ეს იყო (იყო, იყო!) მოულოდნელად გამოცხადებული არდადეგები; უკანონო „არდადეგები“ (მერაბ კოკოჩაშვილის ეს ფილმიც ხომ გახსოვთ?). ანდა, სულაც, გაკვეთილებიდან გამოპარვა – ექზისტენციური შატალო… და ყველაფერი შესაძლებელი (და დასაშვები) გახდა იმიტომ, რომ ბავშვებს, კომუნიზმის ამ შვილებს, მოზრდილებისა უკვე აღარ ეშინოდათ – მთავარი „მოზრდილი“, როგორც
„ღმერთი, მოკვდა; ყველაფერი ნებადართულია”.
სხვა მოზრდილები ამ ერთ დროს „გენიალური ყმაწვილის“ მემკვიდრეობის გადანაწილებით იყვნენ დაკავებულნი და ბავშვებისთვის აღარ ეცალათ.
მოკლედ, ტოტალიტარული გიმნაზიის დირექტორი მოკვდა. წერტილი.
დიმა ერისთავი და მისთანები არასოდეს ყოფილან დამჯერი მოწაფეები. ამ თაობაში ფრიადოსნებიც იყვნენ, სიკვდილამდე რომ მისტიროდნენ სოცრეალიზმს და ისე გახდნენ აკადემიკოსები, რომ გაკვეთილიდან არ გაპარულად; და არც კლასობანა უთამაშიათ.
კლასობანამდე დიმიტრი ერისთავის გმირები, როგორც თავისუფალი „ადამიანობის კანდიდატები“, საბავშვო ბაღშიც დადიან ხელჩაკიდებულნი. „უფროსი“ არც აქ ჩანს. ერთადერთი, რაც მიგვანიშნებს ამ ინფანტილური სამყაროს უნიფიცირებულ შინაგანაწესზე, ესაა ერთ-ერთი „სანიტარი ბავშვის“ ცისფერ ჩანთაზე მიკერებული წითელი ჯვარი – სასწრაფო დახმარების ემბლემა. ისინი ჯერ კიდევ არ არიან თავისუფალნი – სანიტრებს თამაშობენ. სხვათაშორის, იმხანად სანიტრობა საპატიო პროფესია იყო; სანკულტურის თეატრიც კი არსებობდა თბილისში.
აი, კლასობანა უკვე თავისუფალი თამაშია. მისი ყოველი პერსონაჟი თავისუფლად მღერის, როგორც შაშვი მგალობელი…
ასე, ნელ-ნელა ახლოვდება „გაზაფხულის დღე“ – ექსისტენციური თვითგამოხტვის ეს სხეულებრივი ალეგორია, პოსტსტალინური გაზაფხულის ალეგორია…
ესეც ერისთავის პრიმავერაა…
მისი სივრცე უკვე სულიერი რეკრეაციის სივრცეა; სივრცეცა და დროც, დროცა და ხანიც, ხანიცა და ჟამიც…
ასეთი „თავისუფლება“ უპასუხისმგებლოცაა; უფრო ზუსტად, „უფროსთაგან“ პასუხის მოუთხოვნელობა…
და კიდევ გაქცევაცაა; მონუმენტური ისტორიიდან გაქცევა; გაქცევა ყოველდღიურობაში…

მარადი აწმყო

ყოველდღიურ რეალობას თავისი მიმზიდველობა აქვს; რაღაც მაგიური ხიბლი…
და ჩესტერტონისა არ იყოს, ეს რეალობა და მაგია ურთიერთსაპირისპირო მოცემულობანი კი არაა, პირიქით: უზარმაზარი მაგიაა ჩასაიდუმლოებული თავად რეალობაში, იმ ფაქტში, რომ სამყარო ასე განსაცვიფრებლადაა მრავალფეროვანი; და ერთფეროვანიც… ერთფეროვანი – განმეორებადობის, თუნდაც, განმეორებისა და შემოქმედების, ანუ ახლის ქმნის დიალექტიკური დაძაბულობის გაგებით. ამ მხრივ, მართლაცდა გადასასინჯია წარმოდგენა იმის შესახებ, რომ განმეორება სიკვდილს, მექანიკურ ავტომატიზმს მოასწავებს, სიცოცხლე კი მრავალფეროვნებისა და ცვლილებებისგან შედგება.
