ღრმა კოსმოსიდან მოსული სიგნალი ასტრონომთა ახალ თავსატეხად იქცა.
მათ კარგად იციან, რა გამოსცემს ამ სიგნალებს. ესაა ნეიტრონული ვარსკვლავი, სახელად ASKAP J193505.1+214841.0 (შემოკლებით ASKAP J1935+2148), რომელიც ირმის ნახტომის სიბრტყეში, ჩვენგან დაახლოებით 15 820 სინათლის წლის მანძილზე მდებარეობს.
თუმცა, თავად სიგნალები სრულიად განსხვავდება აქამდე ნანახი ყველა სხვა სიგნალისგან. ვარსკვლავი პერიოდულ ძლიერ პულსებს გამოსცემს, რამდენიმეკვირიანი პერიოდებით, ზოგჯერ კი არის ისეთი პერიოდებიც, როცა სიგნალებს საერთოდ არ გამოყოფს.
სიდნეის უნივერსიტეტის მკვლევართა ჯგუფის ცნობით, რომელსაც ასტროფიზიკოსი მანიშა კალები ხელმძღვანელობდა, უცნობია, რატომ ხდება ასე. ეს უცნაური ვარსკვლავი მომაჯადოებელი გამოწვევაა ნეიტრონულ ვარსკვლავთა ევოლუციის მოდელებისთვის, რომლებიც ამჟამად საკმაოდ შორსაა სრულყოფილებისგან.
ნეიტრონული ვარსკვლავები მზეზე 8-30-ჯერ მასიურ ვარსკვლავთა სიკვდილის შედეგად ჩნდებიან. ვარსკვლავის მატერიის გარე ფენა კოსმოსში გაიტყორცნება, რასაც შემდეგ სუპერნოვად აფეთქება მოსდევს.
ამის შემდეგ, ვარსკვლავი საკუთარი გრავიტაციის ქვეშ კოლაფსირდება და რჩება ბირთვი, ულტრამკვრივი სფერო, რომლის სიგანეც სულ რაღაც 20 კილომეტრია, მაგრამ მასა ჩვენი მზისას 2,3-ჯერ აჭარბებს.
ასე დაბადებული ნეიტრონული ვარსკვლავი სხვადასხვა სახის შეიძლება იყოს. არსებობს საბაზისო ნეიტრონული ვარსკვლავები, რომლებიც უბრალოდ კიდიან სივრცეში და დიდს არაფერს „საქმიანობენ“. არის პულსარები, რომლებიც ბრუნვის დროს პოლუსებიდან რადიოსიგნალებს გამოყოფენ, კოსმოსური შუქურების მსგავსად.
და კიდევ არის მაგნეტარები — უკიდურესად მძლავრი მაგნიტური ველის მქონე ნეიტრონული ვარსკვლავები, რომლებიც რადიაციას აფრქვევენ; ამის მიზეზია მაგნიტური ველის გარეთ მიმართული წევა, რომელიც ვარსკვლავის გრავიტაციას ებრძვის.
ასევე გვხვდება იშვიათი „ნაჯვარები“ ნეიტრონულ ვარსკვლავთა ტიპებს შორის, რაც იმაზე მიუთითებს, რომ შეიძლება არსებობდეს ნეიტრონულ ვარსკვლავთა ევოლუციის სხვადასხვაგვარი ეტაპები. თუმცა, ზოგადად, მაგნეტარები, პულსარები და ნეიტრონული ვარსკვლავები მაინც შედარებით პროგნოზირებადი გზებით იქცევიან.
ASKAP J1935+2148 არ იქცევა ისე, როგორც ნორმალური იქნებოდა ნებისმიერი ჩამოყალიბებული ტიპის ნეიტრონული ვარსკვლავისთვის. ის სრულიად შემთხვევით აღმოაჩინეს სრულიად სხვა სამიზნეზე დაკვირვებისას და შემდეგი დაკვირვებები ავსტრალიური ტელესკოპით — ASKAP-ით და სამხრეთაფრიკული MeerKAT-ით ჩაატარეს.
