დამოუკიდებლობის სამწლიან ხანას ბოლშევიკების შემოჭრა, საქართველოს გასაბჭოება მოჰყვა. შეიცვალა ენაც: „მოვიდა ამხანაგი სერგო, თქვა ამხანაგმა სერგომ: – ამხანაგებო…“ და ა.შ. ამით იმის თქმა მინდა, შადო, რომ ეპოქათა შესაბამისად სტილიზებულმა ენამ ეპოქებში მამოგზაურა ჩემს გმირებთან ერთად, ძველი აღთქმის სინტაქსითა და ქართული არქაიზმებით გაჯერებული ენობრივი ქსოვილის ჩანაცვლებამ ბოლშევიკური მსოფლმხედველობისთვის დამახასიათებელი ენობრივი ქსოვილით თვითონ რომანს, პროზაულ ნაწარმოებს ერთგვარი თეატრალური აურა „შეაფრქვია“, „ამაკაიფა“ (ვიმეორებ – მე „ამაკაიფა“, მკითხველს არ ვეხები), გამიტაცა, ჩამითრია, თითქოსდა ერთ სცენურ სივრცეში ჩამისახლდნენ კონტრასტული ხასიათის ეპოქები და სწორედაც მათი კონტრასტულობა სძენდა ამ სივრცეს ჩემთვის მომაჯადოებელ, თეატრალურ ხიბლს.

შემოქმედებითი ამოცანა, რომელიც ყველაზე მეტად მაფიქრებდა და მაშინებდა, რუსთაველის თეატრის დეკორაციულ სახელოსნოში, პავლოვიჩთან გაწყობილ სახელდახელო სუფრასთან ამოიხსნა; ეს, დაახლოებით, იმის ტოლფასი იყო, თითქოსდა ჯინი ჩავამწყვდიე ბოთლში. ის ჯინი გულს მიხეთქავდა, სამსაუკუნოვანი სივრცე და სამსაუკუნოვანი სიმაღლე ჰქონდა, უშველებელი და დაუმარცხებელი ჩანდა, მაგრამ, როგორც ზღაპრებში ხდება ხოლმე, მაინც შემოვიტყუე ბოთლში (ყოველ შემთხვევაში, მე ასე მეჩვენება), მერე კი, წერის პროცესში, თვითონ მექცა მსახურად, ნებისმიერი სურვილის აღმსრულებლად; ჰოდა, ეგრე იყო, პავლოვიჩის წყალობით ჩამივარდა ხელში ამოცანის გასაღები, ამის შემდეგ მე აღარაფერი მომეკითხება, ჩემს მაგივრად ბოთლში ჩამწყვდეული ჯინი წერდა. კაცმა რომ თქვას, ჯინი (შემოქმედებითი ამოცანა) ხომ იმისაა, ბოთლიდან ამოგიძვრეს, ერთი გემოზე შეგაშინოს, გული გადაგიქანოს, თავის გამხნევება მოიხერხო როგორმე, ჯინი ბოთლში შეიტყუო და თუ ეგ შეძელი – იყავი არხეინად, აღარაფერი გჭირს, შენს გასაკეთებელს ის აკეთებს.

ჩემი ამჟამინდელი დარდიც ისაა, რომ ჯინი ბოთლიდან ამოქანდა, მაგრამ ვერა და ვერ შევიტყუე, ჭკუით ვერ ვაჯობე, ამიტომაც გაიხირა შუა გზაზე „ქორწილი ქარში“. იმ მამაძაღლი ჯინის დატყვევებაა საქმე, ის რომ ჩამაბრუნებინა ბოთლში, მერე გავილაღებდი, თვითონ  დაწერდა ჩემს დასაწერს; აი, ეგ ძალა აქვს გასაღებს, რომელსაც მოარგებ, ან ვერ მოარგებ შემოქმედებითი ამოცანის ჭუჭრუტანას.

