ელო პაპიდა მათთან, სახლში, არასოდეს მიდიოდა. იცოდა ჩინომ, რომ ამის მიზეზი სიმთვრალეში მამას ცუდი ხასიათი და დედასთან ჩხუბი იყო. ან მარტო ჩხუბი და ყვირილი რომ ყოფილიყო, რაღა უჭირდათ!.. რამდენჯერ ჯერ კიდევ სულ პატარა, თვითონ ჩამდგარა მშობლების შუაში და მას მოხვედრია დედისთვის დასარტყმელი მამის მწარე ხელი, მაგრამ ამას დაეძებდა? ოღონდ დაწყნარებულიყო და დასაძინებლად გაჰყოლოდა მამა და… ისე კი, სულ უკვირდა, სიფხიზლეში ამ მგრძნობიარე და მორცხვ კაცს რა დაეტაკებოდა ხოლმე. ორ-სამ ჭიქას დალევდა და უკვე გადარეული, გავეშებული იყო. ჩინოსთვის ერთი ხმამაღალი სიტყვაც არასოდეს უთქვამს. მხოლოდ დედა აღიზიანებდა, მას ვერ იტანდა დასანახად მთვრალი. ან იქნებ ფხიზელიც, ვინ იცის, მაგრამ ნასვამი თავს ვერ იკავებდა. რაც უფრო იზრდებოდა ჩინო, თანდათან ხვდებოდა, რომ მამა ბევრ რამეში არ ტყუოდა. აი, თუნდაც მაშინ, ჩინოს ამბავი რომ დაუმალა დედამ, მამა მართალი იყო, მაგრამ თან მისი ბრალიც იყო, თვითონაც ისევე უნდა ეზრუნა ჩინოს ჯანმრთელობაზე, როგორც დედას. ოჯახი თუ იყო, ყველას ერთად უნდა ეშველა ჩინოსთვის…

ცემას მაინც ვერ პატიობდა. ამიტომ, ჩხუბიდან რამდენიმე დღე გაბუტვით სჯიდა ხოლმე ისედაც ბავშვივით დარცხვენილ, სახლში უცხოსავით მოსიარულე მამას. იცოდა, რომ ყველაზე მეტად სწორედ ეს ატკენდა გულს. დედაც იშვიათად, უმეტესად, სწორედ ქმართან ჩხუბის შემდეგ მიდიოდა ხოლმე მამიდასთან. ნაშუაღამევს, “მუცელჩახეთქილ ქმარს რომ მიეძინებოდა”, ზუსტად ასე იცოდა თქმა, მხრებზე შალმოგდებული, ნამტირალევი, ქურდულად გადაიპარებოდა ერთადერთ გულშემატკივართან და გათენებამდე დაბრუნდებოდა, სანამ ხალხი აირეოდა ქუჩაში. ჩინო კი ამ დროს, თავზე წაფარებული საბნის ქვეშ გულამომჯდარი ქვითქვითებდა და თავის გაჩენასაც წყევლიდა და მშობლებისასაც. “- მოკვდით, მოკვდით აჰა, ჩემი გაჩენისა და გამწარებისთვის და მეც თან გამიყოლეთ, რომ დავისვენო…” მაგრამ დილით, წამოდგებოდა თუ არა, თვალებს სოფლის აღმოსავლეთით, ბარბარეს პატარა საყდრისკენ მიაპყრობდა და, ვინ მოთვლის, მერამდენედ იმეორებდა გულში ერთსა და იმავეს: “- ბოდიში, ჩემო წმინდა ქალწულო, მაპატიე რაც გუშინ ვთქვი, განა მართლა ასე ვფიქრობ, ხომ იცი, ამას გამწარებული ვამბობდი; ხომ იცი, არავისი სიკვდილი არ მინდა, არც ჩემი, არც ჩემი…”.

