სამყაროში ჩვენი ადგილის შესახებ ბევრი პასუხგაუცემელი კითხვაა. რატომ ვართ ჩვენ აქ? რა არის ჩვენი არსებობის ალბათობა? შეიძლება თუ არა, რომ ჩვენნაირები სხვებიც იყვნენ გალაქტიკაში?
ერთ-ერთი რამ, რაც შეიძლება ამ კითხვებზე პასუხის გაცემაში დაგვეხმაროს, არის იმის გაგება, დედამიწის მსგავსი რამდენი პლანეტა უვლის გარს მზის მსგავს ვარსკვლავებს ისეთი მანძილიდან, რომ იქ შესაძლებელი იყოს ჩვენთვის ცნობილი სიცოცხლის ფორმის არსებობა. კეპლერის კოსმოსური ტელესკოპის მონაცემებზე დაყრდნობით, ამ კითხვაზე პასუხი უკვე გვაქვს.
დაახლოებით 300 მილიონი პლანეტა.
რა თქმა უნდა, ეს რიცხვი ზუსტი არ არის, მაგრამ გვთავაზობს დაახლოებით საწყისს, რომლის ირგვლივაც უნდა დავიწყოთ მუშაობა ჩვენს გალაქტიკაში სიცოცხლისათვის პოტენციურად ხელსაყრელ პლანეტათა საძებნელად.
„კეპლერმა უკვე გვითხრა, რომ არსებობს მილიარდობით პლანეტა, მაგრამ ახლა უკვე ვიცით, რომ ამ პლანეტათა საკმაოდ კარგი წილი შეიძლება კლდოვანი და სიცოცხლისთვის ვარგისი იყოს“, — ამბობს NASA-ს ასტრონომი სტივ ბრაისონი.
მისივე თქმით, ეს მაჩვენებელი საბოლოოსგან ძალიან შორსაა და პლანეტის ზედაპირზე წყლის არსებობა მხოლოდ ერთ-ერთია სიცოცხლისათვის საჭირო მრავალ ფაქტორს შორის; მიუხედავად ამისა, ის მაინც საკმაოდ კმაყოფილია რომ ასეთ პლანეტათა სიმრავლე უდიდესი სიზუსტითა და სანდოობით ჩატარებული გამოთვლებით დაადგინეს.
როდესაც ცდილობ დახვიდე ისეთ ეგზოპლანეტებამდე, რომლებზეც შეიძლება სიცოცხლე იყოს, ვეძებთ იმას, რაც ვიცით. ამ ეტაპზე, ერთადერთი პლანეტა, სადაც დარწმუნებით ვიცით, რომ სიცოცხლე არსებობს, არის ჩვენი დედამიწა. შეიძლება არსებობდეს ნებისმიერი რაოდენობის დეტალური ფაქტორი, რომლებმაც ჩვენს არსებობაში გარკვეული როლი ითამაშა, მაგალითად, მთვარე ან იუპიტერის მსგავსი გაზის გიგანტის არსებობა, მაგრამ საწყის წერტილში, ასტრონომები ითვალისწინებენ მხოლოდ სამ ფაქტორს.
არის თუ არა ეგზოპლანეტა კლდოვანი, ანუ ისეთი, როგორიც არის დედამიწა, მარსი და ვენერა? მოძრაობს თუ არა ის მზის მსგავსი ვარსკვლავის გარშემო, ანუ არც ისე ცხელი და არც ისე აქტიური ვარსკვლავის, რომელსაც პლანეტისთვის საზიანო რადიაციული ამოფრქვევები ახასიათებს? მოძრაობს თუ არა ის ვარსკვლავის გარშემო სასიცოცხლო ზონაში, ანუ მისგან ისეთ მანძილზე, რომ ტემპერატურა ხელსაყრელი იყოს მის ზედაპირზე თხევადი წყლის შენარჩუნებისთვის (არც ისე შორს, რომ გაიყინოს და არც ისე ახლოს, რომ აორთქლდეს)?
კეპლერის კოსმოსური ტელესკოპის ერთ-ერთი მთავარი მიზანი იმის დადგენა იყო, დაახლოებით რამდენი პლანეტაა ირმის ნახტომში, რომლებიც ამ სამ პარამეტრს აკმაყოფილებს. ბრაისონმა და მისმა ჯგუფმა ამ რიცხვის საუკეთესოდ შეფასებისთვის კეპლერის პირველი მისიის (2009-2013 წწ) მონაცემები გამოიყენა.
