კომუნიკაციების კომისიის ორგანიზებით, საქართველოში გაიმართა საერთაშორისო კონფერენცია, რომლის მთავარი თემა იყო „პროდუქტის განთავსება“. ეს გახლავთ რეკლამის ახლი ფორმა, რომელიც, ტრადიციული რეკლამისგან განსხვავებით, გადაცემაშია ინტეგრირებული. ამ ტიპის რეკლამა თუ წესების სრული დაცვით არ ვრცელდება, მაყურებლისთვის რთულია, გაარჩიოს, რა არის რეკლამა და არა გადაცემის შინაარსი ან წამყვანის მოსაზრება. პროდუქტის განთავსების მიმართულებით სამაუწყებლო სარეკლამო ბაზარზე არსებულ პრობლემებთან და გამოწვევებთან დაკავშირებით კომუნიკაციების კომისიამ მასშტაბური კვლევა ჩაატარა და 15 ქვეყნის საერთაშორისო პრაქტიკა შეისწავლა. ამ კვლევის ავტორი, კომუნიკაციების კომისიასთან ერთად, არის ევროკავშირის მედიაექსპერტი ჟან ფრანსუა ფურნემონი. ჟან ფრანსუა ფურნემონი სხვადასხვა დროს იყო ევროკომისიის, ევროსაბჭოს და ეუთო-ს მრჩეველი. მედიაექსპერტს საქართველოს პირველი არხი ესაუბრა.

 – ბატონო ფურნემონ, მოგესალმებით, პირველ რიგში ვისაუბროთ, რა მნიშვნელობა აქვს პროდუქტის განთავსებას, როგორც რეკლამის ერთ – ერთ სახეობას და მისი სრული წესების დაცვით გავრცელებას?

„პროდუქტის განთავსება“ (Product Placement) გახლავთ კომერციული კომუნიკაციის ყველაზე რთული ფორმა და მისი წესების დაცვით გავრცელებაც იოლი არ გახლავთ. ძალიან კარგია, რომ საქართველოს კომუნიკაციების მარეგულირებელმა კომისიამ მიიღო გადაწყვეტილება, ჩაეტარებინა კვლევა, რომელზეც მე ვიმუშავე. მთელი ევროპის მასშტაბით, რეკლამასთან დაკავშირებულ მედიაკანონმდებლობაში არსებობს ორი ძირითადი პრინციპი. პირველი გახლავთ ის, რომ სარედაქციო და კომერციული მასალა უნდა იყოს ერთმანეთისგან გამოყოფილი; მეორე პრინციპი შემდეგში მდგომარეობს – არ უნდა არსებობდეს რეკლამის მომწოდებლების არასათანადო და გადამეტებული ზეგავლენა გადაცემის სარედაქციო შინაარსზე. ამ ორი პრინციპის დაცვას უზრუნველყოფს სპეციფიკური წესები, რომლებიც ეხება რეკლამას, სპონსორობასა და ტელეშოპინგს. რაც შეეხება პროდუქტის განთავსებას, რომელიც გახლავთ გამონაკლისი – რეკლამის ეს ფორმა თავისთავად გულისხმობს, რომ კომერციული კომუნიკაციის ელემენტების განთავსება ხდება სარედაქციო შინაარსში. ახლა ეს დაშვებულია ევროკავშირის „აუდიო-ვიზუალური მედია სერვისების დირექტივით“, რომელიც გადატანილია საქართველოს მაუწყებლობის შესახებ კანონში. სწორედ ჩემ მიერ ნახსენები სირთულეების გამო, არსებობს პროდუქტის განთავსების სპეციალური წესები, რომელიც ამ ტიპის რეკლამის გამოყენებისთვის ქმნის ისეთ ჩარჩოს, რომ გადაცემის ნებისმიერმა მაყურებელმა იცოდეს, კომერციულ კომუნიკაციასთან აქვს საქმე და რეკლამა არ არის მალული. პროდუქტის განთავსება უნდა მოხდეს დახვეწილი ფორმით. შეფასება კი ყველა კონკრეტული შემთხვევის განცალკევებულ განხილვას მოითხოვს. ცხადია, არსებობს ძირითადი წესები, მაგრამ ყველაფერი მაინც კონტექსტზე იქნება დამოკიდებული. ასე ხდება ბევრ სხვა შემთხვევაშიც, რომლებზეც მარეგულირებელი მუშაობს. მაგალითად, როდესაც საქმე ეხება არასრულწლოვნების უფლებების დაცვას, სიძულვილის ენას და ა.შ. სწორედ ამიტომ არის ეს სამუშაო რთული.