მამა მაინც სიგიჟემდე უყვარდა ჩინოს. ცუდი სიმთვრალე ჰქონდა თორემ, ისე, უზომოდ ალერსიანი და მოსიყვარულე კაცი იყო. რამდენი კარგი რამის გახსენება შეუძლია მამაზე… თუნდაც ეს თავისი სახელი, დღემდე ასე რომ მოსწონს, მამამ არ შეარქვა? აბა ჰკითხონ რომელიმე მეზობელს, გინდა ნათესავს, ვიღას ახსოვს მისი ნამდვილი სახელი, ნათელა, სკოლაში სიაში თუ ამოკითხავდა მასწავლებელი, ან ერთი-ორი კლასელი თუ დაუძახებდა. დანარჩენებისთვის ის ჩინო იყო. ისიც კარგად ახსოვს, ჯერ კიდევ სულ ერთი ციცქნას, როგორ ეთამაშებოდა ხოლმე სამუშაოდან მოსული მამა: ჩამოჯდებოდა აივანზე თავის გაკეთებულ ხის დაბალ სკამზე, ჩინოს ჩექმის წვერებზე დაიყენებდა, უხეშ, ნაჯაფარ ხელებს პატარა, ფუმფულა ხელებში ნაზად, მაგრამ საიმედოდ ჩასჭიდებდა და მანამდე ისროდა ჰაერში აკიკინებულს, სანამ სიცილისგან გული არ ამოუვარებოდა. თან რაღაცნაირი, ტკბილი ხმით დაჰღიღინებდა: “- დედას გულის ვაააარ-დო, მამას თვალის ჩიიიი-ნო…”. ამიტომ იყო, სახელს რომ შეეკითხებოდნენ პატარა ჩინოს, “თვალისჩინო მქვია მე…”, – ასე პასუხობდა. “ჩინო მაინცა თქვი, შვილო, ნათელა”, – ეტყოდა ხოლმე ღიმილით მამა და გულზე მიიხუტებდა. დედა კი დამცინავი, თითქოს ზიზღნარევი ხმით შეეპასუხებოდა ხოლმე ამ დროს ქმარს:

– ნეტა რას მიჰქარავ ამხელა კაცი, მეტი საქმე არა გაქვს, დაუძახე ბალღს რაცა ჰქვიან და გაანებე თავი; ვერა გრძნობ, რო რყვნი და თავზე ისვამ?

– რა იყო, ქალო, ბალღია, გაიხაროს, რას შეგიკვრია კოპები, მოდი, საქმე მოიცდის, შენც მოგვიჯექ გვერდზე…

– მოგცლია ერთი, რა, ეტყობა შენ სამუშაოზე კარგად არ იღლები – ეტყოდა მწარედ დედა და, იმის შიშით, მართლა არ მოესვა ქმარს გვერდით, სასწრაფოდ ან მარანში შერგავდა თავს, ან გომურისკენ გაენთებოდა ბუტბუტით.

დიდხანს საკუთარ თავსაც არ უმხელდა ჩინო, თორემ დედა უფრო ეცოდებოდა თავისი უხეში, უხიაკი ბუნების გამო, ვიდრე უყვარდა. რაღაცნაირი უცხვირპირო ქალი იყო. მარტო საქმე იცოდა ათი ქალისა, ისეთი, რომ კოლექტივში კაცებიც ვერ ჯობნიდნენ. არც სტუმარი უყვარდა, არც ნათესავი. მხოლოდ მაშინ მოლბებოდა, როცა ბიჭი ჩამოუვიდოდა ქალაქიდან. მაშინ გახსნიდა ხოლმე შეკრულ შუბლს. ის უყვარდა, იმას და იმის ცოლ-შვილს დაჰკანკალებდა და ევლებოდა თავზე. განა შურდა ჩინოს ძმისა, არა, ღმერთმა დაიფაროს, მაგრამ სადღაც, მაინც გული სწყდებოდა, რომ ასე არჩევდა დედა შვილებს ერთმანეთისგან. ალბათ იმის გამო, რომ ინვალიდი და კუზიანი იყო. ალბათ… აბა სხვა რა უნდა ეფიქრა?!

***
დაახლოებით ცხრა-ათი წლის ბავშვის სიმაღლეზე გაჩერდა ჩინო. მეტი აღარ გაიზარდა. ან როგორ გაიზრდებოდა, მთელი მისი სიმაღლე მარცხენა მხარეს ამოსულ უზარმაზარ კუზში ჩაიკეცა და გორასავით დაადგა ზურგზე. სანამ პატარა იყო, რამდენჯერ უთხრა ნიკო ექიმმა დედას, თელავში მაინც წაიყვანეთ თბილისში თუ გეძნელებათ, იქაც კარგი ექიმები არიან, უმკურნალებენ, ცოტა შეღავათი ექნება; თან გულის მხარეა, იმაზე რომ აღარაფერი ვთქვათ, რომ გოგოა და ძალიან დაიჩაგრება, რაც ასაკში შევა, კუზიც თანდათან უფრო გაეზრდება, მთელი ძალით მიაწვება გულს, ფილტვებს, ისედაც ასთმიანი ბავშვია, გააწვალებს, დიდხანს არ აცოცხლებს, გაგუდავსო. სულ ბოლო გასინჯვაზე კი, როცა ნახა, რომ მდგომარეობა გართულებული ჰქონდა, უკვე კატეგორიულად მოითხოვა ბავშვის ქალაქში, სპეციალისტთან წაყვანა.

