საბოლოო ჯამში, პარტიებს მოუწევთ კომპრომისზე წასვლა, დღევანდელ რთულ სამყაროში ასე ხდება, თავადაც ყოველდღე მივდივარ კომპრომისებზე, – ამის შესახებ ევროპარლამენტარმა, საგარეო ურთიერთობათა კომიტეტის წევრმა, მიხაელ გალერმა საქართველოს პირველ არხთან ექსკლუზიურ ინტერვიუში განაცხადა.
ევროპარლამენტარს საქართველოში ხელისუფლებასა და ოპოზიციას შორის მოლაპარაკებებთან დაკავშირებით ვესაუბრეთ:
მოლაპარაკებების პროცესის დასაწყისში მხარეები აცხადებდნენ, რომ მათ წითელი ხაზები არ აქვთ, თუმცა მოგვიანებით გამოჩნდა, რომ მაინც აღმოაჩნდათ გარკვეული წინაპირობები. როგორ შეაფასებდით ამ ფაქტს?
– ვნახეთ, რომ ზოგიერთ საკითხთან დაკავშირებით პროგრესი მიღწეულია, მთავრობასა და ოპოზიციას შეუძლიათ შეთანხმება. ეს არის მართლმსაჯულების სტრუქტურული რეფორმა, პროკურორის არჩევა, საარჩევნო რეფორმა. მეორე მხრივ, ვნახეთ, რომ ორ ძირითად საკითხზე ამ ეტაპზე კომპრომისის მიღწევა ვერ მოხერხდა. ეს საკითხებია პატიმრების გათავისუფლება და ვადამდელი არჩევნების გამართვის შესაძლებლობა, თუ როგორ შეიძლება არჩევნებამდე მისვლა. მე შემიძლია, მხოლოდ მივმართო მხარეებს, რომ ქვეყნის ინტერესებიდან გამომდინარე მათ უნდა გადალახონ ეს საკითხები, რადგან მუდმივი შიდა კრიზისის არ შეიძლება წესად იქცეს.
მოლაპარაკებების პროცესის დასრულების შემდეგ ევროპული საბჭოს პრეზიდენტის სპეციალურმა წარმომადგენელმა განაცხადა, რომ: „პასუხისმგებლობა იმისთვის, რომ იყოს ნაპოვნი პოლიტიკური კრიზისის გადაწყვეტილება, დამოკიდებულია საქართველოს პოლიტიკურ ლიდერებზე“, ეს ხომ არ ნიშნავს, რომ ევროკავშირის შუამავლობა საქართველოში წარუმატებელი იყო?
– მე არ ვფიქრობ, რომ ევროკავშირი წარუმატებელი იყო. ვფიქრობ, ჩვენ ვაჩვენეთ, რომ ევროკავშირისთვის საქართველო და ქვეყანაში მიმდინარე მოვლენები ჩვენთვის მნიშვნელოვანია და გვაღელვებს. ჩვენ გვსურს საქართველოს დემოკრატიული განვითარება. ჩვენი სურვილია, რომ ევროკავშირის სამეზობლოში მდებარე სახელმწიფოებში წესიერი სიტუაცია იყოს და ქვეყანას შეეძლოს კონცენტრირება რეალურ პრობლემებზე. ეს რეალური პრობლემა კი, საქართველოსთვის და ჩვენთვისაც არის „კოვიდ-19“-ის კრიზისი, ასევე ეკონომიკური აღდგენა. სწორედ ამ პრობლემების გადაჭრას ელოდებიან მოქალაქეები. მაგალითად, ჩვენ თუ დავინახავთ, რომ არსებობს თანხმობა მართლმსაჯულების სფეროში რეფორმაზე და ამ საკითხზე წინ წაწევა შესაძლებელია, ეს დადებითი ნიშანია, რადგან ეს საკითხი მიბმულია ევროკავშირის მორიგ მაკროფინანსურ მხარდაჭერასთან. ჩვენ პარლამეტში პასუხისმგებლები ვართ ბიუჯეტზე, ამიტომ მე დიდი იმედი მაქვს, რომ ჩვენ არ დაგვჭირდება დისკუსიის გამართვა, რომელზეც საქართველოს მხარდაჭერის გაგრძელება კითხვის ნიშნის ქვეშ დადგება. ეს ნამდვილად არ მსურს. ჩემი სურვილია, რომ საქართველოში გამოიძებნოს გამოსავალი. მმართველი პარტიისა და ოპოზიციის ინდივიდუალურ წევრებთან გამართულ მოლაპარაკებებზე დაყრდნობით შემიძლია, გითხრათ, რომ გამოსავლის პოვნა შესაძლებელია.