– რა გავლენის მოხდენა შეუძლია დარღვევით და გადაჭარბებული მნიშვნელობის მინიჭებით მაუწყებლის მიერ პროდუქტის განთავსებას?

როდესაც გადაწყვეტილი გაქვთ პროდუქტის განთავსების გამოყენება, თქვენ უნდა დაემორჩილოთ სპეციფიკურ წესებს. პირველი – აუცილებელია გადაცემის დასაწყისში ან სარეკლამო პაუზის შემდეგ იმ კომპანიის ლოგოს ჩვენება, რომლის პროდუქტის რეკლამირებაც ხდება. ასეთ შემთხვევაში მაყურებელმა უკვე იცის, რომ გადაცემაში ნახავს „პროდუქტის განთავსებას“. ეს მისაღებია და ჩვენ ყველა ამას მიჩვეული ვართ კინოში. მაგალითად, ჩვენ ყველამ ვიცით, რა მანქანას მართავს ჯეიმს ბონდი, რა სასმელს მიირთმევს და ა.შ. ახლა უნდა შევეჩვიოთ, რომ, კინოსთან ერთად, ანალოგიური რეკლამა იქნება გამოყენებული სატელევიზიო გადაცემებშიც. სწორედ ამიტომ არის რეკლამის ეს ფორმა დაშვებული. უბრალოდ, საჭიროა, უზრუნველყოფილი იყოს, რომ აუდიო და ვიზუალური მასალის მწარმოებელ ყველა კომპანიისთვის თანაბარი პირობები არსებობდეს. აქ ისევ უნდა დავუბრუნდე წესებს, რომლებიც უნდა იყოს დაცული. ძირითადად, საუბარი ორ წესზე. პირველი – მაყურებელმა უნდა იცოდეს, რომ გადაცემაში რეკლამას ნახავს; მეორე  – მაუწყებლის სარედაქციო დამოუკიდებლობა უნდა იყოს უზრუნველყოფილი, რომ რეკლამის მიმწოდებელი კომპანიის მხრიდან გადაცემის შინაარსზე რაიმე სახის ზეგავლენას ადგილი არ ჰქონია. მაგალითისთვის, შენ არ უნდა აჩვენო მაგიდაზე კონკრეტული სასმელის ბოთლი ხუთი წამის განმავლობაში, რადგანაც ეს საღ აზრთან ახლოს არ არის. ცხადია, ბოთლი, შეიძლება, იდოს მაგიდაზე, მაგრამ არ შეიძლება, 30 წამი ამ ბოთლიდან სასმელის დალევის პროცესის ჩვენებას დაუთმო. მეორე მაგალითი  – ცხადია, შეიძლება, გადაიღო, როგორ მართავს ვინმე მანქანას, მაგრამ წარმოუდგენელია, მანქანის მართვისას სამი წუთი ჰყვებოდე, რა შესანიშნავი ავტომობილი გყავს. პროდუქტის განთავსება თანხვედრაში უნდა იყოს გადაცემის შინაარსში იმგვარად, რომ მას არ არღვევდეს. რეკლამა არ უნდა ახდენდეს გავლენას სცენოგრაფიაზე. ეს საჭიროა