…და დღეს, როცა ვგრძნობ, რომ უცებ ის ღიმილი კვლავ მიბრუნდება, მძულს ჩემი თავი. “ის ღიმილი კი დროდადრო ბრუნდება”.
მთელი ჩემი ცხოვრება, ზნეობრივი წონასწორობის ძიება იმ ღიმილთან გააფთრებული ომია; ჩემი საქციელი, იმ გაღიმებისთვის გადახდილი საზღაურია…
მე ვიცი რა არის ღიმილი” (ერთი მოგონება ლევ სოფიანიდის სხვა მრავალ მოგონებათა შორის).
* * *
კარგად არ ვიცი, – რა იყო ლევ სოფიანიდისთვის პოეზია?! ადამიანზე ზემოქმედების მხოლოდ საშუალება თუ სარწმუნოება. იყო მის გატაცებაში პოეზიით “კულტურტრეგერული”. იგი ლექსის პროპაგანდისტი იყო ყოველთვის და ყველგან: თბილისის უნივერსიტეტში სწავლისას, ტრამალზე, სპილენძის მაღაროებსა და ქვის კარიერებზე.
ამ რამდენიმე ათეული წლის წინ ერთად ვმუშაობდით ქვის დიდ კარიერზე. შტაბელების ჩრდილს შეფარებულმა პირველად მისგან გავიგონე აკმეისტთა თაობაზე. მერე გიპიუსი, ახმატოვა… მისი მეშვეობით გავშორდი პუშკინისა და მაიაკოვსკისადმი სკოლის დროინდელ გულაცრუებას და უცებ გაიხსნა ჩემს წინაშე მათ ლირიკის ადრე დახშული კარიბჭე. დიახ, მაიაკოვსკის ლირიკის, რაც ჩემს ცნობიერებაში პირდაპირ საოცრებად აჟღერდა, რადგან სკოლის ერთი ნეტარხსენებული მასწავლებლის წყალობით არამცთუ მაიაკოვსკი, პუშკინის ლირიკაც კი გაუკუღმართებულად მესმოდა.
მან მასწავლა, რომ “ჰარმონია მოითხოვს დისონანსს, დაპირისპირებებს, პოეტურ ფუგებს…” რომ ტკბილხმოვანება ჯერ კიდევ როდია ჰარმონია; მეტიც, ყოველთვის უპირისპირებდა ერთმანეთს “მელოდიურ გამოხატულებასა” და ჰარმონიას.
(დღეს ვფიქრობ, ჩვენს საუკუნეში იქნებ მხოლოდ გალაკტიონმა მიაღწია “მელოდიური გამოხატულების” მთლიანი ჰარმონიის დონემდე ამაღლებას).
ლევ სოფიანიდის ჰქონდა ინტუიცია, გრძნობდა, რომ ლირიკა სახეს იცვლიდა, თითქოს კარგავდა ბუნებრივ თვისებას – სიტყვამრავლობას, სიტყვაკაზმულობას… იკუმშებოდა ლექსის, ფრაზის, ემოციის მოცულობა. იწრიტებოდა თვით ლირიკული აღსარების წყარო.
იგი ლექსს რაღაცნაირად, სკულპტურული მოცულობით აღიქვამდა. ეძებდა პლასტიკას, პირველყოფილი უშუალობით “ხედავდა” ლექსს. ცოტა არ იყოს, თვითნებურად პოულობდა გრაფიკულ ფორმებს, რომელთაც მის წარმოდგენაში ლექსი ან ცალკეული სტროფი წარმოქმნიდა. თუ შეიძლება ასე ითქვას, “გეომეტრიულად” აღიქვამდა აღნაგობას, რიტმს, მელოდიასაც კი… ყოველთვის შლიდა ლექსს ტროპებად, მუხლებად, სტრიქონებად; მერე გაღიზიანებით დასცინოდა კიდეც ცალკეულ ნაწილებს და უძნელდებოდა კვლავ ლექსად აგება. იყო ამაში რაღაც არაპოეტური, რაღაცნაირი მტრობა ლექსისა. ამგვარმა ჩხირკედელაობამ დაშრიტა მასში პოეტური იმპულსები. რა ერქვა ამას, მშვენიერების ანატომიური შესწავლა? არა მგონია. ეს არ იყო პრინციპი, უფრო პირად შემოქმედებით ძალმოსილებაში დაეჭვებული კაცის კაპრიზი გახლდათ. ეს ის გზაა, მწერლობაზე შეყვარებული პიროვნება ლიტერატურულ კრიტიკამდე, განსწავლული ფსევდოთეორეტიკოსის გულგრილობამდე რომ მიჰყავს. თუმცა… ლევ სოფიანიდიმ წინააღმდეგობათა ძნელი გზა გამოვლო, თავისი გზა და მაინც, პოეზიის მარად მოთაყვანედ დარჩა. იქნებ ცოტა ალოგიკურიც კი ვიყოთ, მაგრამ ლევ სოფიანიდი განსაცვიფრებლად უთანხმებდა ერთმანეთს ლექსის აუხსნელ, განუმარტავ მატერიალიზაციასა და იმავე დროს, რელიგიურ, შიშნეულ მოწიწებას პოეზიისადმი.
ლევ სოფიანიდი ბუნებრივ იმ მწვალებელს ჰგავდა, უზენაესის არსებობა რომ სწამს და იქვე დასცინის ყველაფერს რიტუალურს. თუმცა, იგი გატაცებით ასრულებდა რიტუალსაც, ირონიული სერიოზულობითა და შინაგანი უარყოფით. სადღაც აქ, ამ უენერგიობის, ბევრი ცოდნის, თვითჩაღრმავებისა და წინააღმდეგობების ლაბირინთში დაინთქა და ჩაიკარგა სოფიანიდი-მწერალი. ჩაიკარგა იმის გამო, რომ იგი არ იყო მთლიანი პიროვნება; მისი წარმოსახვა და ფიქრი ერთ ძაფზე არ იყო აგებული; ისინი დამსხვრეული სინდიყის წვეთებივით მიმოფანტულიყვნენ.
“ჩვენი მომავლის განჭვრეტა არ ძალმიძს, ამიტომ მივენდე განგებასა და ლევ სოფიანიდის” – წერდა ალექსანდრე ციბულევსკი.
იგი მოვიდა შურა ციბულევსკის დაკრძალვაზე.
მოდიოდა ჩვეული რწევით. დაბალი, მოკლეკაბიანი ქალიშვილი ახლდა და ჰგავდა ლიოვკა კანჯოგამობმულ ხომალდს.