სიცოცხლის პოტენციური ნიშნების საძებნელად კიდევ ერთი პლანეტა გვაქვს.
ასტრონომებმა აღმოაჩინეს ჩვენგან 31 სინათლის წლის მანძილზე მდებარე დედამიწის ზომის იშვიათი პლანეტა, რომელიც თავის ვარსკვლავს ისეთი მანძილიდან უვლის გარშემო, რომ ხელსაყრელი უნდა იყოს სიცოცხლის ჩვენთვის ნაცნობი ფორმისთვის. ანუ, ამ ეგზოპლანეტაზე სიცოცხლის აღმოცენებისთვის ხელსაყრელი გარემო პირობები უნდა იყოს.
არის თუ არა იქ სიცოცხლე, ჯერ არ ვიცით, მაგრამ ეს პლანეტა იმედისმომცემი კანდიდატია ახლომახლოს, დედამიწის მასის ეგზოპლანეტებზე სამომავლოდ ბიოხელწერების ძებნისთვის.
ეგზოპლანეტების, ანუ მზის სისტემის მიღმა, სხვა ვარსკვლავებთან არსებულ პლანეტათა ძებნა, ჩვენი ამჟამინდელი ტექნოლოგიებით ძლიერ შეზღუდულია. ძირითადი მეთოდებით უფრო ადვილია დიდი ეგზოპლანეტების პოვნა, ვიდრე პატარების.
იმიტომ, რომ ეს მეთოდები ეფუძნება არაპირდაპირ ნიშნებს, ეფექტებს, რომლებიც ეგზოპლანეტას თავის დედავარსკვლავზე აქვს. ტრანზიტის მეთოდით აფიქსირებენ ძლიერ მკრთალ, რეგულარულ ჩაბნელებებს ვარსკვლავის სინათლეში, რასაც იწვევს ეგზოპლანეტის ჩავლა ვარსკვლავსა და ჩვენ შორის; რადიალური სიჩქარის მეთოდი აფიქსირებს მცირე ცვლილებებს სინათლის ტალღის სიგრძეში, რასაც იწვევს ვარსკვლავის ძალიან, ძალიან მცირე წრიული მოძრაობა ეგზოპლანეტასთან გრავიტაციული ურთიერთქმედების გამო.
მიუხედავად იმისა, რომ ამ მომენტისთვის აღმოჩენილი და დადასტურებულია 2500-ზე მეტი ეგზოპლანეტა, მათგან მხოლოდ 1,5 პროცენტს ან უფრო ნაკლებს აქვს ორ დედამიწაზე ნაკლები მასა.
მათგან ალბათ მხოლოდ ათი ან ოდნავ მეტი პლანეტა საკუთარი ვარსკვლავის გარშემო ისეთი მანძილიდან მოძრაობს, სადაც ტემპერატურა ხელსაყრელია ზედაპირზე თხევადი წყლის შესანარჩუნებლად — არც ისე ცხელა, რომ აორთქლდეს და არც ისე ცივა, რომ გაიყინოს.
მანძილის ასეთ დიაპაზონს სასიცოცხლო ზონას უწოდებენ და ის პირველი ეტაპია ეგზოპლანეტათა გასაცხრილად, როდესაც საქმე მათ სიცოცხლისათვის ხელსაყრელობას ეხება. სწორედ ასეთი სამუშაოების შემდეგ აღმოაჩინეს ეს პლანეტა გერმანიის მაქს პლანკის ასტრონომიის ინსტიტუტის მეცნიერებმა ახლომდებარე წითელ ჯუჯა ვარსკვლავ Wolf 1069-თან.
ახლად აღმოჩენილ ეგზოპლანეტას 1,36 დედამიწის მასა აქვს და Wolf 1069b უწოდეს.
„როდესაც ვარსკვლავ Wolf 1069-ის მონაცემები შევისწავლეთ, აღმოვაჩინეთ მკაფიო, დაბალი ამპლიტუდის სიგნალი, რომელიც დაახლოებით დედამიწის მასის პლანეტის უნდა ყოფილიყო. ვარსკვლავის გარშემო ის 15,6 დღეში ერთხელ მოძრაობს, დედამიწასა და მზეს შორის არსებული მანძილის ერთი-მეხუთედი დაშორებიდან“, — ამბობს კვლევის ავტორი, ასტრონომი დიანა კოსაკოვსკი.
Wolf 1069 რომ მზის მსგავსი ვარსკვლავი იყოს, ასეთი მანძილის გამო, პლანეტა აშკარად ზედმეტად ცხელი იქნებოდა, მაგრამ წითელი ჯუჯა ვარსკვლავები ჩვენს დედავარსკვლავზე გაცილებით პატარები და ცივები არიან. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ მათი სასიცოცხლო ზონები გაცილებით ახლოს არის ვარსკვლავებთან, ვიდრე მზის სისტემის სასიცოცხლო ზონა, რომელიც ვენერადან მარსამდე ვრცელდება.
მიუხედავად იმისა, რომ 1069b თავის ვარსკვლავთან 15-ჯერ უფრო ახლოს არის, ვიდრე დედამიწა მზესთან, მის მიერ მიღებული რადიაცია დედამიწის მიერ მზისგან მიღებული რადიაციის მხოლოდ 65 პროცენტია.
ამ დონეზე, კლდოვან პლანეტა Wolf 1069b-ზე მერკურის მსგავსი ტემპერატურა უნდა იყოს, დაახლოებით -23 გრადუსი ცელსიუსი. ეს მაჩვენებელი ზედმეტად ცივია, რათა ატმოსფეროს გარეშე მის ზედაპირზე თხევადი წყალი შენარჩუნდეს.