იმისთვის, რომ გადაცემა იყოს ყურებადი, რადგანაც სხვა შემთხვევაში შეიძლება, ამ გადაცემის ყურება აუტანელი გახდეს. წესების დაცვით პროდუქტის განთავსებისას მაუწყებელმა უნდა შეასრულოს სარედაქციო ვალდებულება, თუმცა ამავე დროს უნდა იპოვოს გზა, რომ ეს მიზანი შესრულდეს ისე, რომ არ დაიკარგოს შემოსავალი. იმის შეფასება, ასრულებს თუ არა მაუწყებელი პროდუქტის განთავსების წესებს, უნდა ხდებოდეს კონკრეტული შემთხვევების განცალკევებული განხილვისას. შეფასება ხდება სხვადასხვა კრიტერიუმით, მაგალითად, რამდენად ხშირად ჩანს პროდუქტი გადაცემაში, რამდენად შესაბამისობაშია პროდუქტის განთავსება სცენართან, სცენოგრაფიასთან, დიალოგებთან. ეს ძალიან რთული პროცესია. თავად კანონმდებლობაც რთულია. თუ გადავხედავთ კანონმდებლობის ევოლუციას, პირველად პროდუქტის განთავსება ევროკავშირის დირექტივაში მოხვდა 2010 წელს და ამ დროს რეკლამის ეს ფორმა აკრძალული იყო. შემდეგ გაჩნდა ჩანაწერი, რომ, გამონაკლისის სახით, პროდუქტის განთავსება შეიძლება, თუ ის ზეგავლენას არ მოახდენს სარედაქციო შინაარსზე. დრო გავიდა და ახლა დირექტივაში წერია, რომ რეკლამის ეს ფორმა დაშვებულია, მაგრამ სპეციფიკური პირობების დაცვით. მაგალითად, პროდუქტის განთავსების გამოყენება დაუშვებელია საბავშვო გადაცემებში, რადგანაც მათ არ აქვთ უნარი, ეს განსხვავება დაინახონ; მაშინაც კი, თუ გადაცემაში ჩანს კომპანიის ლოგო. ასევე, პროდუქტის განთავსება არ შეიძლება საინფორმაციო პროგრამებში, რადგანაც წარმოუდგენელია, წამყვანი გიყვებოდეს ახალ ამბებს საპროტესტო აქციების, უკრაინაში ომის შესახებ და ამ დროს რომელიმე კონკრეტული კომპანიის სასმელს მიირთმევდეს. ეს, უპირველეს ყოვლისა, გახლავთ ჟურნალისტური ეთიკის დარღვევა და, ცხადია, ეს ასევე არის კანონის დარღვევა. ეს მაგალითები კიდევ ერთხელ მიუთითებს, რამდენად მგრძნობიარე საკითხთან გვაქვს საქმე და რადგანაც ეს კომერციული კომუნიკაციის ახალი ფორმაა, ბუნებრივია ისიც, რომ მაუწყებლები ხშირად არასწორად იყენებენ მას, რადგანაც ისინიც სწავლობენ.

