2020 წელს დროც კი ვერ გადაურჩა უვნებლად.
აღრიცხულთა შორის (1960 წლიდან) ყველაზე მოკლე 28 დღიდან, ყველა 2020 წელს დაფიქსირდა, რადგან დედამიწა ერთ ბრუნს თავის ღერძის გარშემო საშუალოზე მილიწამებით სწრაფად ასრულებდა.
ეს ფაქტი განსაკუთრებით საგანგაშო არ არის, რადგან პლანეტის ბრუნვა მუდმივად ოდნავ მერყეობს, რაც დამოკიდებულია ატმოსფერული წნევის, ქარების, ოკეანის დინებებისა და დედამიწის ბირთვის მოძრაობის ძვალებადობაზე.
თუმცა, ეს დიდ უხერხულობას უქმნის საერთაშორისო ქრონომეტრისტებს, რომლებიც მსოფლიო კოორდინირებული დროის (UTC) გაზომვისთვის ულტრაზუსტ ატომურ საათებს იყენებენ; სწორედ ამ დროზე ასწორებს საათებს მთელი მსოფლიო. როდესაც ასტრონომიული დრო, რომელსაც განსაზღვრავს დედამიწის ერთი სრული ბრუნი — UTC-დან 0,4 წამზე მეტით გადაიხრება, ხდება UTC-ის კორექტირება.
ამ დრომდე, ეს კორექტირება ხდებოდა წელიწადზე „წამიანი ნახტომის“ დამატებით ივნისის ან დეკემბრის ბოლოს, რასაც ერთმანეთთან შესაბამისობაში მოჰყავდა ასტრონომიული და ატომური დროები.
წამიანი ნახტომის გამოყენება იმიტომ დაიწყეს, რომ დედამიწის ბრუნვის ზოგადი ტენდენცია შენელდა, რაც 1960-1970-იანი წლებიდან ზუსტი თანამგზავრული გაზომვები დაიწყეს.
აშშ-ის სტანდარტებისა და ტექნოლოგიების ეროვნული ინსტიტუტის (NIST) ცნობით, 1972 წლიდან, წამიან ნახტომს მეცნიერები საშუალოდ ყოველი წელიწად-ნახევრის ბოლოს ამატებდნენ. ბოლო ასეთი დამატება 2016 წელს მოხდა, როდესაც ახალი წლის ღამეს, 23 საათზე, 59 წუთსა და 59 წამზე დამატებითი „წამიანი ნახტომი“ დაამატეს.
თუმცა, გამოცემა Time and Date-ის ცნობით, დედამიწის ბრუნვის ბოლოდროინდელმა აჩქარებამ მეცნიერები პირველად აალაპარაკა უარყოფითი წამიანი ნახტომის საჭიროებაზე. წამის დამატების ნაცვლად, შეიძლება საჭირო გახდეს მისი გამოკლება.
იმიტომ, რომ დღის საშუალო ხანგრძლივობა 86 400 წამია, მაგრამ 2021 წლის ასტრონომიული დღე საშუალოდ 0,05 მილიწამით მოკლე იქნება. წლის განმავლობაში, ატომურ დროს ეს 19 მილიწამს დაამატებს.
„თუ დედამიწის ბრუნვა კიდევ აჩქარდება, სრულიად შესაძლებელია, რომ საჭირო გახდეს უარყოფითი წამიანი ნახტომი, მაგრამ ამის გადაჭრით თქმა ჯერ ძალიან ადრეა“, — ამბობს ფიზიკის ეროვნული ლაბორატორიის ფიზიკოსი პიტერ ვიბერლი.
2020 წელი ასტრონომიული თვალსაზრისით უჩვეულოზე სწრაფი იყო, Time and Date-ის ცნობით, 28 დღით, დედამიწამ უკვე მოხსნა უმოკლესი ასტრონომიული დღის რეკორდი, რომლიც 2005 წელს იყო დაფიქსირებული.
2005 წლის ყველაზე ხანმოკლე დღე 5 ივლისი იყო, რადგან დედამიწამ ერთი ბრუნი 1,0516 მილიწამით უფრო სწრაფად (86 400-ზე) განახორციელა. 2020 წლის უმოკლესი დღე კი 19 ივლისი იყო, როდესაც ერთი ბრუნი პლანეტამ 1,4602 მილიწამით უფრო სწრაფად შეასრულა.
NIST-ის განცხადებით, წამიან ნახტომს საკუთარი დადებითი და უარყოფითი მხარეები აქვს. გამოსადეგია იმ თვალსაზრისით, რომ უზრუნველყოფს ასტრონომიულ დაკვირვებათა სინქრონიზებას საათის დროსთან, მაგრამ შეიძლება დაბრკოლება გახდეს მონაცემთა შეყვანის აპლიკაციებისა და სატელეკომუნიკაციო ინფრასტრუქტურისთვის.
საერთაშორისო სატელეკომუნიკაციო კავშირის ზოგიერთი მეცნიერი იმასაც ფიქრობს, რომ საჭიროა, ასტრონომიულ და ატომურ დროს შორის სხვაობა იქამდე გაიზარდოს, ვიდრე საჭირო გახდება „საათიანი ნახტომი“, რაც მინიმუმამდე დაიყვანს ტელეკომუნიკაციებისადმი მიყენებულ ზიანს.
წამიანი ნახტომის საჭიროებას ადგენს დედამიწის ბრუნვისა და საცნობარო სისტემების საერთაშორისო სამსახური (IERS), რომელიც პარიზშია განთავსებული. ამ ეტაპზე, წამიანი ნახტომის გამოყენების საჭიროებას ორგანიზაცია ჯერ ვერ ხედავს.
მომზადებულია Live Science-ის მიხედვით.
