ერთადერთი ქალიშვილი

ერთხელ, რამდენიმე წლის წინ, როდესაც წერა ახალი დაწყებული მქონდა, მთხოვეს, მცირე კომენტარი დამეწერა ანთოლოგიისთვის, რომელშიც ჩემი მოთხრობაც შედიოდა, და მეც დავწერე: „ჩემს ოჯახში, სადაც ექვსი ვაჟი იზრდება, მე ერთადერთი ქალიშვილი ვარ, და ეს ფაქტი ჩემს შესახებ ყველაფერს ამბობს.“

ჰო, ასე იყო და მას მერე სულ ვფიქრობ ამ კომენტარის შესახებ და დღესაც ვადასტურებ, რომ დიახ, ჩემთვის ეს გარემოება ბევრი გამოცანის გასაღებია, თუმცა, მაშინ მკითხველისთვის ალბათ რაღაც ამდაგვარი უნდა დამეწერა: „ მე მექსიკურ ოჯახში დავიბადე, მყავს ექვსი ძმა.“ ან: „მე ერთადერთი გოგონა ვარ მექსიკელი მამისა და მექსიკელ-ამერიკელი დედის ოჯახში.“ ან: „მე ერთადერთი ქალიშვილი ვარ მუშათა კლასის ცხრასულიან ოჯახში“. ასეა თუ ისე, ამ ყველაფერმა განაპირობა ის, რომ დღეს მე ის ვარ, რაც ვარ.

მე ვიყავი/ვარ ერთადერთი გოგონა, ოჯახში,  სადაც კიდევ ექვსი ბიჭი ჰყავთ, რაც იმას ნიშნავს, რომ ბავშვობაში დროს უმეტესად მარტო ვატარებდი, რადგან ჩემი ძმები სხვების დასანახად ჩემთან, ანუ გოგოსთან თამაშს არ კადრულობდნენ. მაგრამ უნდა ითქვას, რომ ეს მარტოობა, კარგიც აღმოჩნდა მომავალი მწერლისთვის – უამრავი დრო მქონდა, რომ მეფიქრა და მეაზროვნა, უამრავი დრო მქონდა ჩემი ბავშვური წარმოსახვებისთვის და წიგნების კითხვისთვის. საბოლოოდ ისე გამოვიდა, რომ მაშინდელი მარტოობით, ფაქტობრივად, საკუთარი თავი წერისთვის მოვამზადე.

მამაჩემს თავიდანვე მტკიცედ სწამდა, რომ თავის ერთადერთ ქალიშვილს ბედისწერა კარგ ქმარს აპოვნინებდა. აი, ეს იყო, რისიც სჯეროდა მამას. თუმცა, როდესაც ჯერ კიდევ მეხუთე კლასში ვიყავი და გავანდე, რომ სკოლის შემდეგ კოლეჯში სწავლას ვგეგმავდი, მან ჩემი გადაწყვეტილება სიხარულით მიიღო. ძალიან კარგად მახსოვს, როგორ მითხრა: „Quebueno, mi’ha, მშვენიერია.“ მისი სიტყვები ჩემთვის ბევრს ნიშნავდა, განსაკუთრებით კი იმიტომ, რომ ჩემმა ძმებმა ჩემი სურვილი უცნაურად ჩათვალეს. რასაც მაშინ ვერ მივხვდი, ის იყო, რომ მამას კოლეჯი ქმრის მოსაძებნად შესაფერის ადგილად მიაჩნდა. ამიტომ იყო, რომ როცა კოლეჯში გატარებული ხუთი წლისა და უნივერსიტეტში ორწლიანი ბაკალავრიატის შემდეგ, ქმარი მაინც არ მყავდა, მამა თავს უკმაყოფილოდ აქნევდა და დანანებით მეუბნებოდა, რომ ჩემი განათლება ვერაფერში გამოვიყენე. ახლა, ამ გადმოსახედიდან, თავს ბედნიერადაც კი მივიჩნევ იმის გამო, რომ მამას აზრით, გოგონები ქმრებისთვის იბადებოდნენ. მისთვის მნიშვნელობა არ აქვს, მე ისეთი სისულელე შევისწავლე, როგორიცაა  ინგლისური, თუ რომელიმე სხვა საგანი, საბოლოოდ, ჩემი განათლებით ხომ მაინც ვიპოვი ვინმე სასიამოვნო ყმაწვილს, არა? განათლებისადმი მამას ამდაგვარმა მიდგომამ თავისუფლება მომანიჭა, შემეძლო, ჩემი ლექსები და მოთხრობები ისე მეწერა, რომ მამა მათში აღწერილი დეტალებით არ დაინტერესებულიყო და ყოველ წამს არ ეკითხა: „აბა, ახლა რას წერ?“

სიმართლე თუ გინდათ, სულ ვნატრობდი, მამას ჩემი ნაწერების მიმართ ინტერესი გამოეჩინა. მინდოდა, გაეგო, თუ რის შესახებ ვწერდი და როცა ლაპარაკი ჩემზე ჩამოვარდებოდა, ეთქვა: „ჩემი ერთადერთი ქალიშვილი მწერალია.“ და არა: „მე ერთადერთი ქალიშვილი მყავს. ის ასწავლის“. ასე ამბობდა: Es maestra — მასწავლებელია, Profesora- პროფესორი მაინც ეთქვა.