– თქვენ კომუნიკაციების კომისიისთვის ჩაატარეთ საერთაშორისო კვლევა, რა მიგნებები გაქვთ კვლევის შედეგად, როგორია ევროპული ქვეყნების მიდგომები და მდგომარეობა მაუწყებლებში პროდუქტის განთავსების მიმართულებით?

მთავარი მიგნება გახლავთ ის, რომ კონკრეტულ გადაცემებში პროდუქტი გადამეტებულად იყო წარმოდგენილი. ასეთი რამ მხოლოდ საქართველოში არ ხდება. არსებობს შემთხვევები, როდესაც მკაფიოდ ჩანს, რომ პროდუქტის განთავსება ზეგავლენას ახდენს გადაცემის შინაარსზე. მაგალითად, როდესაც გადაცემის ჩაწერა ხდება სუპერმარკეტში და ადამიანები სეირნობენ ამ მაღაზიებში, საუბრობენ პროდუქციაზე და ა.შ. რეალურ ცხოვრებაში ასეთი რამის წარმოდგენა შეუძლებელია. ეს ის შემთხვევაა, როდესაც მკაფიოდ ჩანს, რომ სატელევიზიო გადაცემის სარედაქციო შინაარსზე ზეგავლენას რეკლამის მიმწოდებელი ახდენს. ასეთ გადაცემები ინფორმაციული აღარაა და უფრო ხანგრძლივ სარეკლამო რგოლს ჰყავს. შემდეგ უნდა გაგვერკვია, რასთან გვაქვს საქმე პროდუქტის განთავსებასთან თუ სპონსორობასთან, რადგანაც მათზე სხვადასხვა წესი ვრცელდება. კვლევის დროს ჩვენ კონკრეტული შემთხვევები შევისწავლეთ რამდენიმე ევროპულ სახელმწიფოში. ვადგენდით, რამდენად არის დაცული პროდუქტის განთავსების გამოყენების წესები, სად ხდება გადამეტებული ზეგავლენა სარედაქციო შინაარსზე, სად შეიძლება ვთქვათ, რომ ეს არის მოწოდება კონკრეტული პროდუქციის შეძენისკენ, რაც დაუშვებელია და ა.შ. ამის შემდეგ ჩვენ ეს მაგალითები, კონკრეტული საქმეები, რომლებიც სხვადასხვა ქვეყანაში დაფიქსირდა, გადავეცით მარეგულირებელ კომისიას. საქართველოს შემთხვევაში ჩვენ ასევე მივიჩნევთ, რომ აუცილებელია რეკლამის ამ ფორმის შესახებ ცნობიერების ამაღლება. ტელევიზიის მაყურებლებმა და რადიოს მსმენელებმაც უნდა იცოდნენ, რასთან აქვთ საქმე. ასევე, უნდა იყვნენ ინფორმირებული მაუწყებლებიც, რადგანაც ეს ახალი წესებია, რომლის გამოცდა ახლა იწყება და შეცდომებისგან არავინაა დაზღვეული. ეს ნორმალურია. ყველამ უნდა ისწავლოს, მათ შორის მარეგულირებელმაც, რომელმაც ეს კანონი კონკრეტული შემთხვევების, კონკრეტული მაგალითების საფუძველეზე უნდა აამოქმედოს. ცნობიერების ამაღლება აუცილებელია, რადგანაც რადიო და ტელევიზია არის მასმედია, რომელსაც აქვს გავლენა პოლიტიკურ, სოციალურ ღირებულებებზე. მასმედიას საკუთარი წვლილი შეაქვს იმაში, თუ როგორ ვმოქმედებთ დემოკრატიულ სისტემაში და ჩვენ არ გვინდა, რომ მედია კომერციული ინტრესების მძევალი გახდეს.

 – მაგრამ, ამასთან ერთად, ჩნდება საფრთხე, რომ მედია დაკარგავს შემოსავალს.

ჩემი აზრით, ყველაფერი პირიქითაა. პროდუქტის განთავსება თუ არასწორად მოხდება, მაყურებელს დაკარგავთ. მაყურებელი ვერ უყურებს თქვენს გადაცემებს. ჩემ მიერ ნახსენებ წესებს თუ არ დავიცავთ, მაყურებელს გაუჩნდება ლოგიკური კითხვა, რას ვუყურებ? რატომ მაჩვენებენ ამ გადაცემაში ყოველ სამ წუთში ერთხელ  კონკრეტულ სასმელს? ან რატომ ატარებენ ეს ადამიანები მხოლოდ ერთი მარკის ავტომობილებს? რატომ არიან ყოველდღე კონკრეტულ სუპერმარკეტში? ეს ყველაფერი არ არის ბუნებრივი და მაყურებელი, უბრალოდ, გაიქცევა, გადართავს. მე ეს უკვე ვნახე ჩემს ქვეყანაში 15 წლის წინ, როდესაც პროდუქტის განთავსების დანერგვა დაიწყო. თავდაპირველად მაუწყებლებმა თქვეს: დიახ, ჩვენ გვინდა, შემოსავალი გავზარდოთ და პროდუქტის განთავსების ხერხს მივმართავთ. შედეგად, მათ ისეთი გადაცემების გადაღება დაიწყეს, რომელთა ყურება შეუძლებელი გახდა. ასე რომ, ჩემი აზრით, წესები, რომელზეც ვსაუბრობთ, არ არის მიმართული მაუწყებლებისთვის შემოსავლების მიღების შეზღუდვისკენ. პირიქით, ეს წესები წაახალისებს მათ, გამოიყენონ პროდუქტის განთავსების ფორმა იმგვარად, რომ არ დაკარგონ მაყურებელი და, შესაბამისად, შემოსავალიც, გაითვალისწინონ მაყურებლების ინტერესი. ამის მიღმა კი არის საზოგადოებრივი ინტერესი, რომ მედია არ გახდეს კომერციული ინტერესების მძევალი.

 – როგორი კანონი მოქმედებს სხვა ქვეყნებში? როგორ არის ეს საკითხი დარეგულირებული? არსებობს ჯარიმები?

