საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მინისტრმა მიხეილ ჩხენკელმა მინისტრის საათის ფორმატში საქართველოს პარლამენტში სიტყვით გამოსვლისას დეპუტატებს მეცნიერების განვითარების კუთხით გადადგმული ნაბიჯები და სამომავლო გეგმები გააცნო.
„ჩვენი, როგორც სახელმწიფოს, მოვალეობაა, გავაძლიეროთ საქართველოში მეცნიერების განვითარების მხარდაჭერა, შევქმნათ ეფექტიანი, მოქნილი და ხარისხზე ორიენტირებული სისტემა, რომელიც ჩვენი ქვეყნის ეკონომიკური განვითარების სამსახურში ჩადგება. ჩვენი მიზანია ხელი შევუწყოთ შედეგზე ორიენტირებული საუკეთესო ხარისხის კვლევების წარმოებას, რისთვისაც სამინისტრო არაერთ ღონისძიებას უკვე ახორციელებს,“ – განაცხადა მიხეილ ჩხენკელმა და აღნიშნა, რომ გაიზარდა და მომავალში კიდევ უფრო გაიზრდება შოთა რუსთაველის საქართველოს ეროვნული სამეცნიერო ფონდის საგრანტო დაფინანსების მოცულობა და გაფართოვდება გრძელვადიანი მიზნობრივი სამეცნიერო კვლევების პროგრამები, მიმდინარეობს აქტიური მუშაობა მეცნიერების მენეჯმენტისა და ადმინისტრირების ევროპული მოდელის დასანერგად, რაც განსაკუთრებულად შეუწყობს ხელს ინტერდისციპლინური კვლევების განხორციელებას.
კერძოდ, იგეგმება მაქს პლანკის ინსტიტუტების მოდელის გათვალისწინებით სამეცნიერო დარგების კლასტერულად განვითარება. ამ მოდელის განხორციელებაში სამინისტროსთან ერთად აქტიურად იქნება ჩართული საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემია.
„ვაძლიერებთ სამეცნიერო-კვლევით ინსტიტუტებს და ეტაპობრივად გავზრდით მეცნიერ-თანამშრომელთა შრომის ანაზღაურებას. 10-წლიანი სამოქმედო გეგმის ფარგლებში უკვე ვაცნობეთ საზოგადოებას, რომ მეცნიერების დაფინანსების ბიუჯეტი, მათ შორის, ინფრასტრუქტურული პროექტებისათვის, ყოველწლიურად გაიზრდება. 2030 წლისთვის მეცნიერებისთვის გამოყოფილი ჯამური ბიუჯეტი 243 მილიონი ლარი იქნება“, – აღნიშნა მინისტრმა.
2021 წელს საქართველოსა და აშშ-ს სტრატეგიული პარტნიორობის ფარგლებში, მიხეილ ჩხენკელმა და ამერიკის შეერთებული შტატების ელჩმა კელი დეგნანმა ხელი მოაწერეს ურთიერთშეთანხმებას მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის სფეროში თანამშრომლობის გაძლიერების შესახებ. შეთანხმების მიზანია სამეცნიერო და ტექნოლოგიური შესაძლებლობების გაძლიერება და ორივე ქვეყნის აკადემიურ წრეებს შორის ურთიერთობების გაფართოების ხელშეწყობა.
სამინისტროს ინიციატივით, 2021 წელს შოთა რუსთაველის საქართველოს ეროვნული სამეცნიერო ფონდის სახელმწიფო სამეცნიერო გრანტების კონკურსი ფუნდამენტური კვლევებისთვის უპრეცედენტოდ მაღალი ბიუჯეტით, 8 მლნ ლარით დაფინანსდა. წინა წლებთან შედარებით ეს თითქმის გაორმაგებული ბიუჯეტია, რაც საშუალებას მისცემს მეცნიერებს, უფრო აქტიურად ჩაერთონ საგრანტო კონკურსში. წლევანდელი კონკურსი ფუნდამენტური კვლევებისთვის კიდევ უფრო უწყობს ხელს ქართული მეცნიერების მიახლოებას საერთაშორისო სამეცნიერო სივრცესთან, ვინაიდან დაიხვეწა და ევროპულ სტანდარტებს დაუახლოვდა როგორც კონკურსის დებულება, ასევე საკონკურსო პირობები და სამეცნიერო პროექტების შეფასების კრიტერიუმები.
ასევე წელს რუსთაველის ფონდთან და სახელმწიფო ენის დეპარტამენტთან ერთად მომზადდა სახელმწიფო ენის (ქართული და აფხაზური) დაცვის მიზნობრივი საგრანტო კონკურსის პირობები, რომელიც ქართული და აფხაზური ენების ფუნქციონირებას, სახელმწიფო ენის დაცვასა და კვლევას შეუწყობს ხელს. ახალი მიზნობრივი კონკურსი სახელმწიფოებრივი მნიშვნელობის საკითხს წარმოადგენს, ვინაიდან ქართული ენის მკვლევრებთან ერთად მასში მონაწილეობის შესაძლებლობა აფხაზური ენის კვლევით დაინტერესებულ აფხაზ მეცნიერებსაც ექნებათ.