მე ყველაფერს, რაც კი ოდესმე დამიწერია, მისთვის ვწერდი, იმისთვის, რომ მისი ქება დამემსახურებინა, მიუხედავად იმისა, რომ ვიცოდი, ინგლისურად ერთ სიტყვასაც  ვერ წაიკითხავდა. მერე რა, რომ მის საკითხავს მხოლოდ მეხიკოში გამოსული ყავისფერი ასოებით ნაბეჭდი სპორტულ ჟურნალი Esto-ს შეადგენს, ან სისხლიანი ამბებით სავსე Alarma ჟურნალები, სადაც თავს იყრის საეჭვო ისტორიები წმინდა გვადალუპელი ქალწულის გამოცხადების, ან ქალის შურისძიების შესახებ, თავისი მექალთანე ქმრის თავის ქალას ქვასანაყში იმ ფილთაქვით რომ ნაყავს, რომელიც ვულკანური ქვისგაანაა გამოთლილი. მამა ხშირად ფოტონოველებს – fotonovelas, მუყაოზე დაბეჭდილ პატარა სურათებს ათვალიერებს, რომელზეც პერსონაჟები პირიდან საკუთარ ტრაგედიასა და ტრავმას აფრქვევენ და თავზემოთ ღრუბლებში აგროვებენ.

მამაჩემი ჩვენი საზოგადოების უმრავლესობის წარმომადგენელია, იმ უმრავლესობის, რომელსაც არც კითხვა აინტერესებს, და არც ის საზოგადოება, რომლის შესახებ და ვისთვისაც ვწერ და რომლის გულის მოგებასაც ვლამობ.

ბავშვობაში ჩიკაგოში ვცხოვრობდით. იქიდან მამას გამო წამოვედით. მას ის დაავადება შეეყარა, ნოსტალგიას რომ ეძახიან. ამიტომ იყო, რომ ჩვენი პატარა ბინა დავცალეთ, ავეჯი დედას ნათესავებს მივაბარეთ, ჩვენს ფურგონში ჩავსხედით, საგზლად ბოლონიური სენდვიჩები წავიღეთ და გეზი სამხრეთისკენ ავიღეთ. მეხიკო სითისკენ. მერე, რა თქმა უნდა, უკან დავბრუნდით, ჩიკაგოში, ოღონდ სხვა ბინაში, სხვა უბანში, სხვა კათოლიკურ სკოლაში. ყოველთვის, როცა მამა სკოლაში ჩვენი სწავლის გადასახადზე შეღავათის სათხოვნელად მიდიოდა, წუწუნით თუ სიამაყით აცხადებდა: „შვიდი ვაჟი მყავს.“ რეალურად მამა შვიდ შვილს გულისხმობდა –  siete hijos, მაგრამ ინგლისურად შვიდი ვაჟი გამოსდიოდა და ამას უმეორებდა  „სირსის და რობაკის“ თანამშრომელს, რომლისგანაც სარეცხის მანქანა ვიყიდეთ, თუ მზარეულს, სწრაფი კვების ფარდულში, სადაც მამა დილაობით ძეხვისა და და კვერცხს მიირთმევდა. თანაც, შვიდი ვაჟი მყავსო – ისეთი სახით ამბობდა, თითქოს ამისთვის სახელმწიფო ჯილდოს იმსახურებდა.

ჩემი მამიკო! ეჭვიც არ მეპარება, რომ თავისი არასწორი თარგმანით ცუდს არაფერს გულისხმობდა, თუმცა, ბავშვობაში ამის გაგონებაზე, მეგონა, მამას ჩემი არსებობდა არ ახსოვდა და სასწრაფოდ სახელოზე ვექაჩებოდი და ყურში ჩავჩურჩულებდი: „შვიდი კი არა, ექვსი ვაჟი! და ერთი გოგონა.“

ჩემმა უფროსმა ძმამ სამედიცინო სასწავლებელი დაამთავრა, რითიც მამას სანუკვარი ოცნება აუსრულა, რომელიც იმაში მდგომარეობდა, რომ მის შვილებს  გონებრივად ეშრომათ და არა ფზიკურად.  ის იმასაც ნატრობდა, რომ ჩვენ ჩვენი განათლება სწორად გამოგვეყენებინა.

მამას ხელები დღემდე ჩაქუჩის, ლურსმნების, სპირალებისა და ზამბარებისგან გაყვითლებული და დასიებული აქვს. „აი, ეს გამოიყენეთ!“ გვარიგებდა მამა და ხელს თავზე იდებდა. „და არა ეს!“ და  ხელებს გვიჩვენებდა. ყოველთვის, როცა ამას ამბობდა, მუშაობისგან ქანცი სძვრებოდა ხოლმე.