ეგებ, „ღვთაებრივი“ შემოქმედების განსაცვიფრებელი დასტურიც ისაა, რომ ერთი და იგივე მეორდება; კვლავ და კვლავ მეორდება…
იგივე ჩესტერტონი იტყვის: „მზე ყოველ დილით იღვიძებს, მე კი – არა! მაგრამ ასეთი მრავალფეროვნება ჩემი აქტიურობით კი არა, სიზარმაცითაა გამოწვეული“.
დიახ, ადამიანს ხშირად ეზარება დილით ადგომა, ბუნებას კი – არა! თანაც, ეზარება არა იმის გამო, რომ რაღაც მოყირჭებული აქვს…

აი, რატომაა, რომ რუტინა მუდამ მოჭარბებულობას ემყარება და არა სიცოცხლის უკმარისობას. ბავშვიც ხომ მოჭარბებული ენერგიის გამო ბაკი-ბუკობს; ძლიერები არიან და ამ სიძლიერის გამო უნდათ, ყველაფერი განმეორდეს…
ბავშვი გამუდმებით მოითხოვს – „კიდევ“!
შოთა ნიშნიანიძის ერთი „რევოლუციურ-რომანტიკული“ ბავშვისა არ იყოს, მისი ვერბალური მატრიცაა: „ხელახლა, თავიდან“; ასე მიმართავს ეს პატარა გმირი ბრძოლებით გადაღლილსა და გაზარმაცებულ კაპიტანს.
და უფროსებიც, სხვა რა ძალა აქვთ, ასე „უსმენენ“ ბავშვებს, ასრულებენ მათ მოთხოვნებს, სანამ დაზაფრულნი არ დაეცემიან.
მოზრდილებს ძალა არ შესწევთ ერთფეროვნებისა და განმეორებისათვის; აი, ღმერთი კი ერთობ ძლიერია და, ალბათ, ყოველ დილით ასე მიმართავს მზეს: „კიდევ“!
„კიდევ“, ანუ „ერთხელაც“, „ხელახლა“, „თავიდან“ – ეს ინტენცია ავლენს დიმიტრი ერისთავისეული
„ადრეული“ პერსონაჟების, ამ ალიონს შეგებებული ბავშვების მთელ ძალას და იმ ხიბლს, მათი ქცევების განმეორებადობაში რომაა კოდირებული; ეს განმეორებადობა ამ ბავშვებს მოზრდილობაში დასჭირდებათ, რათა შეეჩვიონ რუტინას, შეითვისონ ყოველდღიურობა, როგორც Dasein-ის მთელი სიჭარბე და არა ნაკლულოვნება.
ასე აქცია მხატვარმა ერთფეროვნება თავისი არტისტული ინდივიდუალობის ორგანონად; და ის ფაქტიც, რომ დიმიტრი ერისთავი დღემდე „მეორდება“, პარადოქსია, მაგრამ მისივე შემოქმედებითი სიცოცხლისუნარიანობის დასტურადაც გამოდგება.
ერისთავის პერსონაჟები ბალღური სიბრიყვისა და ყმაწვილური თავქარიანობის გამო, ყოველგვარ წყევლა-კრულვიან საკითხებზე ფიქრისაგან შორს დგანან, თუმცა, თუ კარგად გავჩხრეკთ,
„ტოტალიტარული ანთროპოლოგიის“ უმთავრეს ნიშანს – ინფანტილიზმს მაინც ინარჩუნებენ. და მაინც, ბავშვობა(და ყრმობა) მათი უდანაშაულობის პრეზუმფციაა.
ერისთავმა შექმნა თავისი დროის თინეიჯერული ხატი, ანუ ხატი იმგვარი სოციალური და ექსისტენციური ასაკის „გმირისა“, ვისი ბავშვობაც, სიჭაბუკეცა და უცოდველობაც არაოდენ დისციპლინისაგან, არამედ კულტურისა თუ კულტურიზმისგანაც კი გათავისუფლებულია. კულტურულად მოდელირებული სხეულებრიობა, ანუ სპეციალიზებული ათლეტური ძალა და
„სილამაზე“ მის გმირებს არ მოსდგამთ.
