ჯეიმს ვების კოსმოსურ ტელესკოპს შორეულ, დაბურულ კოსმოსურ ღრუბელთა შუაგულში შეხედვის შეუდარებელი უნარი აქვს; შედეგად, ტელესკოპმა ბიოქიმიის ელემენტები დააფიქსირა სამყაროს ისეთ ცივ და ბნელ ადგილებში, სადაც ისინი ჯერ არ გვინახავს.
ჩვენგან დაახლოებით 500 სინათლის წლის მანძილზე მდებარე მოლეკულურ ღრუბელში, რომელსაც ქამელეონ I-ს უწოდებენ, ტელესკოპმა დააფიქსირა გაყინული ნახშირბადი, წყალბადი, ჟანგბადი და გოგირდი — ელემენტები, რომლებიც გადამწყვეტია ატმოსფეროს და ისეთი მოლეკულების წარმოსაქმნელად, როგორებიც არის ამინომჟავები (ზოგადი სახელით CHONS).
„ეს ელემენტები მარტივი ამინომჟავების მსგავსი პრებიოტური მოლეკულების მნიშვნელოვანი კომპონენტებია — შესაბამისად, სიცოცხლისაც“, — ამბობს გერმანიაში ბერნის უნივერსიტეტის ასტრონომი მარია დროზდოვსკაია.
ამას გარდა, მკვლევართა საერთაშორისო ჯგუფმა, რომელსაც ლაიდენის უნივერსიტეტის ასტრონომი მელისა მაკკლური ხელმძღვანელობდა, ასევე გამოავლინა კიდევ უფრო მეტი მოლეკულის გაყინული ფორმები, მაგალითად, წყლის, ამიაკის, კარბონილის სულფიდის და ორგანული მოლეკულა მეთანოლის.
ვარსკვლავები და პლანეტები მოლეკულური ღრუბლების ცივ, მკვრივ გროვებში იბადებიან. მეცნიერთა აზრით, CHONS-ები და სხვა მოლეკულები იმ მოლეკულურ ღრუბელშიც იყო, რომლისგანაც ჩვენი მზე დაიბადა; მოგვიანებით, მათი ნაწილი დედამიწაზე ასტეროიდებისა და კომეტების დაცემის გზით მოხვდა.
მიუხედავად იმისა, რომ ქამელეონ I-ში აღმოჩენილი მოლეკულები ახლა იქ თავისუფლად „დანავარდობენ“, ერთ მშვენიერ დღეს, ისინი შეიძლება პლანეტის წარმოქმნის პროცესში აღმოჩნდნენ ჩართული და ახლად დაბადებული პლანეტები სიცოცხლის აღმოცენებისთვის საჭირო ინგრედიენტებით უზრუნველყონ.
„კომპლექსური ორგანული მოლეკულების, მეთანოლის და სავარაუდოდ ეთანოლისაც, მიუთითებს, რომ მომავალში ამ ღრუბელში წარმოქმნილ მრავალ ვარსკვლავს და პლანეტას ეს მოლეკულები მემკვიდრეობით გადაეცემა საკმაოდ მოწინავე ქიმიურ მდგომარეობაში“, — განმარტავს ლაიდენის ობსერვატორიის ასტრონომი უილ როჩა.
მისი თქმით, ეს შეიძლება იმას ნიშნავდეს, რომპლანეტურ სისტემაში პრებიოტურ მოლეკულათა არსებობა ვარსკვლავთა წარმოქმნის ჩვეული შედეგია და არა ჩვენი მზის სისტემის უნიკალური მახასიათებელი.
ქამელეონ I მტვრისა და ყინულის ცივი, მკვრივი კონგლომერაციაა და მიეკუთვნება დედამიწასთან ერთ-ერთ ყველაზე ახლომდებარე აქტიურ ვარსკვლავთწარმომქმნელ რეგიონს. მისი შემადგენლობის აღწერას ბევრი რამის თქმა შეუძლია ვარსკვლავთა და პლანეტათა წარმოქმნის პროცესში ჩართულ ინგრედიენტთა შესახებ.
თავის მძლავრი ინფრაწითელი შესაძლებლობებით, ჯეიმს ვებს მკვრივი მტვრის მიღმა იმაზე მკაფიოდ და დეტალურად გახედვა შეუძლია, ვიდრე აქამდე შექმნილ სხვა ნებისმიერ ტელესკოპს. იმიტომ, რომ სინათლის ინფრაწითელი ტალღის სიგრძე მტვრის ნაწილაკებს ისე არ ფანტავს, როგორც სხვა, უფრო მოკლე ტალღის სიგრძეები. შედეგად, ჯეიმს ვებს მტვერში იმაზე უკეთესად შეუძლია გახედვა, ვიდრე ჰაბლის მსგავს ოპტიკურ ინსტრუმენტებს.
ქამელეონ I-ის ქიმიური შემადგენლობის განსასაზღვრად, მეცნიერებმა შთანთქმის ხელწერა გამოიყენეს. ღრუბელში გამოვლისას, ვარსკვლავის სინათლეს მასში არსებული მოლეკულები და ელემენტები შთანთქავენ. სხვადასხვა ქიმიური ნივთიერება სხვადასხვა ტალღის სიგრძეს შთანთქავს. მასში გამოვლილი სინათლის სპექტრში, შთანთქმული ტალღის სიგრძეები უფრო მუქად ჩანს. ამის შემდეგ, მეცნიერებს შეუძლიათ გააანალიზონ შთანთქმის ხაზები და განსაზღვრონ რომელი ელემენტებია იქ წარმოდგენილი.
ქამელეონ I-ის შემადგენლობის შესასწავლად, ჯეიმს ვებმა მასში იმაზე ღრმად შეიხედა, ვიდრე ოდესმე. აღმოაჩინა სილიკატური მტვრის მარცვლები, ზემოთ ხსენებული CHONS და სხვა მოლეკულები, კოსმოსში ამ დრომდე გაზომილთა შორის ყველაზე ცივი ყინული — დაახლოებით -263 გრადუსი ცელსიუსის მქონე.
როგორც მკვლევართა ჯგუფმა დაადგინა, ამ სიმკვრივის ღრუბლის კვალობაზე, CHONS მოლეკულები მასში მოსალოდნელზე ცოტა იყო. მათ შორის, გოგირდის რაოდენობა მოსალოდნელის მხოლოდ ერთ პროცენტს შეადგენდა. ეს იმაზე მიუთითებს, რომ მასალების დანარჩენი ნაწილი შეიძლება მომწყვდეულია ისეთ ადგილებში, რომელთა გაზომვაც შეუძლებელია, მაგალითად, ქვებში და სხვა მინერალებში.
მეტი ინფორმაციის გარეშე, ამ ეტაპზე ამის დადგენა რთულია. მკვლევართა ჯგუფი სწორედ მეტი ინფორმაციის მიღებას ცდილობს. იმედი აქვთ, რომ ასე დაადგენენ ყინულის ევოლუციას — როგორ ხვდება ის მოლეკულური ღრუბლის მტვრის მარცვლების გარსიდან კომეტებში და შემდეგ პლანეტათა ჩანასახებზე.
კვლევა Nature Astronomy-ში გამოქვეყნდა.
ჯეიმს ვების მიერ ქამელეონ I-ისთვის გადაღებული სურათი სრული რეზოლუციით შეგიძლიათ ამ ბმულიდან ჩამოტვირთოთ.
მომზადებულია esawebb.org-ისა და ScienceAlert-ის მიხედვით.
