ფოტო გარეკანზე: ctpost.com
აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპის გაცხადებული პოლიტიკა ‘ამერიკა უპირველეს ყოვლისა’ ეკონომიკური პროტექციონიზმისა და საერთაშორისო იზოლაციონიზმის საერთო ზოგადი ჩარჩოა, მაგრამ იგი უფრო მეტად ეკონომიკურ მხარეს მოიცავს, ვიდრე პოლიტიკურს. ტრამპი წინასაარჩევნო დაპირების მიხედვით, მომდევნო დეკადაში 25 მილიონამდე მაღალანაზღაურებადი სამუშაო ადგილის შექმნას გეგმავს, უფრო მეტის ვიდრე ეს ბილ კლინტონმა და ბარაკ ობამამ მოახრეხა. ამისათვის აშშ-ის ეკონომიკას ყოველწლიურად მინიმუმ 4%-იანი ზრდა ესაჭიროება.
ამგვარი ზრდის მისაღწევად ტრამპი სამი ძირითადი ინსტრუმენტის გამოყენებას გეგმავს: შეცვალოს აშშ-ის საერთაშორისო სავაჭრო პოლიტიკა, შეამციროს გადასახადები და აღადგინოს მოძველებული ინფრასტრუქტურა.
სავაჭრო პოლიტიკა
1998-2010 წლებში აშშ მისი საწარმოო სამუშაო ადგილების 34% დაკარგა, რომლებიც მაღალანაზღაურებადი და სტაბილური იყო. მსხვილმა ამერიკულმა კომპანიებმა ხარჯების დაზოგვის მიზნით და იაფი მუშახელის დასაქმებით მათი წარმოების მნიშვნელოვანი ნაწილი ქვეყნის საზღვრებს გარეთ გაიტანეს. მაგრამ სამუშაოთა ნაწილის დაკარგვა ტექნოლოგიურმა განვითარებამ – რობოტიკის და ხელოვნური ინტელექტის წარმოებაში დანერგვამ გამოიწვია.
მსგავსი სურათის შესაცვლელად დონალდ ტრამპი რამდენიმე ღონისძიების გატარებას აპირებს. მისი თქმით, ყველა კომპანიას, რომელსაც ამერიკულ ბაზარზე საკუთარი პროდუქტის გაყიდვა ენდომება ამერიკის ტერიტორიაზე უნდა ააშენოს ქარხანა და წარმოებაში ამერიკელი მუშახელი უნდა დაასაქმოს. ამგავრი პრაქტიკა უკვე მოქმედებს ჩინეთში.
ბიზნესისთვის აუთსორსინგის მთავარი დანიშნულების ადგილები ჩინეთი, მექსიკა და ვიეტნამი არიან. ჩინეთთან უარყოფითი სავაჭრო ბალანსის შესაცვლელად თეთრი სახლის ადმინისტრაცია ჩინურ იმპორტზე დამატებით ვალდებულებების დაწესებას აპირებს.
ვიეტნამში ამერიკული ბიზნესის გადინების შესაჩერებლად გაპრეზიდენტებიდან მალევე, დონალდ ტრამპის გადაწყვეტილებით აშშ-მ ტრანს წყნარი ოკეანის თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმება (TPP) დატოვა და ამით პრეზიდენტმა თავისუფალ სავაჭრო შეთანხმებებს ომი გამოუცხადა.
მიუხედავად კაბინეტის და მრჩევლების რჩევისა, აშშ-ის პრეზიდენტს თავისუფალი სავაჭრო რეჟიმის დასრულება ქვეყნის სტრატეგიულ მოკავშირესთან, სამხრეთ კორეასთანაც სურს. მიზეზი იგივეა – აშშ-ის კორეასთან თვალშისაცემი უარყოფითი სავაჭრო ბალანსი აქვს.
საფრთხე ემუქრება რამდენიმეწლიან მოლაპარაკებებს ტრანსატალნტიკური ვაჭრობისა და ინვესტიციების პარტნიორობის (TTIP) შესახებ, რომელიც აშშ-სა და ევროკავშირს შორის თავისუფალ სავაჭრო ჩარჩოს აყალიბებს. თეთრი სახლის ადმინისტრაციამ ტრამპის გაპრეზიდენტებიდან მალევე მოლაპარაკებების პროცესი დროებით შეაჩერა. პრეზიდენტის კრიტიკის საგანი გერმანისთან ვაჭრობაც გახდა, სადაც აშშ-ის 2016 წლის მონაცემებით, 65 მილიარდ დოლარიანი უარყოფითი სალდო აქვს.