მიხეილ ჩხენკელის თქმით, ახალგაზრდა მკვლევართა მოტივაციის გაზრდა სამინისტროს მნიშვნელოვანი პრიორიტეტია. სულ ახლახან ახალგაზრდა მეცნიერთა გამორჩეული სამეცნიერო მოღვაწეობის, აკადემიური კომპეტენციების ფარგლებში დარგის განვითარებაში შეტანილი წვლილისათვის შოთა რუსთაველის საქართველოს ეროვნულმა სამეცნიერო ფონდმა 2021 წლის კონკურსის ლაურეატებს პრემიის სახით ფულადი ჯილდო გადასცა.
საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო აქტიურად მუშაობს ევროკავშირის ახალი ჩარჩო პროგრამის Horizon Europe-ის საგრანტო კონკურსებში საქართველოს უნივერსიტეტებისა და კვლევითი ინსტიტუტების წარმატების მაჩვენებლის გასაუმჯობესებლად. ამ მიმართულებით არაერთი ნაბიჯი უკვე გადაიდგა – განახლდა და გაძლიერდა Horizon Europe-ის ადგილობრივი საკონტაქტო პირების ქსელი მიმართულებების მიხედვით. დაწყებულია საუნივერსიტეტო სამეცნიერო საგრანტო ოფისების ქსელის შექმნა, რომელიც ეტაპობრივად ყველა უნივერსიტეტს მოიცავს. აღსანიშნავია, რომ საჯარო უმაღლეს საგანმანათლებლო დაწესებულებებში უკვე მოეწყო საგრანტო ოფისები თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში, საქართველოს ტექნიკურ უნივერსიტეტში, ქუთაისის საერთაშორისო უნივერსიტეტში, ქუთაისის აკაკი წერეთლის, ბათუმის, სამცხე-ჯავახეთის, ზუგდიდისა და თელავის უნივერსიტეტებში. გორის სახელმწიფო სასწავლო უნივერსიტეტსა და სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტში საგრანტო ოფისები უკვე გაიხსნა.
Horizon Europe-ის საგრანტო ოფისების ფუნქცია იქნება არა მხოლოდ ინფორმაციის გავრცელება ევროკავშირის კონკურსების შესახებ, არამედ მეცნიერთა ჯგუფების დახმარება კონკურენტუნარიანი საპროექტო განაცხადის მომზადებასა და შემდგომში მის მართვაში.
საქართველოში უახლოეს მომავალში გაიხსნება Horizon Europe-ის ეროვნული ოფისი, რომლის ფუნქცია იქნება ევროკავშირსა და საქართველოს საუნივერსიტეტო საგრანტო ოფისებს შორის მედიაცია და კოორდინირებული მუშაობის უზრუნველყოფა.
მინისტრის თქმით, წარმატებით დასრულდა მოლაპარაკებები ევროკომისიასა და საქართველოს მთავრობას შორის – 7 დეკემბერს ბრიუსელში საზეიმოდ მოეწერება ხელი საქართველოს ევროკავშირის კვლევისა და ინოვაციის ახალ ჩარჩო პროგრამა Horizon Europe-ში ასოცირების საერთაშორისო შეთანხმებას. ამ შეთანხმების გაფორმებით საქართველოს სამეცნიერო საზოგადოებას, ასევე ინოვაციების სფეროს გამორჩეულ წარმომადგენლებს მიეცემათ შესაძლებლობა, მონაწილეობა მიიღონ 95.5 მილიარდი ევროს ბიუჯეტის მქონე კვლევისა და ინოვაციის პროგრამის ფარგლებში გამოცხადებულ კონკურსებში.
შეთანხმების საფუძველზე Horizon Europe-ის პროგრამის კონკურსებში საქართველოს წარმომადგენლები ისარგებლებენ ზუსტად იმავე პირობებითა და უფლებებით, რითაც ევროკავშირის ქვეყნების სამეცნიერო და ინოვაციების სფეროს წარმომადგენლები სარგებლობენ.ეს იმას ნიშნავს, რომ საქართველოს უნივერსიტეტებსა და სამეცნიერო-კვლევით ინსტიტუტებს შეეძლებათ, უხელმძღვანელონ მსხვილ საერთაშორისო სამეცნიერო კონსორციუმებს, ევროპელ კოლეგებთან თანამშრომლობით შეიმუშაონ და განახორციელონ საერთაშორისო სადოქტორო პროგრამები.