ამ პირველი მისიის დროს (მეორე გახლდათ გახანგრძლივებული მისია K2, რომლის მონაცემებიც ჯგუფის გათვლებში არ შესულა), კეპლერმა ეგზოპლანეტობის 4034 კანდიდატი აღმოაჩინა, რომელთაგან 2300 მოგვიანებით მართლაც პლანეტა აღმოჩნდა. თუმცა, კოსმოსურ ტელესკოპს საკმაოდ უჭირდა პატარა, კლდოვანი პლანეტების დაფიქსირება.
ვარსკვლავები, რომლებსაც კეპლერი სწავლობდა, სიკაშკაშის თვალსაზრისით მზეზე გაცილებით ცვალებადები იყვნენ, რაც იმას ნიშნავს, რომ პატარა ეგზოპლანეტური ტრანზიტები, რომლებიც ვარსკვლავის ნათებას აბნელებს (მეთოდი, რომლითაც კეპლერი ეგზოპლანეტებს ეძებდა, როდესაც ვარსკვლავის გარშემო მოძრავი პლანეტა მასა და ტელესკოპს შორის გაივლიდა), მრავალ შემთხვევაში ვარსკვლავის ნათებაში შეუმჩნეველი დარჩებოდა, შესაბამისად, გამორჩებოდა საკმაოდ ბევრი პლანეტა. იმ ობიექტებისთვის, რომელთა ორბიტაც 500 დღეზე ნაკლებია, ასეთი პრობლემები შეასწორა პროგრამულმა უზრუნველყოფამ სახელად Robovetter-ი, მაგრამ ჯგუფი შენიშნავს, რომ სიცოცხლისათვის ხელსაყრელ ბევრ ეგზოპლანეტას გაცილებით გრძელი ორბიტები შეიძლება ჰქონდეს.
შესაბამისად, ვარსკვლავის სასიცოცხლო ზონის განსაზღვრის მეთოდი მათ პლანეტის რადიუსსა და ფოტონების დინებაზე დაყრდნობით მიიღეს — ფოტონების რაოდენობა წამში ვარსკვლავის ერთ ზონაზე (ხომალდ „გაიას“ მონაცემების მიხედვით), რომელიც ჰიპოთეტურ ეგზოპლანეტას ურტყამს.
„სიცოცხლისუნარიანობას ყოველთვის განვსაზღვრავდით უბრალოდ ვარსკვლავიდან პლანეტის ფიზიკური მანძილის მიხედვით, რომ ის არც ძალიან ცხელი ყოფილიყო და არც ძალიან ცივი, რაც ბევრ ვარაუდს გვიტოვებდა. თუმცა, ვარსკვლავების შესახებ გაიას მონაცემებმა ეს პლანეტები და მათი დედავარსკვლავები სრულიად სხვანაირად დაგვანახა“, — ამბობს NASA-ს პლანეტური მეცნიერი რავი კოპარაპუ.
მკვლევრები შემოიფარგლნენ მხოლოდ იმ პლანეტების ძებნით, რომელთა მასაც 0,5-1,5 დედამიწის მასებს შორის მერყეობს, ვარსკვლავების ეფექტიანი ტემპერატურა კი 4530-6025 გრადუს ცელსიუსს შორის (მზის ეფექტიანი ტემპერატურა 5506 გრადუსია).
გათვლებზე დაყრდნობით მკვლევართა ჯგუფმა დაადგინა, რომ ამ ვარსკვლავთა დაახლოებით ნახევარს უნდა ჰყავდეს კლდოვანი, სასიცოცხლო ზონაში მოძრავი ეგზოპლანეტები. ამჟამინდელი გამოთვლებით, ირმის ნახტომში დაახლოებით 300 მილიონი ასეთი ვარსკვლავია.
ვარსკვლავების შეზღუდვების გათვალისწინებით, ეს სრული სურათი არ გახლავთ. პოტენციურ სასიცოცხლო პლანეტათა რაოდენობის შესახებ კეპლრის მონაცემებზე დაყრდნობით წარსულში ჩატარებული კვლევით ასტრონომებმა გაცილებით მაღალი რიცხვები მიიღეს. თუმცა, ასტრობიოლოგებს მიაჩნიათ, რომ რაც ახლოს უფროს არის სისტემის მახასიათებლები დედამიწა–მზის მახასიათებლებთან, მით მეტია სიცოცხლისთვის ხელსაყრელი ადგილის არსებობის შანსი.
გამომდინარე აქედან, ასეთი დეტალების გათვალისწინება უმნიშვნელოვანესია პოტენციურად სასიცოცხლო პლანეტების ამჟამინდელ და სამომავლო ძებნაში.
კვლევა The Astronomical Journal-ში გამოქვეყნდება, იქამდე კი ხელმისაწვდომია რეცენზირებამდელ სერვერზე arXiv.
მომზადებულია nasa.gov-ისა და ScienceAlert-ის მიხედვით.