აშშ-ის თავისუფალი სავაჭრო შეთანხმებები სულ 20 ქვეყანასთან აქვს გაფორმებული. მათი უმეტესობა მცირე ეკონომიკაა. შედარებით დიდ ეკონომიკებთან ქვეყანას უარყოფითი სავაჭრო ბალანსი აქვს.
აშშ-ის ვაჭრობა თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმებების ფარგლებში 2016 წელს (მილიარდ დოლარებში)
| წელი | ქვეყანა | სავაჭრო ბრუნვა | ექსპორტი | იმპორტი | სალდო |
| 1985 | ისრაელი | 35 | 13 | 22 | -9 |
| 1994 | კანადა | 554 | 267 | 278 | -11 |
| 1994 | მექსიკა | 524 | 230 | 294 | -64 |
| 2001 | იორდანია | 3 | 1.45 | 1.55 | – 0.9 |
| 2004 | ავსტრალია | 31.5 | 22 | 9.5 | 12.5 |
| 2004 | ჩილე | 22 | 13 | 9 | 4 |
| 2004 | სინგაპური | 44.5 | 26.7 | 17.8 | 8.9 |
| 2006 | ბაჰრეინი | 1.65 | 0.9 | 0.77 | 0.13 |
| 2006 | მაროკო | 2.9 | 1.9 | 1 | 0.9 |
| 2006 | ომანი | 2.9 | 1.8 | 1.1 | 0.7 |
| 2007 | პერუ | 14 | 8 | 6 | 2 |
| 2005 | ცენტრალური ამერიკა (კოსტა რიკა, სალვადორი, გვატემალა, ჰონდურასი, ნიკარაგუა, დომინიკის რესპუბლიკა) | 52 | 28.7 | 23.3 | 5.5 |
| 2012 | პანამა | 6.5 | 6.1 | 0.4 | 5.7 |
| 2012 | კოლუმბია | 26.8 | 13 | 13.8 | -0.8 |
| 2012 | სამხრეთ კორეა | 112 | 42 | 70 | -28 |
NAFTA
ტრამპის მომდევნო სამიზნე მსოფლიოში ყველაზე მსხვილი ჩრდილო ამერიკული თავისუფალი სავაჭრო შეთანხმება (NAFTA) აღმოჩნდა. გამომდინარე იქიდან, რომ ხელშეკურლების წევრ კანდასა და მექსიკასთან აშშ-ის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი უარყოფითი სავაჭრო ბალანსი აქვს, დონალდ ტრამპმა შეთანხმების პირობების გადახედვა მოითხოვა, წინააღმდეგ შემთხვევაში მისი დატოვებით დაიმუქრა. ამ შემთხვევაში მთავარი სამიზნე მაინც მექსიკაა. თუკი მექსიკა შეთანხმების გადახედვას არ დათანხმდებოდა ტრამპი ქვეყანასთან 35% სავაჭრო ტარიფს შემოიღებდა, რაც წლიურად მექსიკას 300 მილიარდი დოლარით დააზარალებდა. კონგრესის თანხმობის გარეშე პრეზიდენტს დამოუკიდებლად 15% ტარიფის დაწესება თავად შეუძლია. ამ გადაწყვეტილების შედეგად 35%-ით გაძვირებულ პროდუქტს ამერიკელი მომხმარებელი ვეღარ იყიდდა და მოთხოვნა ადგილობრივ წარმოებაზე გაჩნდებოდა და შესაბამისად, მის გაძლიერებას შეუწყობდა ხელს.
NAFTA-ს გადახედვის მოლაპარაკებები მხარეებმა აგვისტოში დაიწყეს და 17 ოქტომბერს მისი მეოთხე რაუნდი კონკრეტული შედეგების გარეშე დასრულდა. მოლაპარაკებები 2018 წლის მარტამდე გაგრძელდება.
ამერიკული მხარის მოთხოვნაა ხელშეკრულებას ციფრული ეკონომიკის თავი ჩაემატოს, მოხდეს შრომითი და გარემოს დაცვითი ვალდებულებების დამატება და გაძლიერება, რომელიც უკვე არის შეთანხმების ნაწილი. დამატებით აშშ-ის მიზანი უსამართლო სუბსიდირების და ბაზრის ფუნქციონირებაში სახელმწიფო საწარმოების მხრიდან ჩარევის პრაქტიკის ბოლომდე ლიკვიდაციაა; ასევე თეთრ სახლს ინტელექტუალურ საკუთრებაზე გაურკვეველი შეზღუდვების მოხსნა სურს.