თქვენ ახსენეთ საქართველოს წინაშე არსებული რეალური პრობლემები და ჩამოთვალეთ კიდეც რამდენიმე მათგანი, მათ შორის „კოვიდ-19“-ის პანდემია. ეს ხომ არ ნიშნავს, რომ ახლა არსებული კრიზისი ნაკლებად მნიშვნელოვანია?
– ჩემი აზრით, საქართველოში ახლა მნიშვნელოვანი კრიზისია და ყველამ, უპირველეს ყოვლისა კი, მთავრობამ უნდა გააცნობიეროს, რას მოიტანს კრიზისის გახანგრძლივება. კიდევ ერთხელ მივმართავ დაინტერესებულ მხარეებს, მოკლევადიანი პარტიული ინტერესების ნაცვლად, დაინახონ ის შედეგები, რაც შეიძლება ქვეყნის მომავალისთვის დადგეს. ცხადია, ეს ეხება პირველ რიგში ხელისუფლებაში მყოფ პოლიტიკურ ძალას. ამავე დროს, მხარეების მიერ გადადგმული პოზიტიური ნაბიჯები სისუსტედ არ უნდა შეფასდეს. ორივე მხარე ახლა იმდენად ძლიერია, რომ მათ ერთმანეთის ბლოკირება შეუძლიათ, მაგრამ ეს არ არის კონსტრუქციული მიდგომა. საბოლოო ჯამში, მათ მოუწევთ კომპრომისზე წასვლა, ხოლო როდესაც მხარეები დარწმუნდებიან საკუთარი პოლიტიკური პოზიციების სიმტკიცეში, მაშინ შეიძლება, მტკივნეული კომპრომისებიც კი დაუშვან.
ახლა მინდა, გკითხოთ მოლაპარაკებების პროცესში განხილული საკითხების შესახებ. მათ შორის, იყო ოპოზიციის მიერ დასმული პატიმრების გათავისუფლების თემა. ხელისუფლება აცხადებს, რომ საქართველოში არ არიან პოლიტიკური პატიმრები, ანალოგიური განცხადება გააკეთა საქართველოში გერმანიის ელჩმა, ჰუბერტ ქნიშრმა: „ჯერ არ მომისმენია ევროკავშირის ოფიციალური განცხადება, სადაც ვინმე ითხოვს საქართველოში პოლიტპატიმრების გათავისუფლებას“. რა იქნება თქვენი კომენტარი ამ საკითხზე?
