„რაია, იცი“, – ამბობდა გურული ჯარისკაცი – „მაი ხალუხაევია თუ ვინცხა, კაი დასაბეგვია, მგონია“. „რაის ხალუხაევი, ბიჭო, – პასუხობს სხვა, – ხალუხაევი კიდო მის უარესს სჯობია, შენ ჩაიკინი თქვი, რაფერი ნაძირალაა“. ამ ლაპარაკში დრო გადის, კიდეში მჯდომი ერთი ჯარისკაცი კანისტრას სახელურით იღებს, მეორე ხელს აშველებს და ღვინოს ყველანაირ ჭურჭელში ასხამს. ათიოდე კაცი მუსრს ავლებს სანოვაგეს და, თუმცა უკვე სასმელი საკმაოდ დაილია, მაინც რჩება დასალევი. ისმება ყველანაირი მოცულობის სასმისი – დიდი, პატარა, უფრო დიდი ან უფრო პატარა. „ჩემი დედა ვატირე, თუ აქანე ვინმეს ერთი ზედმეტი სიტყვა ვაპატიო“, – ამბობს რომელიღაცა, – „აქ იმიტომ ჩამოვედით, რომ ერთმანეთს გავუგოთ, ვისაც გაგება არა აქვს, იმგენს სხვანაირად დაველაპარიკებით“. ოთახში მწუხრი წვება და სინათლეს ვანთებთ. უკვე ყველა ერთად ლაპარაკობს და ყველას ერთი სათქმელი აქვს. ვიღაც ძალიან დათვრა და მაგიდაზე ჩამოდო თავი. გარშემო ხმები ირევა, ამ არეულ ხმებში სიმღერა გაისმის. სიმღერა სასოწარკვეთილია და ყაზარმის ფანჯრიდან ეზოში იღვრება. ეზოში შეკრებილი ჯარისკაცები იცინიან, ქირქილებენ, აჯავრებენ ხმაჩახრინწულ ჯარისკაცს, რომელიც ვეღარ ჩერდება, ვინაიდან დარდი აწვება და არ აძლევს მოსვენებას. ყაზარმის ფანჯრიდან გადმოღვრილ ამ გაბმულ სიმღერას ზოგიერთები სულ არ აქცევენ ყურადღებას, სხვები კი უსმენენ და სახეზე ეტყობათ, რომ სიმღერაში მათი დარდიც არის გამჟღავნებული. ჯარისკაცები ყაზარმისწინა ფერდობზე წვებიან, მავთულებით დასერილ ცას აჰყურებენ, ფიქრობენ, მაგრამ მერე ფიქრიც ბეზრდებათ.
***
ღამით დიდხანს არ დამეძინა. ყაზარმის დიდ დარბაზში, სადაც ორსართულიანი საწოლები იდგა, ორპირი ქარი ფანჯრებს აჯახუნებდა. თავიდანვე შევნიშნე, რომ ვიღაც დადიოდა ოთახში და ბოდავდა, ერთ-ერთ მძინარეს დაადგა თავზე და ჩასძახა: „ქალი ხარ?“ მძინარემ თავი წამოსწია და შეუბღვირა: „წაი, ბიჭო, აქედან, თუ არა…“ მერე ლაპარაკი შეწყდა. სილუეტი ხელისცეცებით მოძრაობდა და თავის ჰალუცინაციებს ახმოვანებდა, საწოლებთან ჩერდებოდა, გაშტერებულს ყველა მძინარე ჯარისკაცი ქალი ეგონა. ორპირი ქარი აჯახუნებდა ფანჯრებს და გარედან შემოჭრილ სინათლეს აბრეშუმის ნაჭერივით აქეთ-იქით აფრიალებდა. მოსიარულეს არ დასცემია სახეზე, თორემ შევიცნობდი, ვინ იყო. როგორც ჩანს, ზედმეტი დოზა მიეღო და წამალი უფრო და უფრო ითრევდა.
***
გვიანი შემოდგომა დადგა და ყველაფერი გადაყვითლდა. ნამდვილი შემოდგომა დადგა, როცა ფოთლები ქარში ფრიალებს, მერე კი უმწეოდ ეცემა მიწაზე. ყვითელი ფერი უდაბნოს ფერია და უდაბნოსფერი გახდა ქვეყნიერება. მე მოთმინების ფიალა ამევსო, დავტოვე ბანაკი, დავტოვე სასროლეთი, მივაგდე ყარაული, სადაც იარაღის საწყობს ვდარაჯობდი და წავედი. მაგრამ სად წავიდოდი? ისევ ახალციხის ქუჩებში ვეხეტე. უკვე ნოემბერი იწურებოდა, მეექვსე თვე ღაფავდა სულს, რაც ჯარისკაცის ჭაპანს ვეწეოდი. სიზმრებიც შემეცვლა, აღარც დიღმის მასივის ფანჯრიდან დანახული „დინამოს“ ბაზა მესიზმრებოდა, აღარც ნანა და უნივერსიტეტის იდუმალებით მოსილი ფართო დერეფნები. ახალციხის ხრიოკი შემოგარეები ჩასახლდა ჩემს სიზმრებში. თითქოს ავდიოდი ამ ხრიოკ აღმართებზე, ავდიოდი და ეს შემაღლება არსად თავდებოდა. გარშემო უკაცრიელი ნანგრევები და ქვის სამოსახლოები იყო, ადამიანი კი არ ჭაჭანებდა. „რა მინდა აქ?“ – ვფიქრობდი ჩემთვის, მაგრამ პასუხისთვის ვერ მიმეკვლია.
