ამერიკულმა ფარმაცევტულმა გიგანტმა Johnson & Johnson-მა COVID-19-ის წინაღმდეგ მის მიერ შექმნილი ვაქცინის კლინიკური ცდების ადრეული ეტაპების საკმაოდ იმედისმომცემი შედეგები რამდენიმე დღის წინ გამოაქვეყნა, უახლოეს ხანებში კი საბოლოო შედეგებს გამოაქვეყნებს.
Johnson & Johnson-ის ვაქცინა კიდევ ერთი იარაღი იქნება COVID-19-თან საბრძოლველად. რას ამბობს ადრეული შედეგები, რამდენად ეფექტიანი იქნება ის ვირუსის წინააღმდეგ და რით განსხვავდება სხვა ვაქცინებისგან?
კლინიკური ცდების ფინალური, III ფაზის შედეგებს კომპანია უახლოეს ორ კვირაში გამოაქვეყნებს, თუმცა, ჟურნალ New England Journal of Medicine-ში გამოქვეყნებული უფრო წინა ფაზების მონაცემები გარკვეული პროგნოზების გაკეთების საშუალებას უკვე იძლევა. შედეგები უკეთ ასახავს ერთი ან ორი დოზის მიღების შემდეგ განვითარებულ იმუნურ პასუხთა სხვადასხვა ასპექტს, ვიდრე სექტემბერში გამოქვეყნებული მონაცემები. მხოლოდ ერთი დოზის შემდეგ, იმუნური რეაქცია ისეთივეა, როგორიც Pfizer/BioNTech-ისა და Moderna-ს ვაქცინების ორი დოზის მიღების შემდეგ. თუმცა აუცილებლად უნდა აღინიშნოს, რომ ანტისხეულთა დოზის გაზომვისთვის სხვადასხვა მეთოდები გამოიყენეს და შესაბამისად, პირდაპირი შედარება არამართებულია. კიდევ უფრო კარგი ამბავი კი ის არის, რომ ანტისხეულებით პასუხი უწყვეტად ძლიერი დარჩა და პირველი დოზის მიღებიდან 71 დღის შემდეგ გაუმჯობესდა კიდეც; ამავე დროს, 65 წელს ზემოთ ადამიანებში ეფექტები თითქმის იგივე იყო, რაც ახალგაზრდებში. ამ ყველაფრიდან და იმ ფაქტიდან გამომდინარე, რომ Pfizer-ის ვაქცინამ ცდების მესამე ფაზაში პირველ და მეორე დოზებს შორის 90-პროცენტიანი ეფექტი აჩვენა, ლოგიკურია ვივარაუდოთ, რომ Johnson & Johnson-ის ვაქცინის მესამე ფაზის შედეგებშიც ძალიან მაღალ ეფექტიანობას ვნახავთ.
რა პრინციპით მოქმედებს Johnson & Johnson-ის ვაქცინა?
Johnson & Johnson-ის ვაქცინა იყენებს იმავე ტიპის „ვირუსულ ვექტორს“, რომელსაც ოქსფორდ/AstraZeneca-ს და რუსეთის სპუტნიკ V ვაქცინები. ყველა ამ შემთხვევაში, ადამიანის ან შიმპანზეს ადენოვირუსები, რომლებიც ჩვეულებრივ გაციებას იწვევს, ისეა დამუშავებული, რომ შეიცავს კორონავირუს Sars-Cov-2-ის „წვეტი“ ცილის გენეტიკურ მასალას. შედეგად, ჩვენს ორგანიზმში მოხვედრის შემდეგ, იმუნური სისტემა ამ წვეტ ცილას და გამოყენებული ადენორვირუსული ვექტორის სხვა ნაწილებს ეპასუხება და ანტისხეულებს წარმოქმნის.
თუ ყველაფერი კარგად წავიდა, უნდა ველოდოთ თუ არა მალე დამტკიცებას?
მიუხედავად იმისა, რომ იმუნოლოგიური მონაცემები დიდებულად გამოიყურება, დაავადების პრევენციის ეფექტიანობის დასადგენად საჭიროა კლინიკური ცდების მესამე, დიდი ფაზის შედეგები; და რაც ალბათ უფრო მნიშვნელოვანია, ამ ფაზაში ხდება ვაქცინის უსაფრთხოების პროფილის დადგენა ადამიანთა დიდ, მრავალფეროვან ჯგუფზე. Johnson & Johnson-ის ვაქცინის ცდის ერთი მნიშვნელოვანი განსხვავება ის არის, რომ მისი მთავარი მიზანია განსაზღვროს, რამდენად კარგად ამცირებს ვაქცინა დაავადების საშუალო და მძიმე შემთხვევებს. სხვა ვაქცინების ცდებში ვაქცინის მეორადი შედეგების საზომად მხოლოდ მძიმე შემთხვევები განიხილებოდა. შესაბამისად, Johnson & Johnson-ის III ფაზა პირდაპირ გასცემს პასუხს შეკითხვას იმის შესახებ, რამდენად ამცირებს ის დაავადების სიმწვავეს.
