იუპიტერის ყინულში გახვეული თანამგზავრი ევროპა სულ უფრო მეტად გამოიყურება იმ საუკეთესო ადგილად მზის სისტემაში, სადაც არამიწიერი სიცოცხლე უნდა ვეძებოთ.
ახალი მოდელირების მიხედვით, კლდოვანი მანტია, რომელიც ყინულის სქელი ქერქისა და მლაშე ოკეანის ქვეშ იმალება, საკმარისად ცხელი უნდა იყოს ვულკანური აქტივობისთვის. გარდა ამისა, ის შეიძლება ასე ცხელი მთელი თავისი 4,5-მილიარდ წლიანი არსებობის განმავლობაშია.
აღმოჩენას პირდაპირი გავლენა აქვს ევროპას ზღვის ფსკერზე სიცოცხლის არსებობის შესაძლებლობასთან.
„ჩვენი შედეგები იმის დამატებით მტკიცებულებას გვთავაზობს, რომ ევროპას ზედაპირქვეშა ოკეანის გარემო შეიძლება ხელსაყრელი იყოს სიცოცხლის აღმოცენებისთვის“, — ამბობს პრაღის კარლის უნივერსიტეტის გეოფიზიკოსი მარი ბეჰუნკოვა.
მისივე განცხადებით, ევროპა ერთ-ერთი იშვიათი პლანეტური სხეულია, რომელმაც შეიძლება, ვულკანური აქტივობა მილიარდობით წლის განმავლობაში შეინარჩუნა და შესაძლოა ერთადერთია დედამიწის შემდეგ, რომელსაც წყლის დიდი რეზერვუარები და ენერგიის ხანგრძლივი წყარო აქვს.
წარმოიდგინეთ მზის მაცოცხლებელი სითბოსგან საკმაოდ შორს მდებარე ყინულოვანი სხეული, სადაც ზედაპირის ტემპერატურა -140 გრადუსი ცელსიუსია; ერთი შეხედვით, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ასეთ ადგილას ცოცხალი ორგანიზმები ვიპოვოთ, მაგრამ ამის პრეცედენტი სინამდვილეში დედამიწაზეც არის.
ჩვენს პლანეტაზე სიცოცხლის უმეტესი ნაწილი ფოტოსინთეზზე დაფუძნებულ კვების ჯაჭვზეა დამოკიდებული, მაგრამ ზოგიერთ ექსტრემალურ გარემოში, სადაც მზე არასოდეს ანათებს, სიცოცხლემ სხვა გზა იპოვა.
ოკეანის სიღრმეში, იმდენად ღრმად, რომ იქ მზის სინათლეც ვერ აღწევს, არსებობს ვულკანური ნახვრეტები, რომლებიც მიმდებარე წყალს აცხელებს. იქ სიცოცხლე ქემოსინთეზს ეფუძნება — საკვების საწარმოებლად ბაქტერიები ენერგიას გეოქიმიით იღებენ და არა მზის სინათლისგან.
არსებობენ სხვა ბაქტერიებიც, რომლებიც მათ ჭამენ და ასე, ამ სრულ წყვდიადში მთელი ეკოსისტემა წარმოიქმნება.
ცნობილია, რომ ევროპას სქელი ყინულის საფარის ქვეშ გლობალური ოკეანე იმალება; დაფიქსირებულია ყინულის ნაპრალებიდან გეიზერების სახით ამოფრქვეული თხევადი წყალი. დადგენილია ისიც, რომ ეს წყალი ძლიერ მარილიანია. ეს კი გარკვეულ პირობებს უნდა ქმნიდეს ჩვენთვის ცნობილი ქემოსინთეზური ჰიდროთერმული სიცოცხლისთვის.
თუმცა, არ ვიცით, მიმდინარეობს თუ არა ევროპას ზღვის ფსკერზე ვულკანური აქტივობა, დედამიწაზე არსებული ჰიდროთერმული ღრმულების მსგავსად.
ეს შესაძლებელია; იუპიტერის ერთ-ერთი მთვარე, იო, მზის სისტემის ყველაზე ვულკანური სხეულია, რასაც განაპირობებს იუპიტერის გრავიტაციით გამოწვეული გამუდმებული დაჭიმვა, რაც მის წიაღს აცხელებს.
ვინაიდან ევროპა იუპიტერისგან იოზე შორსაა, რჩება ეჭვები; ამიტომ, ბეჰუნოვკამ და მისმა კოლეგებმა ამის გარკვევა სცადეს.
ევროპას წიაღის წარმოქმნის დროიდან დღემდე ევოლუციისა და გაცხელების სიმულირებისთვის, მათ დეტალური მოდელირება გამოიყენეს. შედეგად კი აღმოაჩინეს რამდენიმე მექანიზმი, რომელთა მოქმედებაც ევროპას სრულიად გაყინვისგან იცავს.
პირველ რიგში, მანტიაში არსებულ ელემენტთა რადიოაქტიური დაშლის შედეგად გამოყოფილმა სიცხემ სავარაუდოდ დიდი წვლილი შეიტანა ევროპას შიდა სითბოში, განსაკუთრებით მისი ისტორიის ადრეულ ეტაპზე.
დროთა განმავლობაში, იუპიტერის გარშემო მისი ელიფსური ორბიტით გამოწვეული მოქცევითი ძალების მიერ გამომუშავებულ ცვალებად სტრესს ევროპას წიაღის მუდმივი შეკუმშვა-გაშლა უნდა გამოეწვია.
ეს კი სიცხეს გამოყოფს და ის შეიძლება საკმარისი იყოს ქანების გასადნობად და მაგმად გადასაქცევად, რაც უნდა იწვევდეს ვულკანურ აქტივობას, რომელიც შეიძლება დღესაც გრძელდება, განსაკუთრებით მაღალ განედებზე, პოლარულ რეგიონთა სიახლოვეს.
ამ სიმულაციებმა მეცნიერებს ასეთი აქტივობისკენ მიუთითა, რაც შეიძლება სამომავლო მისიებმა მოძებნონ — NASA-ს ევროპა კლიპერმა და ევროპის კოსმოსური სააგენტოს მისია JUICE-მ. ისინი 2024 და 2025 წელს გაეშვება.
გრავიტაციული ანომალიები შეიძლება ევროპას სიღრმეში მიმდინარე მაგმურ აქტივობაზე მიუთითებდეს, ევროპას ატმოსფეროში წყალბადისა და მეთანის ანომალიური არსებობა კი შეიძლება ფსკერზე, ჰიდროთერმულ ღრმულებში მიმდინარე ქიმიურ რეაქციათა შედეგი იყოს. ზედაპირქვეშა აქტივობის მანიშნებელი შეიძლება იყოს ევროპას ზედაპირზე დალექილი ახალი ოკეანური მასალებიც.
„ცხელი, კლდოვანი წიაღისა და ევროპას ზღვის ფსკერზე ვულკანების პერსპექტივა ზრდის იმის შანსს, რომ მის ოკეანეში სიცოცხლისათვის ხელსაყრელი გარემო იყოს. ამის შემოწმება შეიძლება ევროპა კლიპერის მისიით შევძლოთ“, — ამბობს ევროპა კლიპერის პროექტის მეცნიერი რობერტ პაპალარდო.
კვლევა Geophysical Research Letters-ში გამოქვეყნდა.
მომზადებულია jpl.nasa.gov-ისა და ScienceAlert-ის მიხედვით.
