ცოტა ხნის წინ, ჩვენგან მილიარდობით სინათლის წლის მანძილზე მდებარე გალაქტიკებში მომხდარმა შეჯახებამ სამყაროში ყველაზე კაშკაშა სინათლე წარმოქმნა. პირველად ისტორიაში, მეცნიერებმა მისი მოქმედებაში დაფიქსირება შეძლეს.
აფეთქებები გამა-გამოსხივების ანთებები იყო — სამყაროში სინათლის ყველაზე ენერგიული ფორმის ხანმოკლე ამოფრქვევები.
პირველი ანთება ტელესკოპებმა 2018 წლის ივლისში დააფიქსირეს. მეორე ანთება 2019 წლის იანვარში დაიჭირეს, რა დროსაც წარმოიქმნა იმაზე 100 მილიარდჯერ მეტი ენერგია, ვიდრე ადამიანის თვალისთვის ხილული სინათლეა.
გამა-გამოსხივების ანთებები ყოველგვარი წინაპირობის გარეშე ჩნდება და მხოლოდ რამდენიმე წამს გრძელდება, შესაბამისად, ასტრონომებს სწრაფად მოქმედება მართებთ. თანამგზავრების მიერ იანვრის აფეთქების დაფიქსირებიდან 50 წამის შემდეგ, დედამიწაზე განთავსებულმა ტელესკოპებმა სინათლის ათასობით ნაწილაკი დაიჭირეს.
გამა-გამოსხივების მეცნიერი, ელაისა ბერნარდინი პრესრელიზში აღნიშნავს, რომ ეს იყო ყველაზე მაღალენერგიული ფოტონები მათ შორის, რაც კი გამა-გამოსხივების ანთებისას დაუფიქსირებიათ.
შედეგებს 300-ზე მეტი მეცნიერი სწავლობდა მთელი მსოფლიოდან. მათი კვლევა ახლახან გამოქვეყნდა სამეცნიერო ჟურნალ Nature-ში.
გამა-გამოსხივების ანთებები თითქმის ყოველდღე ხდება, გაფრთხილების გარეშე და მხოლოდ რამდენიმე წამს გრძელება. თუმცა, ასეთი მაღალენერგიული აფეთქებები მეცნიერებისთვის მაინც იდუმალებით არის მოცული.
მეცნიერთა აზრით, მათი გამომწვევი მიზეზია ნეიტრონულ ვარსკვლავთა შეჯახება ან სუპერნოვა. სუპერნოვა არის მოვლენა, რომელიც ხდება მაშინ, როცა ვარსკვლავი ბირთვულ საწვავს ამოწურავს, საკუთარი გრავიტაციით კოლაფსირდება და შავ ხვრელად გადაიქცევა.
როგორც მკვლევარი დევიდ ბერჯი პრესრელიზში შენიშნავს, გამა-გამოსხივების ანთებები ჩვენთვის ცნობილი ყველაზე მძლავრი აფეთქებებია სამყაროში და როგორც წესი, სულ რამდენიმე წამში იმაზე მეტ ენერგიას გამოყოფენ, ვიდრე ჩვენი მზე გამოიმუშავებდა მთელი არსებობის განმავლობაში.
ამ აფეთქებებს მთელი ხილული სამყაროს გადანათებაც კი შეუძლია.
გამა-გამოსხივების უცაბედ, უძლიერეს ამოფრქვევებს რამდენიმე საათიანი ან დღიანი შემდგომი ნათება მოსდევს.
აქამდე, ტელესკოპები აკვირდებოდნენ დაბალენერგიულ სხივებს, რომლებიც ძირითადი აფეთქების შემდეგ, ამგვარი „დაისიდან“ მოდიოდა.
გამა-გამოსხივების ანთებათა შესახებ აქამდე ყველაფერი მხოლოდ ამ შემდგომი ნათების შესწავლის შედეგად ვიცოდით. უშუალოდ ულტრამაღალი ენერგიის სინათლე მეცნიერებს ამ დრომდე არასოდეს ჰქონდათ დაფიქსირებული.
2019 წლის 14 იანვარს, ნასას ორმა თანამგზავრმა ჩვენგან 4 მილიარდი სინათლის წლით დაშორებულ გალაქტიკაში აფეთქება შენიშნა. 22 წამის შემდეგ, ამ კოსმოსურმა ტელესკოპებმა, Swift-მა და Fermi-ს გამა-გამოსხივების ტელესკოპმა აფეთქების კოორდინატები ასტრონომებს დედამიწაზე მიაწოდა.
კოორდინატების მიღებიდან 27 წამის შემდეგ, კანარის კუნძულებზე მყოფმა ასტრონომებმა MAGIC-ის ორი უმძლავრესი ტელესკოპი ცაში ამ წერტილისკენ მიმართეს.
მომდევნო 20 წუთის განმავლობაში, ეს ტელესკოპები ფოტონების ნაკადებმა წალეკა და შედეგად, შეძლეს გამა-გამოსხივების ანთებათა ერთ-ერთ ყველაზე მოუხელთებელ მახასიათებელთა გარკვევა.
„როგორც ჩანს, მათი ენერგიის თითქმის ნახევარს აქამდე ვრ ვაფიქსირებდით“, — ამბობს MAGIC-ის გამა-გამოსხივების ტელესკოპების მეცნიერი კონსტანცა სატალეცკა.
მისი თქმით, გაზომვებმა აჩვენა, რომ ძალიან მაღალენერგიული გამა-გამოსხივების მიერ გამოყოფილი ენერგია უდრის ყველა დაბალი ენერგიის ოდენობათა ჯამს.
უფრო ადრე, 2018 წლის ივლისში დაფიქსირებული გამა-გამოსხივების ფოტონები არ იყო ისე ბევრი და ენერგიული, როგორც იანვრის აფეთქებისას.
თუმცა, ეს მოვლენა იმით იყო გამორჩეული, რომ მაღალენერგიული სინათლის ნაკადი თავდაპირველი აფთქებიდან 10 საათის განმავლობაში გრძელდებოდა.
მკვლევრები ვარაუდობენ, რომ ელექტრონებმა შეიძლება ფოტონები გაფანტეს, რითაც გაიზარდა ფოტონთა ენერგია. იგივეს მიუთითებს იანვარში დაფიქსირებული აფეთქების კვლევაც.
მეცნიერები უკვე დიდი ხანია ეჭვობდნენ, რომ გამა-გამოსხივების ანთების შემდგომი ნათების ფაზაში ასე ბევრი ულტრამაღალი ენერგიის წარმოქმნის ერთ-ერთი გზა სწორედ ასეთი გაფანტვა იყო. რრ აფეთქებაზე დაკვირვებამ მათი ეს მოსაზრება საბოლოოდ დაადასტურა.
მომზადებულია Business Insider-ის მიხედვით.