მკვლევრებმა შეისწავლეს ცის იმავე მონაკვეთზე ASKAP-ის მიერ წარმოებული წინა დაკვირვებებიც.
აღმოჩნდა, რომ ASKAP J1935+2148-ს პულსების რეგულარული, 53,8-წუთიანი პერიოდი აქვს. თუმცა, ეს მხოლოდ ერთადერთი ნორმალური რამ იყო პულსაციების შესახებ. დაადგინეს, რომ პულსაციის ერთი რეჟიმი უკიდურესად კაშკაშა იყო, მაღალი ხაზოვანი პოლარიზაციით. მაგრამ შემდეგ ის სრულიად ცხრებოდა და გარკვეული პერიოდის განმავლობაში, პულსებს საერთოდ აღარ გამოსცემდა.
და ბოლოს, დააფიქსირეს ისიც, რომ ვარსკვლავმა პულსაციების აქტივობა განაახლა, მაგრამ 26-ჯერ უფრო სუსტი, ვიდრე წინა კაშკაშა რეჟიმი, თანაც სინათლე ამჯერად წრიულად პოლარიზებული იყო.
ბოლო წლებში, სამხრეთის ცაში განმეორებადი სიგნალების გამომყოფი რამდენიმე უცნაური ობიექტი დააფიქსირეს. მიუხედავად იმისა, რომ ისინი ერთნაირად არ იქცევიან, მათი დაკავშირება მაინც შეიძლება.
GLEAM-X J162759.5-523504.3 არის გალაქტიკის ცენტრის სიახლოვეს მდებარე ობიექტი, რომელიც სამი თვის განმავლობაში გამოყოფდა საოცრად კაშკაშა ანთებებს, შემდეგ კი კვლავ მიბნელდა. GPM J1839-10 უცნაურად ნელი პულსარის მსგავსად იქცევა — ყოველ 22 წუთში ერთხელ გამოყოფს 5-წუთიან რადიოტალღურ ჭავლებს. და კიდევ ერთი ობიექტი, გალაქტიკის ცენტრთან მდებარე GCRT J1745-3009 პულსებს ყოველ 77 წუთში ერთხელ გამოყოფს.
ჯერ დაზუსტებით არ ვიცით, ზუსტად რას წარმოადგენს ეს ობიექტები, მაგრამ სავარაუდოდ, ყველა მათგანი ნეიტრონული ვარსკვლავია. კალებისა და მისი კოლეგების ვარაუდით, ASKAP J1935+2148 შეიძლება იყოს გარკვეული სახის ხიდი სხვადასხვა მდგომარეობებს შორის.
პულსაციის რეჟიმებს შორის არსებული სხვაობის მიზეზი სავარაუდოდ დაკავშირებულია მაგნეტოსფერულ ცვლილებებთან და პროცესებთან, რაც იმაზე მიუთითებს, რომ ყველა ეს ობიექტი მაგნეტართა ახალ კლასს მიეკუთვნება, სავარაუდოდ, პულსარებად ევოლუციის გზაზე მდგარებს.
„სავარაუდოდ, ASKAP J1935+2148 მიეკუთვნება მაგნეტართა ძველ პოპულაციას, რომელთაც ბრუნვის გრძელი პერიოდები და დაბალი რენტგენული ელვარება აქვთ, მაგრამ საკმარისად მაგნეტიზებულნი არიან, რათა თანმიმდევრული რადიოგამოსხივება გამოყონ. მნიშვნელოვანია, რომ ვიკვლიოთ ნეიტრონულ ვარსკვლავთა პარამეტრების ეს აქამდე შეუსწავლელი რეგიონი, რათა მივიღოთ ნეიტრონულო ვარსკვლავების ევოლუციის სრული სურათი. ეს კონკრეტული ვარსკვლავი ამ საქმეში ფრიად გამოსადეგი უნდა იყოს“, — წერენ მკვლევრები.
კვლევა Nature Astronomy-ში გამოქვეყნდა.
მომზადებულია ScienceAlert-ის მიხედვით.