განა კოლეჯი ინვესტიცია არ იყო? განა მთელი ის წლები სწავლაში არ გავატარე? მაგრამ მამას არ ესმოდა, რას ემსახურებოდა ჩემი განათლება, თუ არ გავთხოვდებოდი. ვერ ხვდებოდა, რისთვის უნდა აერჩია ადამიანს კოლეჯში სწავლა, თუ თავს მაინც სამუდამო სიღარიბისთვის გაწირავდა, განსაკუთრებით, თუ ის ისედაც ღარიბი იყო.

შარშან ათი წელი გავიდა მას შემდეგ, რაც პროფესიულად დავიწყე წერა და პირველი  ფინანსური ჯილდო მივიღე, ხელოვნების დარგში ორი ეროვნული სტიპენდი ამოვიპოვე, კალიფორნიის უნივერსიტეტში მოწვეული პროფესორის ადგილი შემომთავაზეს,  ჩემი წიგნი კი ნიუ-იორკის ერთ-ერთმა უდიდესმა გამომცემლობამ დაბეჭდა.

შობისთვის ჩიკაგოში, სახლში გავფრინდი. სახლში, როგორც ყოველთვის, სიცოცხლე დუღდა: დედა ქურაზე ტკბილ-ცხარე მექსიკურ კერძებს აშიშხინებდა, და ყველა, ვინც იქ ოჯახურ ვახშამზე იყო შეკრებილი – დედა, ჩემი ექვსი ძმა, მათი ცოლები, ბავშვები, დეიდები, მამიდები, ბიცოლები, ბიძაშვილები, მამიდაშვილები, დეიდაშვილები – ერთდროულად ძალიან ხმამაღლა ლაპარაკობდა, ისე, როგორც ფელინის ფილმებშია, რადგან ჩვენც ზუსტად მისი გმირებივით ვართ.

მე მისვლისთანავე მამას ოთახში ავედი, მისთვის ჩემი ერთი მოთხრობის ჩვენება მინდოდა, რომელიც ის-ის იყო ესპანურად ითარგმნა და მექსიკური წარმოშობის მწერალთა ანთოლოგიაში დაიბეჭდა.

ინსულტის შემდეგ, მამა უმეტეს დროს ჰორიზონტალურად ატარებდა. როცა მათთან შევედი, იწვა, ესპანურენოვან არხზე სახელად Galavisión, პედრო ინფანტეს ფილმს უყურებდა და თან ბრინჯის პუდინგს მიირთმევდა. საწოლის გვერდით პატარა მაგიდაზე ჭიქით რძე ედგა, იქვე ეწყო კოლოფით წამლები და ხელსახოცები. იატაკზე, ღამის ქოთნის გვერდით  შავი წინდა ეგდო. ამ სურათისთვის თვალის არიდება მინდოდა, მაგრამ რა თქმა უნდა, ვერ მოვახერხე. როცა კარი შევაღე, პედრო ინფანტე ის-ის იყო სიმღერას იწყებდა, მამა კი ხმამაღლა იცინოდა.

არ ვიცი, იმის გამო, რომ ჩემი მოთხრობა ესპანურად თარგმნეს, თუ იმიტომ, რომ ის მეხიკოში გამოიცა, ან იქნებ იმიტომ, რომ მოთხრობაში ამბავი ეხებოდა დასახლებას სახელად Tepeyac, the colonia, სადაც მამაჩემი გაიზარდა, მაგრამ მამამ პულტს ხელი დააჭირა, ფილმი გააჩერა და მოთხრობის კითხვა დაიწყო.

მე საწოლის გვერდით სკამზე ვიჯექი და ვუყურებდი. მამა ძალიან ნელა კითხულობდა. მგონი, ყოველ წინადადებას რამდენჯერმე უბრუნდებოდა. სასაცილო ადგილებში იცინოდა და იმ პასაჟს, რომელიც მოეწონებოდა, ხმამაღლა მიკითხავდა. ზოგჯერ ჩერდებოდა, წიგნს ხელს ადებდა და აზუსტებდა: „ეს ასეა?“ „ჰო.“ ვპასუხობდი მე და ისიც კითხვას აგრძელებდა. მომეჩვენა, რომ რამდენიმე საათი გავიდა, ვიდრე მამა მოთხრობას დაასრულებდა. ბოლოს, ამომხედა და მკითხა: „ჩვენი ნათესავებისთვის ეს წიგნები სად უნდა ვიყიდოთ?“

იმ უმშვენიერესი ამბებიდან, რაც შარშან ჩემს ცხოვრებაში მოხდა, და უნდა აღვნიშნო, რომ შარშანდელი წელი ჩემთვის განსაკუთრებით წარმატებული იყო, ეს იყო ყველაზე, ყველაზე ლამაზი ამბავი.

ინგლისურიდან თარგმნა

დალილა გოგიამ