– მე ვხედავ პატიმრებს. მნიშვნელობა არ აქვს ისინი პოლიტიკური ზომების გამო დააკავეს თუ პოლიტიკური ჩარევით. რაში დაგვეხმარება ამ ადამიანებისთვის პოლიტიკური პატიმრის კვალიფიკაციის მინიჭება ან უბრალო პატიმრებად მოხსენიება? ფაქტია, რომ ისინი წარმოადგენენ პოლიტიკურად დაინტერესებულ მხარეს და ციხეში არიან. მათთვის სტატუსის მინიჭებით ან ამაზე უარის თქმით, უკვე პოზიციას გამოვხატავთ. ვფიქრობ, საჭიროა მართლმსაჯულების რეფორმა. აუცილებელია მართლმსაჯულების დეპოლიტიზება. როდესაც ოპოზიცია გრძნობს, რომ მათი წევრები ციხეში პოლიტიკური მიზეზების გამო არიან, მაშინ ოპოზიცია ამბობს, რომ მათი წევრები პოლიტპატიმრები არიან, მთავრობა ამბობს, რომ საქმე გვაქვს სასმართლოს კანონიერი გადაწყვეტილებების აღსრულებასთან. ეს მხარეების შეხედულებებია და არავის არაფერს აძლევს. ვფიქრობ, რომ ეს ადამიანები არიან ციხეში ქვეყანაში შექმნილი პოლიტიკური მდგომარეობის გამო და ამის დაძლევაა საჭირო. ამ შემთხვევაში, ჩვენ არ გვსურს ერთი ან მეორე მხარის პოზიცია დავიკავოთ. ჩვენ გვსურს, რომ ყველა მხარე დაბრუნდეს მოლაპარაკებების მაგიდასთან და მოიძებნოს გამოსავალი. მაგალითად, ჩემი ინფორმაციით, ოპოზიცია მზადაა, დათმობაზე წამოვიდეს, თუ ნიკა მელია უბრალოდ, გათავისუფლდება. მიუხედავად იმისა, აღიარებენ თუ არა მას პოლიტიკური პატიმრად.
კიდევ ერთი საკითხი, რომელზეც მმართველი პარტია და ოპოზიცია მსჯელობდნენ იყო ვადამდელი არჩევნები. ამასთან ერთად უნდა აღინიშნოს, რომ გასულ კვირას ევროკავშირის უმაღლესმა წარმომადგენელმა საგარეო პოლიტიკისა და უსაფრთხოების საკითხებში, ჟოზეფ ბორელმა განაცხადა, რომ ეუთო-მ საქართველოში შარშან გამართული არჩევნები დაახასიათა, როგორც თავისუფალი და სამართლიანი? მაშინ რა შეიძლება იყოს ვადამდელი არჩევნების გამართვის საბაბი?
– დიახ, პარლამენტი ახლა ქმედითია, რადგან ჰყავს საკმარისი წევრები. ამავე დროს, ის სათანადოდ არ ფუნქციონირებს, რადგან ნორმალურ დემოკრატიაში პარლამენტში უნდა იყოს ოპოზიცია და მმართველი პარტია. დიახ, ეუთო-მ არჩევნები ნამდვილად აღიარა, მაგრამ ეს არ უნდა იყოს მიზეზი, რომ ეს განცხადება მთავრობამ უკან დასახევად გამოიყენოს და თქვას, რომ შეხედეთ, რა კარგი განცხადება იყო, მით უმეტეს, რომ ეუთო-ს შეფასებაში საუბარი იყო გარკვეულ ხარვეზებზე. ახლა სახეზეა პოლიტიკური კონფრონტაცია და ყველამ უნდა იფიქროს გამოსავლის გზებზე. ამიტომ საჭიროა ახალი იდეები. როგორც ვიცი, იყო შეთავაზება, რომ ადგილობრივი არჩევნების შედეგები იყოს ინდიკატორი. მე არ ვფიქრობ, რომ ეს კარგი იდეაა. ამ შემთხვევაში, ხდება ადგილობრივი არჩევნების რესტრუქტურიზაცია და რეორიენტაცია პლებისციტად ან კვაზი რეფერენდუმად. ეს ძალიან უცნაური ინიციატივაა და მგონია, რომ ეს იდეა არ უნდა განხორციელდეს. საჭიროა სხვა სახის კომპრომისები, რომელზეც ორივე მხარე უნდა წავიდეს.