თუ III ფაზის შედეგები დადებითი აღმოჩნდა, როგორ იმოქმედებს ეს ვაქცინის გავრცელებაზე?
ნამდვილად გასახარი იქნება, თუ Johnson & Johnson-ის კლინიკური ცდების III ფაზის შედეგები ისეთივე ძლიერი და ეფექტიანი აღმოჩნდა, როგორც ამას ბევრი ვარაუდობს. მისი ვაქცინა დიდად წაადგება მსოფლიოში მიმდინარე ვაქცინაციას და შეიძლება თამაშის წესებიც შეცვალოს. ის იქნება ერთდოზიანი ვაქცინა, რომლის ტრანსპორტირება და შენახვაც, Pfizer-BioNTech-ისა და Moderna-ს ვაქცინებისგან განსხვავებით, ჩვეულებრივი მაცივრის ტემპერატურაზე იქნება შესაძლებელი. მსოფლიოს მასშტაბით Johnson & Johnson-ს უკვე დადებული აქვს ხელშეკრულებები პირველი 900 მილიონი დოზის მიწოდების თაობაზე. თუმცა, როგორც New York Times-ი იუწყება, წარმოების თვალსაზრისით კომპანიას გარკვეული პრობლემები შეექმნა და ვაქცინის დიდი მოცულობით წარმოებას აპრილ-მაისამდე ვერ შეძლებს. შესაბამისად, მიუხედავად იმისა, რომ ის შეიძლება ერთ-ერთი საუკეთესო ვაქცინა იყოს მსოფლიოში, პანდემიის დასამარცხებლად სხვა კომპანიების ვაქცინები მაინც დაგვჭირდება.
არის თუ არა ერთი დოზა მართლაც საკმარისი?
ჯერ კიდევ დიდხანს არაფერი გვეცოდინება ვაქცინით წარმოქმნილი იმუნიტეტის ხანგრძლივობის შესახებ, მაგრამ ზემოთ ხსენებული 71-დღიანი ანტისხეულური პასუხი იმედისმომცემია და მიუთითებს, რომ ერთი დოზაც საკმარისია, სულ მცირე, უახლოეს პერიოდში. თუმცა, რჩება კითხვა იმის შესახებ, იქნება თუ არა მეორე დოზა უკეთესი გრძელვადიან პერსპექტივაში. რამდენიმე დღის წინ გამოქვეყნებულ ადრეულ შედეგებში ჩანს, რომ პირველი დოზის მიღებიდან 57 დღის შემდეგ გაკეთებულმა მეორე დოზამ ახალგაზრდებში უდავოდ გაზარდა იმუნური პასუხი. შესაბამისად, არ არის გამორიცხული, რომ გრძელვადიანი დაცვის მიზნით, თანდათანობით გამოიკვეთოს მეორე დოზის საჭიროება.
არსებობს თუ არა რაიმე მოსაზრება იმის შესახებ, როგორ იმოქმდებს Johnson & Johnson-ის ვაქცინა ბრიტანეთსა და სამხრეთ აფრიკაში გამოჩენილი უფრო გადამდები შტამების წინააღმდეგ?
ტრადიციული კეთილგონივრული მიდგომა ყველა ვაქცინისადმი მდგომარეობს იმაში, რომ თუ ის ეფექტიანია, ეს ეფექტი თანდათან შემცირდება, მაგრამ მთლიანად არ გაქრება. ნებისმიერ ვარიანტში, დროთა განმავლობაში მოსალოდნელია ეფექტიანობის ნელ-ნელა დაკარგვა, ჩვენი იმუნური სისტემის ბუნებრივი რეაქციის მსგავსად სხვა, მსუბუქი სიმპტომების გამომწვევი კორონავირუსების შემთხვევაში. ადენოვირუსებზე დაფუძნებული ვაქცინები, როგორიც Johnson & Johnson-ისა და AstraZeneca-ს ვაქცინებია, ადვილად მორგებადია განვითარებად ვირუსზე. თუმცა, ჩნდება თეორიული პრობლემა — თუ განახლებული ვერსიები დაგვჭირდა, მათი ეფექტიანობა შეიძლება შეზღუდოს იმუნურმა რეაქციამ ადენოვირუსებისადმი, რომლებსაც ვაქცინები გენეტიკური მასალის შესატანად იყენებს. ვნახოთ, ყველაფერს დრო გვიჩვენებს.
მომზადებულია Bloomberg-ის მიხედვით.