ამას გარდა, აშშ მოითხოვს საკუთარი რძის პროდუქტების, ღვინის და მარცველულის კანადურ ბაზარზე ხელმისაწვდომობას, რასაც არსებული ხელშეკრულება არ ითვალისწინებდა. აშშ-ის ვაჭრობის დეპარტამენტმა დასავლეთ კანადის პროვინციების ხელისუფლებები ხის მასალის წარმოების სუბსიდირებაში დაადანაშაულეს, რაც პროდუქტზე ფასებს დაბლა სწევდა და ამერიკულ ხის მასალას უსამართლო კონკურენციას უწევდა. ამ პრაქტიკის გაგრძელების შემთხვევაში აშშ ამ პროდუქტზე კანადისთვის 20%-იანი ტარიფი დაწესებას აპირებს.
ამასთანავე, ამერიკული მხარე მოითხოვს კონტინენტზე გაყიდული ავტომობილების 62% კონტინენტზევე იყოს წარმოებული, რომელიც კანადურ და მექსიკურ ავტომწარმოებელებს პრობლემებს შეუქმნის, რადგან ისინი ნაწილების იმპორტს ძირითადად აზიიდან ახდენენ.
დონალდ ტრამპი მექსიკას ამერიკულ კომპანიებზე დღგ-ს გაუქმებასაც სთხოვს, რომელიც 16%-ს შეადგენს. მექსიკური კომპანიების ამერიკაში შეტანილ საქონელზე მექსიკა დღგ-ის ანულირებას ახდენს, ხოლო ამერიკის შემთხვევაში ამერიკული კომპანიებს მისი გადახდა უწევთ. ამგვარი რეჟიმი ამერიკულ კომპანიებს უბიძგებს საკუთარი ბიზნესი მექსიკაში გაიტანონ.
ტრამპს ასევე იმ პროგრამის გაუქმება სურს, რომლის მიხედვითაც ამერიკულ ბინზესს მექსიკაში, სასაზღვრო ზოლთან ახლოს ასაწყობი საწარმოების აშენება და შემდგომ დამზადებული პროდუქტის უკან აშშ-ის ბაზარზე შეტანა შეუძლიათ. აღნიშნული პროგრამით დამზადებულმა პროდუქციამ მექსიკის ექსპორტის 65% შეადგინა და სამუშაო ძალის 30% დაასაქმა. ბუნებრივია, ეს პროგრამა ამერიკული სამუშაო ძალის შემცირებას და მექსიკაში გადადინებას უწყობს ხელს.
ბუნებრივია, მოლაპარაკებებში თეთრ სახლთან საკუთარი მოთხოვნები აქვთ მექსიკასაც და კანადასაც.
თუკი დონალდ ტრამპი ხელშეკრულების დატოვებას გადაწყვეტს, მან გასვლამდე 90 დღით ადრე მხარეებს შეტყობინება უნდა გაუგზავნოს, მას ამისთვის შესაძლოა კონგრესის თანხმობა დასჭირდეს. 1974 წლის ვაჭრობის აქტის მიხედვით, პრეზიდენტს ვაჭრობის შეთანხმებიდან ერთპიროვნულად შეუძლია ქვეყნის გაყვანა. კანონმდებელბი ამტკიცებენ, რომ რადგან ხელშეკრულების რატიფიცირება კონგრესმა მოხდინა, მხოლოდ მას შეუძლია მისივე დატოვებაც.
აშშ-ის მიერ თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმების დატოვების შემთხვევაში დარჩენილ ორ მონაწილეს, კანდასა და მექსიკას ერთმანეთთან ვაჭრობის ამ რეჟიმის შენარჩუნება შეეძლებათ. NAFTA-ს გარეშე მექსიკა და კანადა სავაჭროდ ყველაზე სასურველი ქვეყნების სტატუსი მიენიჭებათ. მექსიკა მთელ მის კონცენტრაციას წყნარი ოკეანის სხვა ქვეყნებისკენ – ჩილე, კოლუმბია, პერუ – მიმართავს, ვისთანაც იგი პროდუქტების 94%-ზე ტარიფების გარეშე ვაჭრობს. მექსიკისგან განსხვავებით, კანადამ ევროკავშირთან თავისუფალი სავაჭრო შეთანხმება (CETA) უკვე გააფორმა და მის ევროპულ რატიფიკაციას ელოდება. შესაბამისად, კანადის პერსპერტივა მექსიკასთან შედარები უფრო დამაკმაყოფილებელია.
სტატიაში გამოთქმული მოსაზრებები ეკუთვნის ავტორს და შეიძლება არ ემთხვეოდეს საზოგადოებრივი მაუწყებლის პოზიციას
