ძალით, რათა წარმოიქმნას სტაბილური „ჯიბე“, სადაც შესაძლებელია დაბალმასიანი ობიექტების „დაპარკინგება“, რაც საწვავის ეკონომიის საშუალებას იძლევა.
მეცნიერებისთვის ეს ძლიერ სასარგებლოა, მაგრამ ეს რეგიონები სხვა საგნებსაც იზიდავს.
მაგალითად, იუპიტერს მზესთან საერთო ლაგრანჟის ორ წერტილში ასტეროიდთა გროვები აქვს, რომლებიც მისსავე ორბიტაზე მოძრაობენ. ლაგრანჟის წერტილებში ასტეროიდები სხვა პლანეტებსაც აქვს, მაგრამ იუპიტერზე ცოტა.
უცნობია, ზუსტად რამდენ მტვერს იზიდავს L2, მაგრამ სისულელე იქნებოდა იმაზე ფიქრი, რომ ამ რეგიონებში მტვერი საერთოდ არ არის.
ამიტომ, ვები სპეციალურად დააპროექტეს ისე, რომ გაეძლო უკიდურესად მაღალი სიჩქარით მოძრავი მტვრის ზომის ნაწილაკებით ბომბარდირებისთვის. მის დიზაინში გამოიყენეს არა მხოლოდ სიმულაციები, არამედ ინჟინრებმა სარკეებზე სატესტო დარტყმებიც ჩაატარეს, რათა გაეგოთ, როგორი შეიძლება ყოფილიყო კოსმოსური გარემოს ეფექტები და შედეგად, შეეცადნენ მათ შემსუბუქებას.
დარტყმებმა შეიძლება სარკის სეგმენტები გადააადგილოს, მაგრამ ტელესკოპს აქვს სენსორები, რომლებიც სარკის პოზიციებს გაასწორებს.
გარდა ამისა, გასწორების ბრძანებების გაგზავნა მისიის კონტროლის ცენტრს დედამიწიდანაც შეუძლია, რათა სარკეები საწყის პოზიციებს დაუბრუნდეს. უფრო მეტიც, სარკეებს შებრუნებაც კი შეუძლია, რათა წინასწარ მოერიდოს ცნობილ მეტეორიტულ წვიმებს.
და კიდევ, ვები შექმნილია ცდომილების დიდი ზღვრებით, რათა დროთა განმავლობაში მოსალოდნელმა ფიზიკურმა დეგრადაციამ მისია ნაადრევად არ დაასრულოს.
ვების ადგილმდებარეობა გაცილებით უკეთესია, ვიდრე დედამიწის დაბალ ორბიტაზე მოძრავი ჰაბლის, რომელიც მრავალჯერ გახდა მიკრომეტეორიტების დარტყმის ობიექტი და გამუდმებით განიცდიდა კოსმოსური ნარჩენებისგან ბომბარდირებას.
თუმცა, ჰაბლისგან განსხვავებით, ვები დედამიწიდან გაცილებით შორსაა და შესაკეთებლად მისი ფიზიკურად მონახულება შეუძლებელია. ბოლო ასეთი მისია ჰაბლთან 2009 წელს განხორციელდა.
მიკრომეტეოროიდი ვებს 23-25 მაისის შუალედში შეეჯახა და წარმოადგენდა შემთხვევით მოვლენას. შეჯახება მოსალოდნელზე დიდი აღმოჩნდა, რაც L2 რეგიონის გარემოს უკეთ შესწავლის საშუალებას იძლევა, შესაბამისად, ისეთი სტრატეგიის მოძებნის შანსს, რომელიც სამომავლოდ ტელესკოპს დაიცავს.
„გამომდინარე იქიდან, რომ ვების სარკეები კოსმოსშია მოშიშვლებული, ველოდებით, რომ შემთხვევითი მიკრომეტეოროიდული დარტყმები ტელესკოპის მუშაობას დროთა განმავლობაში გააუარესებს“, — ამბობს ვების ოპტიკური ნაწილის ხელმძღვანელი ლი ფაინბერგი.
მისივე თქმით, გაშვების შემდეგ, ვებს ოთხი პატარა, მოსალოდნელი მასშტაბის მიკრომეტეოროიდი შეეჯახა, მაგრამ ბოლო შეჯახება იმაზე დიდი აღმოჩნდა, ვიდრე პროგნოზები ჰქონდათ.
ჯეიმს ვების კოსმოსური ტელესკოპის პირველ სრულფერიან და სპექტროსკოპულ ფოტოებს NASA 2022 წლის 12 ივლისს გვაჩვენებს.
მომზადებულია nasa.gov-ისა და ScienceAlert-ის მიხედვით.