აშკარაა, რომ როდესაც საქმე სიცოცხლისათვის ხელსაყრელობას ეხება, გაცილებით მეტი რამ უნდა გავითვალისწინოთ, ვიდრე მხოლოდ ვარსკვლავისგან დაშორება.
ატმოსფერო სითბოს იჭერს და საშუალო ტემპერატურას მაღლა სწევს, მაგრამ ამისათვის საჭიროა კარგი, სქელი ატმოსფერო. მარსსაც აქვს ატმოსფერო, მაგრამ მის ზედაპირზე ტემპერატურა მაინც ჩამოდის -65 გრადუს ცელსიუსამდე.
წითელ პლანეტას საკმაოდ სუსტი ატმოსფერო აქვს, რისი მიზეზიც ის არის, რომ მარსს დედამიწის მსგავსი დამცავი გლობალური მაგნიტური ველი არ აქვს. აღსანიშნავია, რომ წიაღში გამომუშავებული მაგნიტური ველი არც ვენერას აქვს, მაგრამ ასეთ გარე ველს წარმოქმნის მზის ქართან ურთიერთქმედება.
წიაღში გამომუშავებული გლობალური მაგნიტური ველი წარმოადგენს პლანეტის ბირთვში მბრუნავი, კონვექციური და გამტარი სითხის შედეგს, რომელიც კინეტიკურ ენერგიას მაგნიტურ ენერგიად გარდაქმნის და ასე წარმოქმნის მაგნიტურ ველს. სწორედ ასეთი მაგნიტური ველი შეიძლება ჰქონდეს Wolf 1069b-ს.
„ჩვენი კომპიუტერული სიმულაცია აჩვენებს, რომ Wolf 1069-ის მსგავსი დაბალმასიანი ვარსკვლავების გარშემო განვითარებად პლანეტურ სისტემათა დაახლოებით ხუთ პროცენტში არის ერთი დაფიქსირებადი პლანეტა მაინც. სიმულაციები ასევე ცხადყოფს იმ ძალადობრივ მოვლენებს, რომლებსაც პლანეტური ჩანასახები აწყდებიან პლანეტური სისტემის ჩამოყალიბებისას — შემთხვევით, კატასტროფულ შეჯახებებს“, — ამბობს ასტრონომი რომეო ბარნი.
ასეთი შეჯახებები ახალგაზრდა პლანეტას უნდა ათბობდეს, რაც იმაზე მიუთითებს, რომ Wolf 1069b-ის ბირთვი ჯერ კიდევ მდნარი უნდა იყოს, დედამიწის ბირთვის მსგავსად და შესაბამისად, შეიძლება, ის მაგნიტურ ველსაც წარმოქმნიდეს.
არის კიდევ ერთი პრობლემა. გახსოვთ, როგორ უყურებს დედამიწას მთვარის მუდმივად ერთი მხარე? ამას გრავიტაციულ (მოქცევით) ჩაკეტვას უწოდებენ და წარმოადგენს ე. წ. გრავიტაციული მუხრუჭის შედეგს, რაც სხეულის ბრუნვაში ხდება, თუკი ეს სხეული სხვა მასიური ობიექტის გარშემო ახლო მანძილიდან მოძრაობს.
ვინაიდან წითელ ჯუჯა ვარსკვლავთა სასიცოცხლო ზონა მათთან ძალიან ახლოს არის, სიცოცხლისათვის პოტენციურად ხელსაყრელ წითელ ჯუჯათა პლანეტების უმეტესობა გრავიტაციულად ჩაკეტილია. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ამ პლანეტათა ერთ მხარეს მუდმივად დღეა, მეორე მხარეს კი მუდმივად ღამე.
თუმცა, ყველა იმედი დაკარგული არ არის. როგორც კვლევები აჩვენებს, ასეთი პლანეტები მაინც შეიძლება იყოს სიცოცხლისათვის ხელსაყრელი, განსაკუთრებით ტერმინატორთა გარშემო — დღესა და ღამეს შორის გამყოფ ბინდის ხაზთან. Wolf 1069b-ის ტემპერატურის სიმულირებული რუკა აჩვენებს, რომ დიდი ალბათობით, თხევადი წყალი წარმოდგენილი უნდა იყოს პირდაპირ ვარსკვლავისკენ მოქცეულ მხარეს.
სამწუხაროდ, უფრო მეტის გასარკვევად მოცდა მოგვიწევს. მოძრაობისას, Wolf 1069b ჩვენსა და საკუთარ ვარსკვლავს შორის არ ექცევა, რაც იმას ნიშნავს, რომ ამჟამად მისი ატმოსფეროს შესწავლის გზა არ გაგვაჩნია.
„მოცდა მოგვიწევს. გადამწყვეტად მნიშვნელოვანია, რომ შევქმნათ ასეთი ინსტრუმენტები, რადგან გასათვალისწინებელია, რომ სიცოცხლისათვის პოტენციურად ხელსაყრელ პლანეტათა უმეტესობა რადიალური სიჩქარის მეთოდით არის აღმოჩენილი და არა ტრანზიტით, რის გამოც, მათ ატმოსფეროს ვერ ვსწავლობთ“, — ამბობს კოსალოვსკი.
კვლევა Astronomy & Astrophysics-ში გამოქვეყნდა.
მომზადებულია mpia.de-სა და ScienceAlert-ის მიხედვით.