თქვენ ახსენეთ, რომ დათმობას მოუწევს ორივე მხარეს. ამასთან ოპოზიციაში აცხადებენ, რომ თავად მოლაპარაკებებში მონაწილეობა არის მათი მხრიდან დათმობა.
– მე მუდმივად გამოსავალზე ვარ ორიენტირებული. ამიტომ, ვიტყვი ერთადერთს, რომ არც ერთმა მხარემ არ უნდა ეძებოს მიზეზი უკან დასახევად. არც ერთმა მხარე არ უნდა თქვას, რომ უკვე დათმო და ახლა მეორე მხარემ ეს უნდა მიიღოს. არა, დათმობაზე უნდა წავიდეს ყველა. ყველა უნდა დარჩეს მოლაპარაკებების მაგიდასთან. მათ უნდა გაითვალისწინონ საქართველოს ინტერესები, არ უნდა იფიქრონ რომ რომელიმე მათგანს ახლა უფრო ძლიერი ან უფრო სუსტი პოზიცია აქვს. ქვეყანაში, სადაც დემოკრატია სათანადოდ მუშაობს, საბოლოო ჯამში მხარეები ყოველთვის ახერხებენ გადაკვეთის წერტილების პოვნას, რაც ყველასთვის მისაღებია. მოვუწოდებ მხარეებს, იყვნენ ორიენტირებული გამოსავალზე და არ დაეთანხმონ გარე ჩარევას. ვგულისხმობ მმართველი პარტიის მხარეს ბიძინა ივანიშვილს და ოპოზიციის მხარე მიხეილ სააკაშვილს. მარტივად რომ ვთქვათ, ჩვენ ვსაუბრობთ ადამიანებზე, რომელთაც არ აქვთ ფორმალური ფუნქცია და ამ დროს გადაწყვეტილებას იღებენ. ეს არის ანომალიის ნიშანი. მე მსურს, რომ საქართველო გახდეს ნორმალური დემოკრატია, სადაც გადაწყვეტილებას ხალხის მიერ არჩეული და თანამდებობაზე მყოფი პირები იღებენ და არა მათ ზურგს უკან მყოფი ადამიანები. მე მინდა, კიდევ ერთხელ ვთქვა, რომ არც ერთი მხარეს არ ვარ და არც ერთს არ ვუმაგრებ ზურგს. თუმცა, მოვუწოდებ ორივე მხარეს, რომ გამოსავალი იპოვონ იმ ადამიანებმა, ვინც არჩეულია ან იკავებს თანამდებობას. ერთადერთი მისაღები გზავნილები ბიძინა ივანიშვილისგან და მიხეილ სააშვილისგან იქნებოდა კონსტრუქციული პოზიცია, რომ მათ მოუწოდონ მხარეებს გამოსავლის პოვნისკენ და არა მოლაპარაკებების ბლოკირებისკენ.
თქვენ ახსენეთ საქართველოს ყოფილი პრეზიდენტი, რომელმაც ერთ-ერთ ბოლო განცხადებაში თქვა, რომ „ყველა ვინც ამბობს, რომ სააკაშვილი უნდა ჩამოშორდეს ძალაუფლებას, გავლენებს, არის ამორალური და იდიოტი“, როგორია თქვენი შეფასება?
