წიაღისეული საწვავი, რომელსაც კაცობრიობა დღეს წვავს, მრავალი სიცოცხლისთვის სასიკვდილო განაჩენი იქნება ხვალ.
კლიმატის ცვლილების შედეგად ადამიანის სიკვდილიანობის მაჩვენებლის შესახებ გამოქვეყნებული 180 სტატიის მიმოხილვამ ღრმად შემაშფოთებელი რიცხვი დადო. კონსერვატორული შეფასებით, მომდევნო საუკუნის განმავლობაში, კლიმატური კატასტროფების შედეგად შეიძლება მილიარდი ან მეტი ადამიანი მოკვდეს.
მომავლის პროგნოზების უმეტესობის მსგავსად, ეს შეფასებაც რამდენიმე ვარაუდს ეფუძნება.
ერთი მათგანია უხეში წესი, რომელსაც „1000 ტონის წესს“ უწოდებენ. ამ ჩარჩოში, კაცობრიობის მიერ დამწვარი ყოველი ათასი ტონა ნახშირბადი არაპირდაპირ არის დამნაშავე მომავალი ადამიანის სიკვდილში.
თუკი მსოფლიოს საშუალო ტემპერატურა ინდუსტრიალიზაციამდელი პერიოდის საშუალო ნიშნულზე 2°C-ით მეტით მოიმატებს, რაც უახლოეს ათწლეულებში უნდა მოხდეს იმ გზაზე, რასაც ახლა ვადგავართ — ბევრ სიცოცხლეს დავკარგავთ. ყოველი 0,1 გრადუსით მომატებამ მსოფლიოში შეიძლება დაახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიკვდილი გამოიწვიოს.
„თუკი 1000 ტონის წესის სამეცნიერო კონსენსუსს სერიოზულად მიიღებ და გამოთვლი, ანთროპოგენური გლობალური დათბობა მომდევნო საუკუნეში მილიარდზე მეტი ადამიანის ნაადრევ სიკვდილს უდრის. აშკარაა, რომ უნდა ვიმოქმედოთ. და თანაც, ძალიან სწრაფად“, — განმარტავს კანადის დასავლეთ ონტარიოს უნივერსიტეტის ენერგიის სპეციალისტი ჯოშუა პიერსი.
კლიმატის ცვლილების შედეგად ადამიანის სიკვდილიანობის მაჩვენებლის გამოთვლა უკიდურესად რთულია, ამ დროისთვისაც კი.
გაერო-ს მონაცემებით, გარემოებითი ფაქტორები ყოველწლიურად დაახლოებით 13 მილიონ ადამიანს კლავს, მაგრამ უცნობია, სიკვდილის ამ შემთხვევათაგან რამდენი იყო პირდაპირ ან ირიბად კლიმატის ცვლილების შედეგი.
ზოგიერთი ექსპერტი ირწმუნება, რომ ჯერ მხოლოდ არანორმალური ტემპერატურა შეიძლება იყოს ყოველწლიურად ხუთი მილიონი ადამიანის სიკვდილის მიზეზი. სხვა შეფასებების მიხედვით, ეს მაჩვენებელი გაცილებით დაბალია.
პრობლემა ნაწილობრივ ის არის, რომ კლიმატის ცვლილების გლობალური ეფექტები მრავალფეროვანია. მოსავლის უკმარისობა, გვალვა, წყალდიდობა, ექსტრემალური ამინდი, ზღვის დონის მატება — ადამიანის ცხოვრებაზე გავლენა ყველა მათგანს შეუძლია, თანაც რთული, კომპლექსური გზებით.
ამ კლიმატური კატასტროფებით გამოწვეული სიკვდილიანობის მაჩვენებლის პროგნოზირება არსებითად არასრულყოფილი სამუშაოა, მაგრამ პიერსმა და მისმა კოლეგამ ავსტრიის ქალაქ გრაცის უნივერსიტეტიდან, რიჩარდ პარნკატმა ჩათვალეს, რომ ცდად ღირდა.
მათი მტკიცებით, ემისიების გაზომვა ადამიანთა სიცოცხლესთან მიმართებაში, საზოგადოებისთვის რიცხვების აღქმას უფრო აადვილებს, ამავე დროს, ხაზს უსვამს იმასაც, რამდენად მიუღებელია ჩვენი ამჟამინდელი უმოქმედობა.
„გლობალური დათბობა მილიარდობით ადამიანისთვის სიკვდილ-სიცოცხლის საკითხია. რაც უფრო ზუსტი ხდება კლიმატურ მოდელთა პროგნოზები, სულ უფრო მეტად ერგება ჩვენს ქმედებებს ის ზიანი, რასაც ჩვენს ბავშვებსა და მომავალ თაობებს ვაყენებთ“, — ამბობს პიერსი.
ამ პუნქტის უფრო მეტად წარმოსაჩენად, პიერსმა და პარნკატმა 1000 ტონის წესი ავსტრალიაში მდებარე ქვანახშირის მაღარი ადანი-კარმაიკლის მაღაროს მოარგეს; ეს მაღარო მსოფლიოში უდიდესია.
კვლევის ავტორთა განცხადებით, ამ მაღაროს ქვანახშირის მთელი მარაგის დაწვა, მომავალში შეიძლება დაახლოებით სამი მილიონი ადამიანის ნაადრევი სიკვდილის მიზეზი გახდეს.
„მრავალი მათგანი, ვინც მოკვდება, ჯერ ბავშვია და გლობალურ სამხრეთში ცხოვრობს. კარმაიკლის მაღაროს მთელი მარაგის დაწვა მომავალში დიდი ალბათობით გამოიწვევს მათ სიკვდილს“, — წერენ მკვლევრები.
ტექნიკურად, 1000 ტონის წესი არ ითვალისწინებს შესაძლო კლიმატური უკუკავშირების მარყუჟებს, რომლებსაც შეუძლიათ, რომ გაცილებით გააუარესოს და დააჩქაროს ნახშირბადის ემისიების შედეგები გარემოზე.
ამ წესის შესაბამისად, ყოველი ათასი ტონა ნახშირბადის დაწვა დაახლოებით 0,1-დან 10-მდე ადამიანის სიკვდილს უნდა იწვევდეს.
თუმცა, რჩება ადგილი გაცილებით უარესი სცენარებისთვისაც, რაც ამ კვლევაში არ განუხილავთ.
„როდესაც კლიმატური მეცნიერები მოდელებს ამუშავებენ და შემდეგ ამის შესახებ იუწყებიან, ყველა მაინც კონსერვატორულად უყურებს, რადგან არავის სურს, აპოკალიფსის მაუწყებლად გამოჩნდეს. ჩვენც ასე მოვიქეცით, მაგრამ შედეგები მაინც ზედმეტად არასასიამოვნოა“, — განმარტავს პიერსი.
რეალობა ასეთი მძიმეა, მაგრამ ისეთი, რომ საჭიროა, საზოგადოებამ და პოლიტიკოსებმა თვალი გაუსწორონ და შესაბამისად იმოქმედონ.
კვლევა Energies-ში გამოქვეყნდა.
მომზადებულია news.westernu.ca-სა და ScienceAlert-ის მიხედვით.
