– მიმაბი ჩემი თმებიი!
– რავარც გინდა მიმაკერეე!
– გამიმთელე, რაფერც გინდაა! – უწიოდნენ სარკეში ჩახედვისას გაბრაზებული გოგონები დედას და არ ეშვებოდნენ – გინდათუარა, გაემთელებინა აწ უკვე ყოფილი და კითხვის ნიშნებივით დაგრეხილი, სადღაც თითო ოროლა მკბენარნაპოვნი კრიალა და მბზინვარე თმები.
გაგიგია ეს სიტყვები: მდგნე და ქანვარე?
როცა მდინარე ისე ზანტად მიედინება, თითქოს დგას – მდგნეა.
და ქანვარეა, როცა სწრაფად მიექანება.
ასე მდგნე იყო ჩვენი ცხოვრება, თითქოს იდგა, არ იძვროდა, ისე ვცხოვრობდით…
თუმც ბებია ერფუტის თვალით იმ მდგნე დროიდან, ქანვარე დროსაც გამოჭვრეტდა და წერა-კითხვის უცოდინარი, მკითხავივით გვიმისნებდა:
– კაცი ასულა მთვარეზე და ერფუთი ამბობს, მზე და მთვარე ჩამოიყრება…
დროდადრო იესე ბაბუა და ლიდა ბებიაც გვესტუმრებოდნენ. ჭიშკართან უცხოს დალანდვისთანვე სახლში შემალულები და ჩუმ-ჩუმად გამოპარულნი, დედის თეძოს მიტუზულები მერე კიდეც დავფაცურობდით, მოხუცებს ტაბურეტებს ვუდგამდით და დაფერდილზე გადაყანთრულებს ცალ მხარეზე ფეხებს ქვებით გავუმაგრებდით, თლილი ჭიქით წყაროს წყალსაც მივაწოდებდით და მათ თვალწინ ჩავმწკრივდებოდით – სამი გოგონა და ორი ბიჭი.
იესე ბაბუა ხილის კანფეტებისთვის ჯიბისკენ წაიღებდა ხელს და მის ამოღებამდე უკვე სულწასულებს სათითაოდ დაგვირიგებდა. კანფეტის შესაფუთ ქაღალდზე სანატრელი მუქი ლურჯი, ღოღნაშოსფერი ქლიავი ეხატა. ჩვენთვის ყველაზე გემრიელი და სასარგებლო ხილი, ოღონდ მომავალში რატომღაც ისევე სასაცილოდ აგდებული სიტყვა, როგორც ბევრი კარგი, ძვირფასი რამ…
დედა გაიხსენებდა, თუ როგორ უვლიდა ლიდა ბებია, როცა ავად გახდა, როგორ ზრუნავდა, თან ჰყვებოდა მას. როგორ წუხდა იესე ბაბუაც, როცა დედას ბავშვობაში და-ძმა გარდაეცვალა, პატარა ნოდარი და ტატუნია. წუხდა, რომ ვერ იზრუნა მათზე, რომ თავისთან ვერ წაიყვანა დისშვილები და ასე დაუდევრობით ხელიდან გამოეცალათ.
იხსენებდნენ ძველ ცხოვრებას, ჰყვებოდნენ, ახსენებდნენ ბებიას სხვა და-ძმებსაც – თეოფილეს, ემელიონს, თამარას, თინას…
ასე იყო ზაფხულობით – გარეთ, ამ დაფერდილ ეზოში ვსხდებოდით, ზამთარში კი იმ ვიწრო ბუხრისპირას დავსხამდით სტუმრებს, რომელზედაც დედა იტყოდა: ,,ბუხარი და ორი კაცი… ეს მინიშნება იყო და გუნებაში უნდა მიგვერითმა: ,,თუ მესამეც მოგემატათ, ადექით და გადით კარში…“
ბუხრის თავზე მაღალფეხა ნავთის ლამპა იყო შედგმული. საღამოობით, ანთებისას მისი შუშა იოლად იბზარებოდა, ტყდებოდა კიდეც, ამის გამო ანთებული ფითილი ჭრაქივით ხრჩოლავდა ჩამოტეხილი შუშიდან. ლამპის გვერდით გამურული ჭრაქი, ჭრაქის გვერდით ნაძვის ხის სურნელოვანი კვარის რამდენიმე ნაფოტი იდო და გული მწყდებოდა, რომ ჩვენი გამჭვარტლული ბუხრის თავი არ იყო ისე მდიდრულად მორთული, როგორც ლიდა ბებიასი, რომელსაც გაზეთი ,,კომუნისტი“ ისე აჟურულად დაეჭრა და დაენიკბა, ისე გაელამაზებინა თავისი ბუხრის თავი, ვფიქრობდი, როცა გავიზრდებოდი, პირველ რიგში ვისწავლიდი, როგორ გამემშვენებინა ჩემი ბუხრის თარო ასეთივე აჟურულად დაჭრილი ფურცლით…
ბუხარი ჩვენი ბავშვობისა…
მასთან ზამთარში, საღამოობით სალეს ქვასავით გაბლიკვებულ ლეიბს და საბანს ვათბობდით, რადგან ოთახში ძალზე ციოდა და მერე ასე გამთბარ ქვეშაგებს ბავშვები ვეკონწიალებოდით, რომ გაყინულ საწოლამდე მიგვეთრია და ზამთრის გრძელ ღამეთა სუსხში ჩავმთბარიყავით.