ენობრივი ქსოვილი მეფიქრებოდა მაშინ, ახლაც იმავე ამოცანის წინაშე ვარ, არც გასაკვირია, ახალს არაფერს ვამბობ -მწერლისთვის ენა თავისი სამყაროს საშენი მასალაა, ზუსტი და ერთადერთი სიტყვის ძიება – მწერლის ცხოვრების წესი. ერთი შესანიშნავი ადამიანის წიგნი ჩამივარდა ხელში, განწყობილი ვიყავი, მომწონებოდა, 10-15 გვერდი „გავქაჩე“, ვერა, არა, წიგნი გადავდე; მირჩევნია, შესანიშნავ ადამიანად დამირჩეს. რაც არ მომწონს – არ მომწონს, იმ წიგნის 10-15 გვერდში კი „პოზა“ ვიგრძენი, „მწერლის პოზა“, რომელიც უკიდურესად „ღვარჭნის“ სიტყვას; შეიძლება ითქვას, თვითმიზნურობამდე „ღვარჭნის“; ცდილობს, წვალობს, მაგრამ იმდენად მღლის თავისი ენის დაღვარჭნილ – დაჩუქურთმებული წიაღსვლებით, რომ მწერლის სამყაროც მისხლტება ხელიდან და ამბავიც. მწერლობასთან მსგავსი მიდგომა შეიძლება პოზიციადაც მივიჩნიოთ, რასაც პატივს ვცემ, რაც მიმაჩნია კიდეც ნაღდ მწერლობად, მაგრამ მწერლის პოზიცია არ უნდა იქცეს „მწერლის პოზად“, სწორედ ამან დამღალა, ამიტომაც გადავდე წიგნი. სხვა რიგის „მწერლური პოზაც“ იგრძნობა თანამედროვე ქართულ ლიტერატურულ პროცესში. სიმართლე გითხრა, იგრძნობა კი არა, მოვლენის სახეც მიიღო; იმასაც გეტყვი, რომ ზემოთ მოყვანილი მაგალითი შეუდარებლად უფრო მწერლურია, რადგან იქ სწორი პოზიცია ჩანს, უბრალოდ, გემოვნებაშია აცდენა. რაც შეეხება ზემოთხსენებულ მოვლენას, ამაზე ღირს შეყოვნება, რადგან სახიფათო „მოდად“ შემოგვიპოდიუმდა სრულიად მიუღებელი, ზერელე დამოკიდებულება სიტყვასთან. არ ვიცი, სნობისტური წამხედურობითაა თუ „კარგ ტონად“ მიიჩნევა, მაგრამ სიტყვასთან ზერელე დამოკიდებულების უმთავრესი მიზეზი „ნიჰილისტი გმირის“ გამოჩენა, ზოგადად – მოდადქცეული ნიჰილიზმის შემოსვლა მგონია ე.წ. „ლიტერატურულ პოდიუმზე“.

სახელების მოხმობა არაფრისმომცემია, კონკრეტული მაგალითების წარმოჩენასაც მოვერიდები, რადგან მათ მიღმა კონკრეტული ავტორები დგანან, ჭკუის დარიგება და ვიღაცის განკითხვა არ დამისახავს მიზნად, მოვლენა მაინტერესებს, მისი წარმოშობის, მოვლენად ქცევის მიზეზი.

ყველაფრის თავი და თავი, რა თქმა უნდა, არსებული სინამდვილე, რეალური ცხოვრებაა, ოპონენტების არგუმენტიც ცხადად მესმის: „განა, რეალური ცხოვრება არ გვიბიძგებს ნიჰილიზმისკენ?!“

კეთილი, ვღებულობ ამ მიდგომას, მეტსაც ვიტყვი, ვეთანხმები, თუმცაღა უფლებას ვიტოვებ, მსოფლმხედველობრივ ჭრილში დავინახო მოვლენა, რადგან ნიჰილიზმი სწორედაც რომ მსოფლმხედველობაა და კაცობრიობის დასაბამიდან იღებს სათავეს. „ამაოება ამაოებათა, თქვა ეკლესიასტემ, ამაოება ამაოებათა, ყოველივე ამაოა“. იერუსალიმის მეფე ცხოვრების საზრისს სიბრძნეშიც ეძებდა და სიბრიყვეშიც, ლოთობა – მრუშობაშიცაა და შრომაშიც, ეძებდა და ყოველ ჯერზე რწმუნდებოდა, რომ: „ყველაფერი ამაო და ქარის დევნა“. ძიების პროცესი ეკლესიასტეს წიგნის დრამატურგიული ღერძია, რაც მსოფლმხედველობრივ სასოწარკვეთაში ჩავარდნილი მეფის სულიერ მოგზაურობას ჩვენთვის მახლობელსა და მტკივნეულად განცდილს ხდის, კიდევ ერთხელ გვაფიქრებს ცხოვრების საზრისზე, დაბადებასა და სიკვდილზე. დრამატურგული ღერძი – ძიების პროცესი, მხატვრულ ყალიბში ასხამს, მძაფრი, დრამატული თავგადასავლის ელფერს სძენს ათასწლეულების წინ მცხოვრები კაცის ამბავს, ვისაც არც სიბრძნე აკლდა, არც ქონება, სამეფოს განაგებდა, ულამაზესი ხარჭების პატრონი იყო, უმშვენიერეს ბაღებში შეეძლო მორჭმით მოსვენება და მაინც ღრმად უბედური აღმოჩნდა, რადგან მსოფლმხედველობრივი მასშტაბის კითხვით შეიძრა მისი გონება: რატომ გავჩნდი, რა აზრი ჰქონდა? სწორედ ეს კითხვა გამოსჭვივის ეკლესიასტეს წიგნის პერიფრაზიდან: „ყველაფერი ამაოა და ქარის დევნა“.