ყველა საკითხს არეგულირებს ევროკომისიის დირექტივა, რომელზეც ვისაუბრე და რომლის საფუძველზეც იქმნება ცალკეული ქვეყნების კანონმდებლობა.  შესაძლებელია, ყველა სახელმწიფომ დამატებითი წესებიც შემოიღოს. მაგალითად, ზოგიერთ ქვეყანაში ეს კეთდება არასრულწლოვნების დასაცავად. მაგალითად, ზოგიერთ სახელმწიფოში საერთოდ აკრძალულია ბავშვებზე მიმართული რეკლამა,  როგორც ეს ჩრდილოეთ ევროპის ქვეყნებშია. თუმცა, ძირითადად ყველაფერი გაწერილია ევროკავშირის დირექტივაში და ეს არის საერთო ევროპული პრაქტიკა. ასეა საქართველოშიც. კიდევ ერთხელ გავიმეორებ, თუ ევროკავშირის დირექტივაში გაწერილი წესებით იმოქმედებთ, სხვა მეტი არაფერია საჭირო. რაც შეეხება ჯარიმებს, თუ წესებს არ დაიცავ, შესაძლებელია, იყოს ფინანსური სანქციები. ეს ყველა ქვეყანაში ასეა. თუმცა, როგორც წესი, თავიდანვე სანქციების დაწესება არ ხდება, რადგანაც, როგორც აღვნიშნე, პროდუქტის განთავსება შედარებით ახალი პრაქტიკაა. ყველამ უნდა ისწავლოს, მარეგულირებელმა ორგანოებმა უნდა ისწავლონ, თუ როგორ უნდა ხდებოდეს ამ საკითხების დარეგულირება. მაუწყებლებმა უნდა შეისწავლონ, როგორ უნდა გაყიდონ რეკლამის ეს ახალი ფორმა. რეკლამის მიმწოდებლებმა უნდა ისწავლონ, რომ არ უნდა მოითხოვონ საკუთარი პროდუქტის გადამეტებულად წარმოდგენა გადაცემაში. სწავლის დროს კი ყველა უშვებს შეცდომებს. ეს ველოსიპედის მართვის სწავლის პროცესს ჰგავს, თავიდან შეიძლება, რამდენჯერმე ჩამოვარდე. სწორედ ამიტომაც, თავიდან ხდება გაფრთხილება. ამ მიზნით, მარეგულირებელი, როგორც წესი, ადგენს გაიდლაინებს, რაც მაუწყებლებს ეხმარება წესების შესრულებაში. ჟურნალისტები, პროდიუსერები და წამყვანები იურისტები არ არიან. ამიტომ კანონის შესრულება არის რთული პროცესი. ამის გამო ჩემი რეკომენდაციაა და ამის შესახებ ჩემს კვლევაშიც ვამბობ, რომ მაუწყებლებისთვის შემუშავდეს გაიდლაინები. თავიდან მაინც არ არის გამორიცხული შეცდომები, თუმცა მათი გამეორების შემთხვევაში შეიძლება დაწესდეს ფინანსური სანქცია. ეს მარეგულირებელი ორგანოების უფლებამოსილებაა.

– მოდით, სხვა საკითხებსაც შევეხოთ. თქვენ ხართ ექსპერტის მედიის საკითხებში, გაქვთ დიდი გამოცდილება. საქართველოში, ისევე როგორ მრავალ სხვა ქვეყანაში, დღეს დგას პოლარიზაციის პრობლემა. როგორი შეიძლება იყოს გამოსავალი?