გვიანი შემოდგომა დადგა და ბანაკში ყოფნა მართლაც გაუსაძლისი შეიქნა. ზოგიერთები ქალაქში გარბოდნენ, სხვები – სოფლებში. უმეტესობა, რა თქმა უნდა, ყაზარმაში რჩებოდა, ოღონდ დანარჩენები უფრო ხშირად სვამდნენ და დებოშიორობდნენ. იყო სიმულაციის მცდელობებიც: ვინ ხელის გაბზარვას ჩიოდა, ვინ კუჭქვეშა ჯირკვლის ანთებას. ყაზარმის ვეება დარბაზის ორსართულიან საწოლებში თვალისმოხუჭვისთანავე გინება და ბათქაბუთქი ისმოდა. „მურადა, შენ მე ობლობით გაზრდილი ბოვში შემიგინე? ვინ ხარ შენ?“ – და ისმოდა ყრუ დარტყმების ხმა და ნერვული ფორიაქი. გამშველებლებსაც მობეზრებული ჰქონდათ ლაპარაკი, რაღაცას ჩაიბურტყუნებდნენ და ჩერდებოდნენ. არადა, ბათქაბუთქი გრძელდებოდა.
***
მე დავეხეტებოდი ახალციხის უკვე შეციებულ შუკებში და მეგონა, მთელი ცხოვრება ასე ვიხეტიალებდი. ჩემი ხეტიალი ყოველგვარ ზღვარს გასცდა, ახალციხის შემოგარეებში საკვამურებიდან უკვე კვამლი ამოდიოდა. ვიღაცები უკვე მამჩნევდნენ, რომ საათობით ვიკარგებოდი ბანაკის ტერიტორიიდან და ეჭვიან მზერას მადევნებდნენ. ხალუხაევს სამხედრო-საველე წვრთნების ყოველგვარი ხალისი დაეკარგა, ლოთობისგან სახე გაბიჟვინებული ჰქონდა, ჯარისკაცები გაჰყავდა მინდორში და წამოწოლილი გაუთავებლად ელაზღანდარებოდა.
ნანა ისევ დამესიზმრა – უნივერსიტეტის წინ ჭავჭავაძის გამზირზე მიაბიჯებდა, ალბათ მეორე კორპუსში ჰქონდა ლექცია. მოპირდაპირე ქუჩიდან ვუმზერდი და ვხედავდი – ჩამავალი მზის ნათელში იყო გახვეული; მთელი ქუჩა გაიარა და შენობაში შევიდა, საქმიანად და ლამაზად მიაბიჯებდა. უნივერსიტეტის მეორე კორპუსში რომ შევიდა, ვიგრძენი, ის დღე დამთავრებული იყო. იქნებ დაველოდო-მეთქი, გავიფიქრე, მაგრამ მივხვდი, ლოდინს აზრი არ ჰქონდა, წამიერად გამოჩნდებოდა და მერე ისევ გაქრებოდა. ეს უარესიც იყო. წამოვედი. ვარაზისხევთან რობინზონა შემხვდა. „გრემში ჩავიდეთ“, – შევთავაზე რობინზონას. ჩავედით. „გრემში“, როგორც ყოველთვის, ბინდბუნდი იდგა, თითქმის ბნელოდა, მხოლოდ მაგიდები გაენათებინათ.
ოფიციანტმა რამდენიმე ბოთლი ღვინო მოიტანა, სუფრა გააწყო. მე ვლაპარაკობდი. მინდოდა ნანაზე მელაპარაკა. ვუყვებოდი რობინზონას, როგორ მიდიოდა დღის ბოლოს, ლექციების შემდეგ ნანა სახლში და როგორ მთავრდებოდა ის დღე ჩემთვის. „შენც ნუ გაუშვებ, დაელაპარაკე“, – მეუბნებოდა რობინზონა. მე ვგრძნობდი, რომ მას ჩემი არ ესმოდა, მაგრამ მაინც ვუყვებოდი, რადგან არ შემეძლო, რომ არ მომეყოლა. რესტორანი ცარიელდებოდა, უკვე გვიანი იყო. „ერთი ბოთლიც მოგვივა“, – ამბობდა რობინზონა, ოფიციანტს უკვეთავდა და ოფიციანტსაც მოჰქონდა ღვინო და ყველაფერი თავიდან იწყებოდა. სარდაფიდან ყველაზე ბოლოს ჩვენ ამოვდიოდით.