თითქოს კარგად გაიგონა დედამ ნიკო ექიმის ნათქვამი, პირობაც მისცა, ვეტყვი უშანგის, ხვალვე მოვკიდებთ ბალღს ხელს და წავიყვანთ თელავშიო, მაგრამ ასე არ მოქცეულა. არც ქმრისთვის უთქვამს რამე და არც თვითონ წაუყვანია. დღესაც არ იცის ჩინომ, რატომ მოიქცა დედა მაშინ ასე. ვერც მამამ ათქმევინა, როცა მოგვიანებით, მათი შორეული ნათესავი ექთნისგან სულ შემთხვევით გაიგო ეს ამბავი. აი, იმ საღამოს დატრიალდა რაც დატრიალდა ჩინოაანთას: ასეთი გამწარებული მამა ჯერ არ ენახა ჩინოს. საღამოს სახლში მოსული, სრულიად ფხიზელი ეძგერა საწყალ ქალს და სულ კედელზე ახათქუნებინა თავი, როგორ თუ ბალღის ამბავი დამიმალეო. პირველად იყო, შეშინებული ჩინო მეზობლებთან რომ გაიქცა საშველად. ადრე პირიქით ხდებოდა, როცა მამა ჩხუბობდა, ჩინო კარ-ფანჯრებს ხურავდა, რომ ქუჩაში გამვლელს ან მეზობლებს სახლიდან გასული ყვირილისა და ლანძღვა-გინების ხმა არ გაეგონათ. ახლა კი სხვა გზა არ ჰქონდა, მირბოდა თავისი ჩაუხა სირბილით გულამოვარდნილი და შეშინებული, რომ ვინმესთვის ეხმო საშველად. ძლივს გამოგლიჯეს მეზობლებმა გაცოფებულ კაცს ხელიდან ცოცხალმკვდარი ცოლი. მერე, მათი ერთი ნაწილი ჩინოს და დედამისს ასულიერებდა, მეორე ნაწილი კი ხის კიბეებზე ჩამომჯდარ, ქალივით აქვითინებულ უშანგის.

“- დაგიღუპიათ ბავშვი, აქამდე სად იყავით, უკვე ძალიან გვიანია, თქვენც კარგად ხედავთ…” – არ ამოსდიოდა ყურებიდან მსუქანი, წითურთმიანი ექიმის ხმა ჯაყჯაყა “ЛАЗ”-ის მარკის ხმაურიანი ავტობუსით მეორე საღამოს უკვე თბილისიდან შინ მიმავალ, მამის მხარზე თავმიდებულ, გაფითრებულ ჩინოს. მხოლოდ ერთხელ წამოსწია თავი იმის საკითხავად, რამდენ ხანში ვიქნებითო სოფელში, მაგრამ მასზე უარესად ფერდაკარგულ, განადგურებულ მამას რომ შეხედა, გადაიფიქრა, არაფრის თქმა აღარ მოუნდა.

როგორ ეგონა, როგორ სჯეროდა, რომ რაღაც საშველი გამოჩნდებოდა. რაც წამოიჩიტა და დაქალდა, ყოველ დილა-საღამოს სარკესთან კისერმოღრეცილი იმოწმებდა ზურგზე ამობერილ მკვრივ, კანგადაკრულ ბორცვს. ზოგჯერ ეჩვენებოდა, რომ აღარ ეზრდებოდა, ზოგჯერ პირიქით, ეგონა, რომ ძალიან დიდი გახდა. განსაკუთრებით ზაფხულობით იტანჯებოდა, როცა სხვა გოგოებივით წვრილზონრებიანი სარაფნის ჩაცმა უნდოდა. გარდერობის დიდ სარკესთან ზურგით დადგებოდა, ხელში ფეხიან, მაგიდის სარკეს დაიჭერდა და ასე აკვირდებოდა ჩავარდნილ კისერსა და ზემოთ აწეულ მარცხენა მხარზე ზედმეტად თავდაჯერებულად ამოსულ ჯერ კიდევ მზარდ კუზს. მერე სარკეს მიაგდებდა, მკლავებს პაპიდის შეკერილ ბატისტის მოკლე მოსაცმელში გაუყრიდა და საწოლზე პირქვე წამხობილი, დიდხანს ითხრიდა ტირილით თვალებს.