თქვენ მართალი ხართ, როდესაც ამბობთ, რომ ეს ტენდენცია არის ყველგან. სულ უფრო მეტი მაუწყებელი გვერდს უხვევს მიუკერძოებლობის პრინციპს და იხრება სხვადასხვა პოლიტიკური აფილაციის ან უფრო ფართო ღირებულებების სისტემისკენ. ესეც საკმაოდ რთულია გასამკლავებლად, ამ საკითხის დარეგულირება ძალიან რთულია. მე ხშირად მეკითხებიან, მაინც რა არის მედიის რეგულირება? ჩემი პასუხია, რომ ეს არის დემოკრატიის დახვეწილი რეგულირება. ისმის კითხვა: დემოკრატიულ სისტემაში, კანონით, შეიძლება მუშაობდნენ მაუწყებლები, რომლებიც კონკრეტულ ღირებულებათა სისტემის წინ წამოწევას ცდილობენ? მაუწყებლები, რომლებიც გეუბნებიან, გაიხედეთ აღმოსავლეთით,  დასავლეთით ან სამხრეთით? გეუბნებიან, რომ ეს უკეთესია შენთვის, თუ მაუწყებლები ამას არ უნდა აკეთებდნენ? ამ კითხვაზე პასუხი არ მაქვს. ჩემი მოსაზრებით, ეს საკითხიც უნდა იყოს საერთო ევროპულ დირექტივაში, მაგრამ ჯერ ასე არ არის. ამიტომ ეს თითოეული ქვეყნის გადასაწყვეტია, უნდა იყოს თუ არ კანონში ჩანაწერი, რომ მაუწყებელმა უნდა დაიცვას მიუკერძოებლობის პრინციპი, თუ დაშვებული უნდა იყოს, რომ მათი სარედაქციო მიდგომა იხრებოდეს რომელიმე ღირებულებათა სისტემისკენ? ეს სისტემა შეიძლება იყოს სოციალური, პოლიტიკური, გეოპოლიტიკური ან მორალური ღირებულებების მიმართ, მაგალითად, განქორწინება, აბორტი, ჰომოსექსუალიზმი და ა.შ. მოკლედ რომ შევაჯამოთ, ეს არის ეროვნული კანონის გადასაწყვეტი. თუმცა, მთავარი, რაც ყველა ქვეყნის ეროვნულ კანონში უნდა იყოს გათვალისწინებული, არის მედიაპლურალიზმი, რომ ყველა ხმა ისმოდეს, ყველას ჰქონდეს გამოხატვის თავისუფლება. შემდეგ უკვე ჩნდება კითხვა, როგორ უნდა იყოს უზრუნველყოფილი მედია პლურალიზმი? რა გზით უნდა მოხედეს ეს? ერთი გზა არის იმის უზრუნველყოფა, რომ არსებობდნენ მრავალფეროვანი მედიაპროვაიდერები, რომლებიც მრავალფეროვან აუდიო-ვიზუალურ მასალას ავრცელებენ. მეორე გზა არის თითოეული მაუწყებლის შიგნით პლურალიზმის უზრუნველყოფა. ამ ორ გზას შორის არჩევანის გაკეთება თითოეული ეროვნული სისტემის გადასაწყვეტია. ჩვენ ახლა საზოგადოებრივ მაუწყებელში ვიმყოფებით, სადაც აუცილებელია, იყოს შიდა პლურალიზმი, რადგანაც საზოგადოებრივი მაუწყებლის ამოცანაა, ზოგადად, საზოგადოების ინტერესების დაცვა და არა რომელიმე კონკრეტული შეხედულებისა ან მოსაზრების. რაც შეეხება კერძო მაუწყებლებს, უნდა იყოს თუ არა დაშვებული მათი გადახრა რომელიმე კონკრეტულ ღირებულებათა სისტემისკენ? და თუ შეიძლება, მაშინ რა დონეზე? სად გადის ზღვარი? ეს ბევრ რამეზეა დამოკიდებული და რთული კითხვებია, რომელზე პასუხიც თითოეული ქვეყნის ეროვნულმა კანონმდებლობამ უნდა გასცეს. ასეთი პრობლემები არსებობს იტალიაში, საფრანგეთში, ასევე დიდი ბრიტანეთში, სადაც არსებობს არხი სახელწოდებით „ჯიბი“, რომელიც, ფაქტობრივად, კონკრეტული შეხედულებების პროპაგანდას ავრცელებს. კიდევ ერთხელ ვიტყვი, რომ ამ კითხვებზე პასუხი ეროვნულმა კანონმდებლობამ უნდა გასცეს, თუმცა მთავარი რაც უნდა იყოს დაცული და არვინ არ უნდა გადაუხვიოს ამ პრინციპს, არის პლურალიზმი მედიასექტორში.