იმ ზაფხულის თარანება დღეს კი, რაზეც დასაწყისში ვყვებოდი, დედამ დაკლა ახალი ქათამი, ბუხარში სამფეხზე შედგმულ თუჯის ქვაბში წყალი ადუღა-ააკვაჩხალა, მერე ქათამი შიგ ამოავლო, კარგად მოდგინა, ამოპუტა. არაყში დასველებულ, ლამბაქზე დაფენილ აალებულ ბამბაზე გატრუსვის ნაცვლად, იქვე, ცეცხლის ალზე გარუჯა, მჭადის ფქვილით და ხოროში მარილით კარგად გარეცხა, გამოშიგნა, გაასუფთავა, მარილი უსვა.
მერე ბუხარში კეცები გადგა, ოფლით ღვარულმა მჭადის ფქვილი მოზილა, შქერის ფართო და პრიალა ფოთლები ცალ ხელში მწყობრად დაიჭირა, კეცები ნაკვერჩხლებივით ოქროსფრად გაღვივდნენ თუარა, საკეცით ბუხრის წინ გადმოალაგა, ოდნავ შეანელა და შქერის მოტკაცუნე ნეშოზე კოხტად მომრგვალებული კოკრები დასვა, რომელსაც ირგვლივ მარჯვენა ხელის გულით სულ ტყაპა-ტყუპით ჩამოუარა, გასწი-გამოსწია. ნეშოდაფენილი და მჭადდაკრული კეცები ერთმანეთზე შეალაგა, პატარა კოშკივით შეაკოლიკა და საბიჯგად, რომ არ წამოქცეულიყო, აკაციის ხისგან გათლილი საკეცე, იგივე ცეცხლის საჩრეკი შეუყუდა.
მერე ახალი ქათამი ტაფაზე გემრიელად შეაწითლა, დაუწურა მაყვალი, დაუნაყა ნიგოზი და ნიორი, სურნელოვან წვენში ჩააბუჟბუჟა ხორცი, დასხდნენ უფროსები დიდ სუფრასთან, ჩვენ პატარები ჯორკო სკამებზე – მამის ხელით ფიცრებისგან გაკეთებულ პატარა სუფრასთან.
ამ დროს ჭიშკართან მოდგა მაღალი კაცი, ხელში მუქი, თხელი ფურცლის პატარა განივი ზოლით, რომელზეც მუქი იასამნისფერი ,,კაპიროვკით“ ბევრჯერ გამრავლებული ბეჭდური, მკრთალი ასოებით ეწერა რაღაც, ეტყობა ავისმომასწავებელი. მაღალმა კაცმა დედას რაღაც უთხრა და ეს პატარა, განივ ზოლად ქცეული ფურცელი გადასცა. დედას მუხლები დაუმძიმდა და ნელა წამოვიდა სახლისკენ.
ბებიამ კერძი გადაიღო და ის იყო, პირისკენ წაიღო ხორცის ნაჭერი.
– არ ჭამო დედა ხორცი! – უთხრა შემობრუნებულმა დედამ.
ბებიას ხელი გაუშეშდა, ფერი ეცვალა და სახე გაუქვავდა… მიხვდა.
ქმრის და შვილების მერე ის თავის სისხლს და ხორცს ნელ-ნელა, თანდათან კარგავდა. ზოგიც წასულიყო – თეოფილე, თინა, თამარა და ახლა იესე მიდიოდა, მერე ემელიონი…მერე თვითონ გაჰყვებოდა.
მოსულიყვნენ ცოტა ხნით მის სისხლად და ხორცად, ასაყვავებლად თუ ფოთოლგანსაძარცვად, გასახარელად თუ ასატირებლად, და მიდიოდნენ მისგან, მიჰყვებოდნენ იმ მდინარეს, რომელიც ბოლოს ყველას გაგვიყოლებდა.
მიდიოდნენ, ტოვებდნენ თავიანთ სხივს, იცვლიდნენ წუთიერ საცხოვრისს და მარადისობის კარზე აკაკუნებდნენ.