იმ უცნაურ მოვლენათა სიას, რომლებში გადარჩენაც ნელამავალებს შეუძლიათ, ახლა უკვე „ცეცხლსასროლი იარაღიდან დიდი სიჩქარით გასროლაც“ შეგვიძლია დავამატოთ.
საიდან ვიცით? მეცნიერებმა ეს მართლა ჩაიდინეს და გჯერათ თუ არა, საკმაოდ კარგი მიზეზი ამოძრავებდათ. სურდათ გაეგოთ, გადაურჩებოდნენ თუ არა ნელამავალთა მსგავსი ორგანიზმი კოსმოსის გარკვეულ გარემო პირობებს, რათა დაახლოებით მაინც მივხვდეთ, სად და როგორ შეგვიძლია ვიპოვოთ მზის სისტემაში არამიწიერი სიცოცხლე და როგორ შეგვიძლია, რომ თავიდან ავიცილოთ მისი დაბინძურება.
ნელამავალები მიკროსკოპული ორგანიზმები არიან, ასევე უწოდებენ წყლის დათვებს და ხავსის გოჭებს. გავრცელებულია მთელ მსოფლიოში, ყველგან, როგორც სახმელეთო, ისე წყლის ეკოსისტემებში. ყველაზე გასაკვირი კი ის არის, რომ ამ ციცქნა არსებებს გარკვეულ სასტიკ პირობებში გადარჩენა შეუძლიათ.
როდესაც გარემო პირობები უარესდება, ისინი შრებიან, სხეულს გადააწყობენ და ანაბიოზში შედიან და ასე წლების განმავლობაში რჩებიან. შეგიძლიათ ფაქტობრივად ყველაფერი დამართოთ: გაყინოთ, ამყოფოთ ნულოვანი ჟანგბადის მქონე გარემოში, მაღალი წნევის ქვეშ, კოსმოსის ვაკუუმში, კოსმოსური რადიაციის ქვეშ, მოხარშოთ კიდეც — მაგრამ მაინც ცოცხლები რჩებიან.
ამ ე. წ. ურღვევმა მხეცებმა გლობალური ყურადღება 2019 წელს მიიპყრეს, როდესაც გაჩნდა მოსაზრება, რომ მთვარეზე ჩავარდნილ ისრაელის ხომალდმა ისინი შეიძლება იქ ჩაიტანა და ახლაც ცოცხლები არიან.
ამან მართლაც გააჩინა საინტერესო კითხვები. რამდენად ძლიერ დარტყმას შეუძლიათ გადაურჩნენ ნელამავალები? ამ კითხვაზე პასუხი მნიშვნელოვანია ასტრობიოლოგიისთვის, მათ შორის პანსპერმიის მოდელისვის, რომლის მიხედვითაც, სიცოცხლე შეიძლება მთელ კოსმოსში იყოს გავრცელებული პლანეტებზე დაცემული ასტეროიდებისა და კომეტების წყალობით.
ასევე შეუძლია გვითხრას, შეუძლიათ თუ არა ნელამავალებს ისეთ ადგილებზე გადარჩენა, როგორებიც არის მთვარე ან მარსის თანამგზავრი ფობოსი, რომლებიც დედამიწისა და მარსისგან გატყორცნილი ნაწილებისგან წარმოიქმნენ და შეიძლება, თან წაჰყვათ მიკროსკოპული სიცოცხლეც.
და ბოლოს, შეიძლება გავიგოთ ისიც, როგორია ნელამავალთა მსგავსი ორგანიზმების გადარჩენის მაჩვენებელი ევროპასა და ენცელადის მლაშე ოკეანეებიდან ამოფრქვეულ წყლის ჭავლებში.
ამიტომ, კენტის უნივერსიტეტის ასტროქიმიკოსმა ალეხანდრა ტრასპასმა და ასტროფიზიკოსმა მარკ ბარჩელმა ამის გარკვევა ექსპერიმენტით გადაწყვიტეს.
ბარჩელი ჰიპერჩქარი შეჯახებების სპეციალისტია და მის დეპარტამენტს ორეტაპიანი მსუბუქი აირების თოფი აქვს, რომელიც ჭურვების ასაჩქარებლად ორსაფეხურიან პროცესს იყენებს. ჯერ დენთს, შემდეგ მსუბუქ აირს — წყალბადს ან ჰელიუმს სწრაფი წნევის ქვეშ აქცევს და შედეგად, წამში 8 კმ სიჩქარეს აღწევს.
მკვლევრებმა იქ მტკნარი წყლის სახეობა Hypsibius dujardini-ის სამი ინდივიდი მოათავსეს, თითოეული ნეილონის რამდენიმე ტყვიაში, შემდეგ გაყინეს, რათა ნელამავალები ანაბიოზის, ძილის მდგომარეობაში გადაეყვანათ.