„რაიც ყოფილა, უკვე არის დიდი ხანია; და რაც იქნება, ის უკვე იყო“. – ესეც უმძაფრეს ნიჰილიზმში ჩავარდნილი მეფის წიგნიდანაა, მან მოახერხა, სულს ამოაყოლა სასიკვდილო ჭრილობადქცეული თავისი მსოფლმხედველობა ათასწლეულებიდან გადმოეწვდინა ჩვენთვის, რადგან ყოვლისშემძლე მეფე იყო და მსოფლმხედველობა დასდგომოდა თავზე ჯალათად. ეკლესიასტეს წიგნი ამ ისტორიას გვიამბობს – ყოვლისშემძლე მეფისა და მისი შეუბრალებელი ჯალათის ამბავს, ჩვენს თანამედროვე ლიტერატურულ პროცესში კი უმთავრესი გმირი – ჯალათი (მსოფლმხედველობა) ძალიან ისეთია, როგორ გითხრა, ჰო, მივაგენი – უღიმღამო, გაპრანჭულიც არა, თავის ნებაზე აბოდიალებული, ვერგააზრებული, ვერგანცდილი, ზერელე სიტყვასავით ზერელე, მოკლედ რომ ვთქვათ.

დრამატურგია ვახსენე, შექსპირის გარეშე ფონს ვერ გავალთ. ჰამლეტისა და ოფელიას ეპიზოდი, ჰამლეტის მონოლოგი – სამყაროსთან, ცხოვრებასთან, საკუთარ თავთან ნიჰილისტური დამოკიდებულების უმაღლესი ნიმუში: „მონასტერში წადი, მონასტერში…“

„ყოფნა-არყოფნა, საკითხავი, აი, ეს არის!“ – შექსპირს ნიჰილისტური მსოფლმხედველობის მწვერვალზე აჰყავს თავისი გმირი, იქიდან აჟღერებინებს კაცობრიობისთვის მარადიულ, მტკივნეულად თანაყოლილ, მსოფლმხედველობრივი თვალსაზრისით ლამის ფორმულადქცეულ ამ კითხვას.

მწვერვალზე ასვლა საიდანღაც იწყება. შექსპირი მამის აჩრდილის გამოჩენით უქმნის ჰამლეტს იმ მდგომარეობას, რაც ჰამლეტს აქცევს ჰამლეტად, რადგან გმირის მდგომარეობაა მთავარი გმირი და არა მისი სახელი თუ ტიტული – გმირის მდგომარეობა, რაც მას აიძულებს გარკვეული მსოფლმხედველობრივი მწვერვალისკენ დაიწყოს აღმასვლა და მწვერვალზე ასულმა გააჟღეროს სულიერ კატაკლიზმებში გამოტარებული, ამ მსოფლმხეველობისთვის ყველაზე ორგანული, ზუსტად ჩამოქნილი კითხვა: „ყოფნა-არყოფნა“… ამის შემდეგ მაღლდება კონკრეტული ბიოგრაფიისა და კონკრეტულ თავგადასავალში ვნებული გმირი მსოფლმხედველობრივ რანგში, ამის შემდეგ იქცევა მსოფლმხედველობის სახედ და ხატად.