ამ მხრივ მხატვარმა არა მხოლოდ ყოველდღიურობასთან (რომლის არტისტულ ექსპერტადაც დღემდე რჩება) დაგვაბრუნა, არამედ – ბუნებრიობასთანაც…
ასეთივე ბუნებრიობით გვიზიდავენ ერისთავისეული პორტრეტებიც, რომელთაგან რა ხანია
„კლასიკადაა“ შერაცხული „ნათელას პორტრეტი“. მეუღლის ეს ანთროპოლოგიური ხატიც თავისებური გაზაფხულია, თავისუფლებით შემკრთალი ახალგაზრდა ქალის მოულოდნელი გამოხედვა, „ვარდის ფურცლობის ნიშანი“…
პოლონელებს ჰქონიათ გამოთქმა: „დე-ბრონიზებული პორტრეტი“.
„ნათელას პორტრეტი“ 60-იანი წლების ქართულ მხატვრობაში ერთ-ერთი „განჯავშნული“ ხატთაგანია. დიმა ერისთავის „თბილისელი ქალები“, იქნება ეს მანანა აბაზაძე თუ მარინა ქარცივაძე, ეთერ კიკნაძე თუ მარინა მაჭავარიანი, კვლავაც ბუნების, სახელდობრ, ქალური ბუნების გამოღვიძების მეტაფორებიცაა. მგრძნობელობის ლაბირულობა ამ ვირტუოზულ გრაფიკაში ერთგვარ მიუკარებლობასთანაა „გარითმული“, გაზაფხულზე ამოწვერილი იაც შეიგრძნობა მათში და უსეზონო კაქტუსიც.
ნიშანდობლივია, რომ პორტრეტი ბერძენი ქალისა, სახელად ნია, თამაზ ჭილაძემ თავის ჟურნალში („საბჭოთა ხელოვნებაზეა“ საუბარი) „კაქტუსის“ სახელწოდებით დაბეჭდა და ამგვარმა „გადანათვლამ“ მოდელის პროტესტი გამოიწვია, თურმე.

ესეც ქალის ბუნებაა…
დიმიტრი ერისთავის გმირები ახლაც ძველებურად ცხოვრობენ, ოღონდ ცხოვრობენ თამაშისა და სიბრძნის ზღვარზე, დაახლოებით ისეთ ონტოლოგიურ რეჟიმში, ჰაიდეგერი Kuinzige-ს რომ ეძახის. ესაა ყმაწვილთა თამაშისა და მოხუცთა სიბრძნის ერთგვარი ყოფიერებისმიერი კონტამინაცია, თავისებურ „ეშმაკობას“, ანუ ყოველდღიურობით რეპრეზენტირებულ მნიშვნელობათა (წარმო)ჩენასაც რომ გულისხმობს და მის „გადამალვასაც“.
ეს უკვე „სხვა“ თამაშია – „დახუჭობანა“ – ანუ ყოველდღიურობის არაყოველდღიური თვალით ჩვენება, საბოლოო ჯამში, სამყაროს პირწმინდად აღქმას რომ მოასწავებს; აღქმას, როგორც „თვალის მოტყუებას“. ასე თამაშობენ ალექსანდრეს ბაღში ასწლოვანი ჭადრის ჩრდილქვეშ „ტფილელი“ პენსიონრები…
დიმიტრი ერისთავის სამყარო ახლა „გაჩერებული დროის“ ნიშნითაა აღბეჭდილი; და ასეთ დროში მით უფრო შეიცნობა ის ხანიერება, რომლის სახელითაც ასურათებდა მაესტრო თავისი ეპოქის ყოველდღიურობას.
ასეა, ეპოქალური ყოველდღიურობაც არსებობს; ყოველდღიურობა, რომელსაც მხატვარი არქმევს სახელს და ამ სახელწოდებას ბრჭყალებში სვამს.
დიმიტრი ერისთავიც, თითქოსდა, „გიორგობისთვის“ მსგავსად ახდენს ყოველი დღის მარკირებას: ორშაბათი, ოთხშაბათი, პარასკევი, კვირა. ოღონდ, კვირის ამ შვიდი დღის – პროფანული დღის კვალობაზე, მის ქრონოტოპოსში შემოდის საკრალური დღე – დღევანდელი დღე, ანუ მარადი აწმყო. ესაა ხდომილობითი დღესასწაული, მანდელშტამი „დინამიურ უკვდავებას“ რომ უწოდებდა…
„ცარიელი ვარ, ჩემს ფსკერზე მხოლოდ განმეორების იმედი ცხოვრობს“…
და მხატვარიც ვერ ელევა სადაგ დღეთა ისტორიადქცეულ ქრონიკას; ისევ იგემოვნებს ყოველდღიურობის ა(პეტიტს)…