– ჩვენ ვნახეთ, როგორია საქართველო ახლა და როგორი იყო სააკაშვილის მმართველობის დასასრულს. ყველა პარტიაში არსებობენ ისინი, ვინც წვლილი შეიტანა კონფრონტაციის გამწვავებაში და პროცესი ჩიხში მიმავალ გზაზე დააყენა და ისინიც, ვინც ეძებს გამოსავალს. მე მხარს ვუჭერ გამოსავალზე ორიენტირებულ ხალხს. ის, რაც ახლა ხდება უკავშირდება საქართველოს გრძელვადიან პერსპექტივას. მხარეებმა უნდა შეინარჩუნონ ევროატლანტიკური ორიენტაცია და გეზი. ეს არის ის გეზი, რომელიც ქართველმა ხალხმა აირჩია. მათ არ სურთ პოლიტიკური ჩიხის ხილვა, რომლითაც მხოლოდ კრემლი და პუტინი იხეირებს. ყველა პარტიას აქვს საერთო დღის წესრიგი. ესაა ევროატლანტიკური ორიენტაცია. საქართველოს აქვს გაფორმებული ასოცირების შეთანხმება ევროკავშირთან. ჩვენ გვაქვს სერიოზული დღის წესრიგი, რომელზეც უნდა ვიმუშაოთ. მნიშვნელოვანი და სწრაფად გადასაჭრელი გამოწვევებია „კოვიდ-19“ და ეკონომიკური აღდგენა. ჩვენ გვსურს, დაგეხმაროთ და აუცილებლად დაგეხმარებით, მაგრამ თუ ქვეყანაში მუდმივი პოლიტიკური კრიზისია, როგორ უნდა დავარწმუნოთ ევროპელი ამომრჩევლები, რომ მათ დიდი ფული ჩადონ ასეთი ქვეყნის პოზიტიური გავითარებისთვის? ჩვენ გვსურს, რომ ქვეყანა განვითარდეს და ამ შემთხვევაში ვზრუნავთ მოქალაქეებზე. ეს დახმარება არ უკავშირდება მთავრობის ან ოპოზიციის, გრძელვადიან ან მოკლევადიან, მოგებას ან დანაკარგს. დიახ, მე ვიცი, რომ დაინტერესებულ მხარეებს აქვთ სიამაყე, მაგრამ დღევანდელ რთულ სამყაროში, საბოლოო ჯამში ასე არ ხდება. თავად მეც ყოველდღე მივდივარ კომპრომისებზე. ძალიან მსურს, რომ ევროპარლამენტში გვყავდეს უმრავლესობა, მაგრამ ეს არასდროს ხდება. ჩვენ გვიწევს შეთანხმება ისეთ ადამიანებთანაც კი, რომლებიც ძალიან არ მოგვწონს. სწორედ ესაა თქვენი ამოცანა. ეს თქვენზეა დამოკიდებული. ან ხარ ორიენტირებული მხოლოდ მოკლევადიან ძალაუფლებაზე ან ხარ გამჭრიახი პოლიტიკოსი, სახელმწიფოებრივად იქცევი და ეძებ გამოსავალს. მე მივმართავ ყველა მხარეს, მოიქცნენ სახელმწიფოებრივად. ამიტომ ვისურვებდი, რომ რომ ახლა უქმე დღეებიც გამოიყენოთ არაფორმალური მოლაპარაკებებისთვის. მოიქეცით ზრდასრული ადამიანებივით.
და ბოლოს, თქვენ ამბობს, რომ მოლაპარაკება გაგრძელდება, ევროპარლამენტიც ხომ არ აპირებს, ჩაერთოს დისკუსიაში?
– ევროპარლამენტში არიან სხვადასხვა პარტიის წარმომადგენელი დეპუტატები, რომლებიც საქართველოს საკითხებზე მუშაობენ. ეს თავისთავად არის გზავნილი, რომ განსხვავებული პოლიტიკური შეხედულებების მიუხედავად, ჩვენ ერთიანები ვართ და გვსურს, რომ საქართველომ წინ წაიწიოს. „კოვიდ-19“ რომ არ ყოფილიყო, შემდეგ კვირაში უკვე ჩამოვიდოდით საქართველოში. თუმცა ჩვენ ახლა ვგეგმავთ, როგორც შეიძლება პროცესში დისტანციურად ჩავერთოთ. მინდა, დაგარწმუნოთ, რომ ახლა ჩვენ ყველა პარტიას ვუბიძგებთ ერთი მიმართულებით, რათა გამოსავალი მოიძებნოს.