– ოქტომბერში საქართველოში მნიშვნელოვანი საპარლამენტო არჩევნები გაიმართება. როგორ უნდა დაიცვა ბალანსი საარჩევნო კამპანიის პერიოდში? კონკრეტულად გკითხავთ სიძულვილის ენაზე…

სიძულვილის ენის საკითხისადმი შეგვიძლია იგივე მიდგომა გამოვიყენოთ, როგორც პროდუქციის განთავსების შემთხვევაში ხდება. კონკრეტული შემთხვევების განხილვა აუცილებელია განცალკევებით, რადგანაც მნიშვნელოვანია როგორც სიტყვები, ისე კონტექსტიც. ერთსა და იმავე სიტყვას შეიძლება, სხვადასხვა დატვირთვა ჰქონდეს. მაგალითად, მე თქვენთან კაფეში ვსაუბრობ და შემდეგ იმავეს ვიმეორებ საჯარო გამოსვლისას. ამას სხვადასხვა დატვირთვა და ღირებულებას აქვს. რატომ? იმიტომ, რომ ამას სხვადასხვა მიზანი აქვს. მნიშვნელოვანია, რა განზრახვით არის ნათქვამი სიტყვები. ჩვენ გვაქვს რამდენიმე კრიტერიუმი, რომელთა შეფასებაც მნიშვნელოვანია. ეს ძალიან რთული თემაა. რაც ყველაზე მნიშვნელოვანი და პრობლემურია საქართველოსთვის, არის ის, რომ არსებობს ტენდენცია, სიძულვილის ენის რეგულირიება მაუწყებლებს თავად, თვითრეგულირებით შეეძლოთ. ასე არ შეიძლება, რადგანაც ევროკავშირის დირექტივა „აუდიო-ვიზუალური მედია სერვისების“ შესახებ სიძულვილის ენას კრძალავს. ის ამბობს: ევროკავშირის წევრმა ქვეყნებმა უნდა უზრუნველყონ, რომ სიძულვილის ენის ტრანსლირება არ უნდა მოხდეს. ეს თავისთავად ნიშნავს, რომ საქართველოს უნდა ჰქონდეს ინსტრუმენტები, რომ სიძულვილის ენის ტრანსლირება თუ ხდება, მარეგულირებელმა მიიღოს შესაბამისი გადაწყვეტილება. ამ საკითხზე საქართველოში დებატები, უკვე მრავალი წელია, გრძელდება. რა თქმა უნდა, სიძულვილის ენის საკითხზე შეიძლება გქონდეს თვითრეგულირების მექანიზმი, თუმცა ამასთან ერთად აუცილებელია, სახელმწიფოს  ჰქონდეს „დამცავი მექანიზმი“. მარეგულირებელს უნდა ჰქონდეს ჩარევის უფლება. სხვა შემთხვევაში სახელმწიფო კანონის დაცვას ვერ უზრუნველყოფს. ეს კი პრობლემურია. განსაკუთრებით იმის გათვალისწინებით, რომ საქართველო ევროკავშირის წევრობის კანდიდატი ქვეყანაა და თქვენ უნდა წარუდგინოთ ევროკომისიას ანგარიში, როგორ ასრულებთ „აუდიო-ვიზუალური სერვისების შესახებ“ დირექტივას, რაც მოიცავს სიძულვილის ენის რეგულირების საკითხსაც.

 – კიდევ ერთი პრობლემა, რომელიც საქართველოში და, ასევე, ევროპაში არსებობს, გახლავთ დეზინფორმაცია და საინფორმაციო მანიპულაციები. არსებობს რაიმე კონკრეტული რეცეპტი ამასთან გასამკლავებლად?

