წყალბადი კოსმოსის მთავარი საშენი მასალაა. ნებისმიერი სახით, მას ძალიან ბევრი რამის თქმა შეუძლია ყველაზე დიდ მასშტაბებზე სამყაროს მახასიათებელთა შესახებ.
სწორედ ამ მიზეზის გამო, ასტრონომები გაფაციცებით ეძებენ ამ ელემენტის სიგნალებს, სადაც კი მისი პოვნა შეიძლება.
ამჯერად, ატომური, დაუმუხტავი წყალბადის სინათლის ხელწერა დედამიწიდან ყველაზე შორს გაზომეს, ვიდრე ოდესმე. ინდოეთში მდებარე რადიოტელესკოპმა GMRT-მა 8,8 მილიარდი წლის წინ გამოყოფილი და ჩვენთან ახლა მოსული სინათლის სიგნალი დააფიქსირა.
ეს კი ამაღელვებელ ცნობებს გვაწვდის 13,8 მილიარდი წლის ასაკის სამყაროს ერთ-ერთი ადრეული მომენტების შესახებ.
„გალაქტიკა სხვადასხვა სახის რადიოსიგნალებს გამოყოფს. ამ დრომდე ამ კონკრეტული სიგნალის დაფიქსირება მხოლოდ ახლომდებარე გალაქტიკებიდან იყო შესაძლებელი, რაც ზღუდავდა ჩვენს ცოდნას ბევრი სხვა გალაქტიკის შესახებ“, — ამბობს კანადის მაკგილის უნივერსიტეტის კოსმოლოგი არნაბ ჩაკრაბორტი.
ამ შემთხვევაში, ატომური წყალბადის მიერ გამოყოფილი რადიოსიგნალი წარმოადგენს 21 სანტიმეტრი სიგრძის სინათლის ტალღას. დაბალი ტალღები ძლიერ ენერგიული არ არის, არც მათი სინათლეა ძლიერი, რის გამოც, შორ მანძილზე მათი დაფიქსირება რთულია. წინა ასეთი რეკორდი 4,4 მილიარდი წლის წინანდელ სიგნალს ეკუთვნოდა.
იმის გამო, რომ ტელესკოპ GMRT-თან შეხვედრამდე დიდი მანძილი გამოიარა, 21-სანტიმეტრიანი ემისიის ხაზი გაფართოებადი სივრცის მიერ 48 სანტიმეტრამდე იყო გაჭიმული; ამ ფენომენს სინათლის წითელ წანაცვლებას უწოდებენ.
სიგნალის დასაფიქსირებლად ჯგუფმა გრავიტაციული ლინზირება გამოიყენა, რასაც წარმოქმნიდა შორეული ვარსკვლავთწარმომქმნელი გალაქტიკა SDSSJ0826+5630. გრავიტაციულ ლინზირებას უწოდებენ შორეული ობიექტის სინათლის გადიდებას, რასაც იწვევს ამ ობიექტსა და ტელესკოპს შორის მდებარე სხვა მასიური ობიექტის გრავიტაცია. შუაში მდებარე ასეთი ობიექტი უზარმაზარი ლინზის როლს ასრულებს.
„ამ კონკრეტულ შემთხვევაში, სიგნალს ამრუდებს სხვა მასიური სხეული, სამიზნესა და დამკვირვებელს შორის მდებარე სხვა გალაქტიკა. შედეგად ვიღებთ სიგნალის 30-ჯერ გადიდებას, რამაც ტელესკოპს მისი დაჭერის საშუალება მისცა“, — ამბობს ინდოეთის მეცნიერების ინსტიტუტის ასტროფიზიკოსი ნირუპამ როი.
კვლევის შედეგები ასტრონომებს იმედს აძლევს, რომ ახლო მომავალში სხვა ასეთივე დაკვირვებებსაც შეძლებენ.
ატომური წყალბადი წარმოიქმნება მაშინ, როდესაც გალაქტიკის გარშემო არსებული ცხელი, იონიზებული გაზი გალაქტიკაში შედინებას იწყებს და გზადაგზა ცივდება. საბოლოოდ, ის მოლეკულურ წყალბადად გადაიქცევა, რომლისგანაც შემდეგ ახალი ვარსკვლავები იბადებიან.
დროში ასე შორს, წარსულში გახედვა ბევრ რამეს გვასწავლის ჩვენი გალაქტიკის წარმოქმნის შესახებაც. ამავე დროს, ასტრონომებს იმის უკეთესად გარკვევაშიც ეხმარება, როგორ იქცეოდა სამყარო მაშინ, როდესაც ჯერ ახალი დაბადებული იყო.
კვლევა Monthly Notices of the Royal Astronomical Society-ში გამოქვეყნდა.
მომზადებულია mcgill.ca-სა და ScienceAlert-ის მიხედვით.
