მზის სისტემაში არსებობს ერთი უდიდესი კითხვა — იყო თუ არა მარსზე ოდესმე სიცოცხლე? და თუ დიახ, ვიპოვით თუ არა ოდესმე ამის მტკიცებულებას? მართალია, პასუხი ჯერ არ გვაქვს, მაგრამ ახალი კვლევის ფარგლებში მეცნიერებმა გამოავლინეს იმედისმომცემი ადგილი, რომელმაც შესაძლოა, ეს საიდუმლო გაგვიმხილოს.
მტვრიანი ველებისა და მთების ნაცვლად, პასუხი შესაძლოა, მარსის მიწისქვეშეთში იმალებოდეს.
ბრაუნის უნივერსიტეტის პლანეტარულ მეცნიერთა განცხადებით, მარსის ქანებში წყლის მოლეკულების დაშლას საკმარისი ქიმიური ენერგია უნდა გამოეყო, რათა ასობით მილიონი წლის განმავლობაში უზრუნველეყო ქემოსინთეზურ მიკრობთა პოპულაცია.
პლანეტარული მეცნიერის, ჯეს ტარნასის თქმით, საბაზისო ფიზიკურ და ქიმიურ გათვლებზე დაყრდნობით დადგინდა, რომ უძველეს მარსს ზედაპირქვეშ საკმარისი დაშლილი წყალბადი ჰქონდა, რათა ენერგიით მოემარაგებინა გლობალური ზედაპირქვეშა ბიოსფერო. პლანეტაზე ზუსტად ისეთივე გარემო უნდა ყოფილიყო, როგორც დედამიწაზე, სადაც სიცოცხლე მიწისქვეშაც არსებობს.
მარსის ქანებში არსებობს მტკიცებულებები, რომ დიდი ხნის წინ, ამ მშრალ და მტვრიან პლანეტაზე წყალი უხვად იყო. არსებობს იმის მტკიცებულებებიც, რომ წითელი პლანეტის ზედაპირქვეშ დიდი ოდენობით წყალი დღესაც არსებობს.
იყო/არის თუ არა წყალი მარსზე, მკვლევართა მიერ ჩატარებული კომპიუტერული სიმულაციები მიუთითებს, რომ მას ხელსაყრელი გარემო უნდა შეექმნა სიცოცხლის იმ ფორმებისთვის, რომლებიც დედამიწაზე არსებობს.
მათ ზედაპირქვეშა ლითოავტოტროფულ მიკრობულ ეკოსისტემებს უწოდებენ და შედგებიან მიკროორგანიზმთა საზოგადოებებისგან, რომლებიც ღრმად, მიწისქვეშ, სიბნელეში ცოცხლობენ.
იმის გამო, რომ მათ ვერ სწვდება მზის სითბო და სინათლე, რომელიც განაპირობებს ფოტოსინთეზს, ანუ პროცესს, რომელზეც დამოკიდებულია დედამიწის სიცოცხლის ფორმების უმეტესი ნაწილი — ზედაპირქვეშა ლითოავტოტროფული მიკრობული ეკოსისტემები დამოკიდებულია ენერგიის სხვა წყაროზე.
მას ქემოსინთეზი ეწოდება. ქემოლითოტროფული სიცოცხლის ფორმები, როგორც მათ უწოდებენ, იყენებენ არაორგანულ ნაერთთა ქიმიურ ბმებში შენახულ ენერგიას. ასეთი ნაერთები შეიძლება იყოს წყალბადის სულფიდი ან ჟანგბადის აირი, რომლებიც ნახშირორჟანგისგან ნახშირწყლებს აწარმოებენ.
მარსზე გარემო ნაკლებ სტუმართმოყვარეა. მკვლევართა ჯგუფმა განსაზღვრა, რომ მარსის ქერქში არსებული რადიოაქტიური ელემენტები უნდა წარმართავდნენ რადიოლიზს — პროცესს, რომლის დროსაც რადიაცია წყალს წყალბადად და ჟანგბადად შლის. ეს კი საკმარის ენერგიას წარმოქმნის ზედაპირქვეშა ლითოავტოტროფული მიკრობული ეკოსისტემების სიცოცხლისათვის.
პლანეტარული მეცნიერის, ჯეკ მასტარდის განცხადებით, რადიოლიზი მიწისქვეშა მიკრობებს ენერგიით დედამიწაზეც უზრუნველყოფს. ამის შემოწმება ამჯერად მათ მარსის შემთხვევაში სცადეს.
მარსის ქერქში რადიოაქტიურ ელემენტების — თორიუმისა და კალიუმის ადგილმდებარეობის განსაზღვრის მიზნით, ჯგუფმა წითელი პლანეტის ორბიტაზე მოძრავი NASA-ს ხომალდის, Mars Odyssey-ს მონაცემების შესწავლა დაიწყო. ამის შემდეგ, ეს მონაცემები ურანის ოდენობის დასადგენად გამოიყენეს.
იმის გამო, რომ ამ ელემენტთა დაშლის მაჩვენებლები მუდმივია, ჯგუფმა შეძლო გაერკვია, რა ოდენობით იყო ისინი მარსის ქერქში 4 მილიარდი წლის წინ. რადიოაქტიურ დაშლას ასევე უნდა გემოეწვია წყლის რადიოლიზური დაშლა.
ამის შემდეგ, გეოთერმულ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით, ჯგუფმა გამოთვალა, რა ოდენობის წყალი უნდა ყოფილიყო იმ დროისთვის. გაირკვა, რომ მარსის ფოროვან ქანებში წყალი უხვად უნდა ყოფილიყო.
და ბოლოს, კლიმატური მოდელირების საშუალებით, სიცოცხლისთვის ხელსაყრელი ადგილიც იპოვეს. ეს არც ისე ცივი აღმოჩნდა, რომ გაყინულიყო და არც ისე ახლოს პლანეტის ბირთვთან, რათა უკიდურესად გაცხელებულიყო.
მკვლევრებმა განსაზღვრეს, რომ პლანეტას ჰქონდა რამდენიმე კილომეტრის სისქის გლობალური სასიცოცხლო ზონა, რომელშიც რადიოლიზს მილიონობით წლის მანძილზე წყალბადით უნდა მოემარაგებინა მიკრობული საზოგადოება.
რა თქმა უნდა, ეს აღმოჩენა არ ნიშნავს, რომ მარსზე სიცოცხლე ახლაც არის. თუმცა, ეს მიგნება მეცნიერებს დიდად დაეხმარება იმ ადგილის შერჩევაში, სადაც შეიძლება, რომ 2020 წელს დასვან NASA-ს ახალი მარსმავალი Mars 2020. ამ მავალის მთავარი მიზანი წითელ პლანეტაზე ამჟამად ან წარსულში არსებული სიცოცხლის ნიშნების პოვნაა.
სიცოცხლის ნიშნების საძებნელად, სხვა ადგილებს შორის არის მარსზე ახლახან აღმოჩენილი უზარმაზარი მიწისქვეშა ტბა და ამომშრალ უძველეს ტბათა რკინით მდიდარი აუზები.
კვლევა ჟურნალ Earth and Planetary Science Letters-ში გამოქვეყნდა.
მომზადებულია news.brown.edu-სა და ScienceAlert-ის მიხედვით.