მინისტრმა სიტყვით გამოსვლისას აღნიშნა, რომ დასკვნით ეტაპზეა პროექტი „მეცნიერების კალენდარი – 2021“, რომელიც მეცნიერების ფართო საზოგადოებაში პოპულარიზაციას გულისხმობს. პროექტის ფარგლებში საქართველოს მასშტაბით წლის განმავლობაში არაერთი საგანმანათლებლო და შემეცნებითი ღონისძიება იმართება. პროექტის ეგიდით დაფუძნდა ყოველწლიური ეროვნული სამეცნიერო ფორუმი, რომელიც წლის განმავლობაში ქვეყანაში მიმდინარე სამეცნიერო პროცესებისა და აქტუალური სამეცნიერო თემების საჯარო ფორმატით შეჯამებას ისახავს მიზნად. ეროვნული სამეცნიერო ფორუმი წელს პირველად გაიმართება და მისი კონცეფცია „კოვიდ-19“ პანდემიასთან დაკავშირებული სამეცნიერო და სხვა აქტუალური თემებით განისაზღვრება.
როგორც მინისტრმა აღნიშნა, მნიშვნელოვანი ნაბიჯები გადაიდგა სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტების გასაძლიერებლად. ევგენი ხარაძის საქართველოს ეროვნული ასტროფიზიკის ობსერვატორიის რეაბილიტაციის დასრულებისთვის საქართველოს მთავრობა 2022 წელს 10 მილიონ ლარს გამოყოფს, რაც უზრუნველყოფს ობსერვატორიის სრულ მოწესრიგებას, ტელესკოპების აღდგენასა და ახალი ტელესკოპის შეძენას. აბასთუმანში ასევე შეიქმნება თანამედროვე მეცნიერების მუზეუმი. სამინისტროს პოლიტიკაა, აბასთუმნის ობსერვატორიის, როგორც მსოფლიო მნიშვნელობის მქონე სამეცნიერო დაწესებულების შემდგომი განვითარების ხელშეწყობა, ხარისხის ამაღლება და გლობალურ საერთაშორისო სამეცნიერო სივრცეში ინტეგრირების გაძლიერება. ძალიან მალე ობსერვატორიაში საერთაშორისო სამეთვალყურეო საბჭო შეიქმნება, რომელიც ობსერვატორიას განვითარების ახალ ეტაპზე გადაიყვანს და საერთაშორისო ასპარეზზე დაუმკვიდრებს ადგილს. მიხეილ ჩხენკელის თქმით, ობსერვატორიის განვითარება არის საუკეთესო პრაქტიკის მაგალითი, რომელსაც სხვა კვლევითი დაწესებულებებიც გაიზიარებენ.
ჩხენკელის თქმით, უკვე გაიხსნა ობსერვატორიის თბილისის ოფისი, სადაც მოეწყო სამუშაო ოთახები ობსერვატორიის მეცნიერ-თანამშრომლებისთვის და აღიჭურვა შესაბამისი ინვენტარით. მინისტრის თქმით, მეცნიერებს სამუშაოდ ღირსეული პირობები შეექმნათ. ოფისის სარეაბილიტაციო სამუშაოები საგანმანათლებლო და სამეცნიერო ინფრასტრუქტურის განვითარების სააგენტომ განახორციელა. აღსანიშნავია, რომ ევგენი ხარაძის საქართველოს ეროვნული ასტროფიზიკური ობსერვატორია, როგორც განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს საჯარო სამართლის იურიდიული პირი, ხელმისაწვდომია ყველა უმაღლესი სასწავლებლის, სამეცნიერო ორგანიზაციისთვის, მეცნიერებისა და ახალგაზრდა მკვლევრებისათვის როგორც ადგილობრივ, ასევე საერთაშორისო დონეზე.
რაც შეეხება კორნელი კეკელიძის სახელობის საქართველოს ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრს, მინისტრმა ხაზი გაუსვა, რომ სამინისტრო აქტიურად მუშაობს, რომ იგი საქართველოს შემსწავლელი და ჰუმანიტარული მეცნიერებების მიმართულებით საბაზო სტრუქტურად ჩამოყალიბდეს. ცენტრის სამეცნიერო პოტენციალის გასაძლიერებლად სამინისტრომ ცენტრს უახლესი ტექნიკის შესაძენად დაფინანსება გამოუყო, რაც საცავებსა პირად არქივებში დაცული ეროვნული საგანძურის დიგიტალიზაციას მოხმარდება. კიდევ უფრო მდიდრდება ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრის კოლექციები, კერძოდ, წელს გალაკტიონის 130-ე საიუბილეო წლისთავთან დაკავშირებით ცენტრს შეემატა მისი უნიკალური პირადი არქივის ნაწილი – გამოუქვეყნებელი წერილები, ლექსები, ოფიციალური მიმართვები, ასევე, დია ჩიანელისა და მიხეილ ზანდუკელის პირადი არქივები.
ჩხენკელის თქმით, კონკრეტული ნაბიჯები გადაიდგა სამეცნიერო ინფრასტრუქტურის განვითარების მიმართულებით. ბოლო 2 თვის განმავლობაში კვლევითი ინსტიტუტებისათვის უახლესი სამეცნიერო აპარატურის შეძენის მიზნით კონკურსის წესით 3 მილიონი ლარი განაწილდა, ხოლო მატერიალური ბაზის მოსაწესრიგებლად – 4 მილიონი ლარი.