ამის შემდეგ, ნეილონის ტყვიები თოფში ჩადეს და ვაკუუმის კამერაში ქვიშის სამიზნეს 0.556 – 1.00 კმ/წმ სიჩქარით ესროლეს.
ამის შემდეგ, ქვიშის სამიზნე წყლიან მილში ჩადეს, ნელამავალების გამოაცალკევეს და დააკვირდნენ, რათა დაედგინათ, რამდენ ხანში გამოვიდოდნენ ძილის რეჟიმიდან. კონტროლის მიზნით გაყინეს 20 სხვა ნელამავალიც, რომლებიც თოფით არ გაუსროლიათ.
ყველა საკონტროლო ნელამავალმა 8-9 საათის შემდეგ გამოიღვიძა. თოფიდან გასროლილი ნელამავალები წამში 825 მეტრის სიჩქარით გასროლასაც გადაურჩნენ, მაგრამ აღდგენისთვის უფრო დიდი ხანი დასჭირდათ, რაც შიდა დაზიანებებზე მიუთითებს. შემდეგი უმაღლესი სიჩქარე, 910 მ/წმ ნელამავალის გაჭყლეტვით დასრულდა (ეს სიჩქარე გაცილებით მაღალია, ვიდრე მრავალი მსუბუქი ცეცხლსასროლი იარაღის).
„0,825 კმ/წმ სიჩქარემდე გასროლისას, ნელამავალები ხელუხლებლად გადარჩნენ და თავი აღიდგინეს, მაგრამ უფრო ჩქარა გასროლისას, მხოლოდ მათი ფრაგმენტები აღდგა. სიჩქარის ზრდასთან ერთად, ისინი ფიზიკურადაც ირღვეოდნენ“, — წერენ მკვლევრები.
ეს კი იმაზე მიუთითებს, რომ დარტყმის სიჩქარეზე გადარჩენის მაჩვენებელი ამ რიცხვებს შორის მერყეობს, რაც 1,14 გიგაპასკალი წნევის შოკური დაწოლის ეკვივალენტია; ეს კი სერიოზული ეჭვის ქვეშ აყენებს დარტყმისას მათ გადარჩენას.
მიუხედავად იმისა, რომ კვლევა პირდაპირ ვერ პასუხობს, გადარჩნენ თუ არა ნელამავალები ისრაელის ხომალდ „ბერეშითის“ მთვარეზე ჩავარდნისას, ცნობილია, რომ ჩავარდნის ვერტიკალური სიჩქარე 134,3 მეტრი წამში იყო, ჰორიზონტალური სიჩქარე კი 946 მეტრი წამში.
იმ მეტეორიტული დარტყმების სიჩქარე, რომლის შედეგადაც დედამიწიდან გატყორცნილი მასალებით მთვარე წარმოიქმნა, ნელამავალთა გადარჩენის მაჩვენებლის საზღვრებში ჯდება. შესაბამისად, სრულიად შესაძლებელია, რომ ასეთ მოგზაურობას ისინი მართლაც გადაურჩნენ.
ფობოსის შემთხვევაში, სცენარი უფრო რთულია: მისი წარმომქმნელი მატერია მარსიდან 1-4,5 კილომეტრი წამში სიჩქარით ამოიტყორცნა; ნაკლებად სავარაუდოა ისიც, რომ რომელიმე ნელამავალი მზისა და კოსმოსურ მკაცრ რადიაციას დიდხანს გადაურჩეს.
ყინულოვანი მთვარეების ჭავლების შემთხვევაში, ამოტყორცნილი წყლის ნიმუშების ასაღებად გაგზავნილი ნებისმიერი კოსმოსური ხომალდის სიჩქარე ძალიან მაღალი იქნება, მაგრამ ეს მხოლოდ იმას ნიშნავს, რომ შეიძლება კრეატიული მიდგომა გამოვიყენოთ. მკვლევართა ვარაუდით, ამით გამოწვეული შოკური წნევა შეიძლება შემცირდეს აეროგელის კოლექტორით, ანდაც ორბიტერის გამოყენებით, რათა შემცირდეს ხომალდისა და ჭავლების ფარდობითი სიჩქარე.
მკვლევართა განცხადებით, ამჟამად მიმდინარე დაკვირვებები განსაზღვრავს, რა გავლენას ახდენს თოფიდან გასროლა მათ გრძელვადიან გადარჩენაზე.
კვლევა Astrobiology-ში გამოქვეყნდა.
მომზადებულია ScienceAlert-ის მიხედვით.