რომ არსებობდეს, მსოფლიოში ყველას ეცოდინებოდა. ეს არის მედიარეგულირების ახალი განზომილება. ყველა ფიქრობს ამის შესახებ. დეზინფორმაციის დიდი ნაკადი ყველასთვის გამოწვევას წარმოადგენს. ასეთი რამ ვნახეთ დიდ ბრიტანეთში „ბრექსითის“ შესახებ გამართული რეფერენდუმის პერიოდში, ასევე აშშ-ში არჩევნების დროს. ახლა არსებობს ბევრი ინიციატივა, როგორ შეიძლება დეზინფორმაციასთან ბრძოლა. ამაში შეიძლება იყვნენ ჩართული სამოქალაქო საზოგადოება, არასამთავრობო სექტორი, კვლევითი ინსტიტუტები, უნივერსიტეტები. არსებობს ბევრი ინიციატივა, რომელსაც ევროკომისია აფინანსებს. ეს საკითხი შეიძლება განვიხილოთ მედიაგანათლების ფარგლებშიც. და კიდევ ერთი განზომილება, რომელზეც კვლევა ჩავატარე, ეხება მედიის თავისუფლების შესახებ განათლების საკითხს, რადგანაც დეზინფორმაცია არის მედიის თავისუფლების დარღვევა. ყველა მუშაობს ამ თემაზე. რამდენიმე ქვეყანაში არსებობს კანონი. მაგალითად საფრანგეთში, რომელიც არეგულირებს დეზინფორმაციის საკითხს, თუმცა მხოლოდ საარჩევნო კამპანიის პერიოდში. ეს კანონი საფრანგეთში 2017 წლის არჩევნების შემდეგ მიიღეს, სადაც გამოვლინდა რუსეთის მხრიდან ზეგავლენის მცდელობა. ვრცელდებოდა ყალბი განცხადებები და ინფორმაცია პრეზიდენტ ემანუელ მაკრონის შესახებ. საფრანგეთში მოქმედი ეს კანონი ვრცელდება როგორც ტრადიციულ მედიასაშუალებებზე, ისე სოციალურ ქსელებზეც. ახლა სოციალური ქსელების შემთხვევაში არსებობს ახალი წესები გამჭვირვალობის შესახებ. მათ უწევთ ანგარიშების წარდგენა, თუ ვინ იხდის პოლიტიკური რეკლამისთვის. შესაბამისად, ჩვენ გვაქვს საშუალება, გავიგოთ, საიდან ფინანსდება ეს ყველაფერი. ასე რომ, ყველა ეძებს გამოსავალს. ერთი კონკრეტული გზა არ არსებობს. ყველაზე მთავარი არის, რომ ამ პროცესში დაცული იყოს გამოხატვის თავისუფლების პრინციპი, რადგანაც გამოხატვის თავისუფლება, ასევე, მოიცავს შენს უფლებას, მოიტყუო.

 – დაბოლოს, კითხვა ეხება საზოგადოებრივ მაუწყებლობას. როგორ აფასებთ დღეს საზოგადოებრივი მაუწყებლობის როლს?

თუ გადავხედავთ იმ საკითხებს, რომლებიც ინტერვიუს დროს განვიხილეთ, ეს არის იმის ნათელი მაჩვენებელი, რომ დღეს საზოგადოებრივი მედია ისეთი მნიშვნელოვანია, როგორც არასდროს. ეს არის ადგილი, სადაც ნაკლებია კომერციული კომუნიკაცია, ზოგ ქვეყანაში კი საერთოდ არ არის. ზოგიერთ საზოგადოებრივ მაუწყებლობაში ნებისმიერი ტიპის რეკლამა აკრძალულია. ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ არსებობდეს ისეთი რადიო და ტელევიზია, სადაც მაყურებელს და მსმენელს რეკლამა არ შეაწუხებს. ამასთან ერთად, მედიაგარემო სულ უფრო პოლარიზებული ხდება, რაც ნორმალურია, რადგანაც ჩვენი საზოგადოებებიც უფრო პოლარიზებულია. მედია ამ ტენდენციას მისდევს. ამ შემთხვევაში მნიშვნელოვანია, არსებობდეს ადგილი, სადაც მაყურებელსა თუ მსმენელს ეცოდინება, რომ ის არ იქნება სპეციფიკური ღირებულებების სისტემის ტყვეობაში. მაყურებელს სურს, მოისმინოს სხვადასხვა მოსაზრება პოლიტიკურ საკითხებზე, სურს, გაიგოს, რა ხდება ქვეყანაში. სურს, გაიგოს, რატომ იმართება საპროტესტო აქციები და რა დევს ფსონად, სურს, გაიგოს, რა მოხდება, თუ რომელიმე კანონს მიიღებენ და რა შედგი მოჰყვება ამას. საზოგადოებრივი მაუწყებლობა არის ადგილი, სადაც საზოგადოებრივ საკითხებზე ყველა მოსაზრებას მოისმენ. ეს ძალიან მნიშვნელოვანია, რადგანაც დღეს სულ უფრო მეტი მაუწყებელი უხვევს შიდა პლურალიზმისა და მიუკერძოებლობის პრინციპებიდან, ეს კი თავისთავად აძლიერებს საზოგადოებრივი მაუწყებლობის როლს.