ქართული თარგმანის არცერთ მონაკვეთში არ არის ანემიური ფრაზა, დარღვეული რიტმი, მიზანსაცდენილი ან ბანალური რითმა. ეს, რაც თვალისთვის სახილველია, მაგრამ ყოველივე ამის გარდა, მდიდარი და სისხლსავსე ქართული ენით თარგმნილ დრამაში განფენილია ფაქიზი ლირიზმი და ემოციური მიმზიდველობა და აი, აქ ჩანს სწორედ მთარგმნელი- პოეტის ინსპირაციის ნიჭი,მისი უცხოურ ტექსტში შეღწევის უნარი.
ვფიქრობ, რომ ტორკვატო ტასოს „ამინტა“ თამაზის საუკეთესო თარგმანია. ეს თარგმანი შედარებით გვიან შესრულდა. ადრე კი იყო სხვა თარგმანები, ოსტატობის დაუფლების გზა. თარგმნა თამაზისთვის მართლაც, როგორც კლასიკური, ისე თანამედროვე პოეზიის დაუფლების საშუალება გახლდათ. მან არაერთი და ორი ავტორის რთულად სათარგმნი ტექსტი თარგმნა, სადაც წარმოჩნდა ხელობის ფლობა და ოსტატობა, მაგრამ „ამინტა“ უკვე საბოლოო მიზანია და არა საშუალება, ეს არის არა მხოლოდ ოსტატობა, არამედ კვლავაღდგენა, სულის შთაბერვა, შეუღწეველში შეღწევა. მართალია, თამაზმა ადრეულ ასაკში მიაღწია ამ წარმატებას, მაგრამ ეს ხანგრძლივი მთარგმნელობითი შრომის შედეგად მოხდა.
ძნელია ახლა იმაზე ფიქრი, რა სახეს მიიღებდა თამაზის შემოქმედება, ერთ რამეს კი უტყუარად ვხედავ: თვითონ მისი პოეზია თემატურად უფრო და უფრო ფართო წრეს შემოწერდა და გაღრმავდებოდა. ეს ნიშნები უკვე არსებობდა, არსებობდა და არსებობს უაღრესად მკაფიო, ორიგინალური ხელწერით აღბეჭდილი ლექსები, რომელიც ღრმა აზროვნების ნაყოფია. აქ აუცილებლად მოხდებოდა ძვრა, ხელახალი განათება, მეტამორფოზა…
მინდა გავიხსენო კიდევ ერთი ეპიზოდი „ამინტადან“. სატირი თავის მონოლოგში ამბობს, რომ სიყვარულს არ უნდა ახლდეს აღტაცება, კრძალვა, მორიდება. სიყვარული მხოლოდ ბუნების ძალას უნდა ემორჩილებოდეს, ბუნების ძალით უნდა იკვალავდეს გზას; ფაქტობრივად, აქ სატირი სიყვარულში სულიერების ელემენტს, პიროვნულ-ინდივიდუალურ საწყისს უარყოფს და, არსებითად, ზედმეტად მიიჩნევს, არადა, „ამინტა“ სწორედ პიროვნებათა დრამაა, ქალ-ვაჟის, მწყემსის და ნიმფას რთული პიროვნული ურთიერთობაა. ვფიქრობ, თამაზმა, ხაზგასმულად მძაფრად და გამომსახველად თარგმნა და გადმოსცა შიშველი ვნებით ანთებული სატირის სწრაფვა:
შენ განაშორე ტრფობას კრძალვა და მორიდება
და აღტაცებაც, ასე ტკბილი და დამბაგავი…
რაიც იშვება მიწიდან და ზღვის ტალღებიდან
რისად ეს ფუჭი ბეჭვა ქსლის და იდუმალ ხლართის?
რაც ამ ბუნებამ უწყალობა, ამ იარაღით
იცავს ყოველი სულიერი არსებას თვისას:
ირემი – სრბოლით, ტახი – ეშვით, ლომი – თათებით,
ქალის ძალა კი მის სიტურფე – სინაზეშია
და მიკვირს, რატომ მე არ ვსინჯე ეს იარაღი,
ბუნებისაგან უშურველად ნაწყალობევი,
რომ სიყვარულის ჩემი ჯილდო ნებით თუ არა
ძალით მიმეღო, ამაოა სილვიას ოხვრა…
ასევე მძაფრად არის თარგმნილი ფინალური ნაწილი, სადაც სატირი მარცხდება და ისახება მწყემსისა და ნიმფას უკვე დრამატიზმით აღბეჭდილი სიახლოვე. თამაზი სწორედ ამგვარი სიახლოვის მომხრე იყო და ამიტომაც თარგმნა ეს დრამა.
***
ოდნავ ნასვამი იყო, ირწეოდა. თითქოს ბევრი რამის თქმა სურდა, მაგრამ არაფერს ამბობდა, გიყურებდა თავისი ცისფერი თვალებით, გამომცდელი მზერით, მერე მოულოდნელად გაიცინებდა; რაღაც არ ასვენებდა, რაღაც ღრღნიდა შიგნიდან. „რა ვქნათ, სად წავიდეთ?“ – შეგეკითხებოდა, ოღონდ პასუხს აღარ ელოდა… ასეთი ამოიზიდება ჩემს მახსოვრობაში თამაზ ბაძაღუას სახე, ხალისიანიც და ნაღვლიანიც, გულდაწყვეტილი, ზოგჯერ ოდნავ ირონიულიც, ოღონდ ეს ირონია ბავშვური იყო, წამიერი, არამკვიდრი და არცთუ მისი არსების სიღრმიდან მომდინარე… ასეთი მიდგას თვალწინ ახლაც, გვიან ღამით რომ ვბრუნდებით თბილისში. თითოეულ ჩვენგანს საკუთარი ფიქრი მიჰყვება შინისაკენ. უკვე აღარ ვსაუბრობთ. ვფიქრობთ. მე იმაზე ვფიქრობ, როგორ გრძელდება თამაზის არსებობა ჩვენში. მთავარი ის არის, რომ გრძელდება!
ჩემი ცრემლები ამ თვალების იქით გრძელდება,
ჩემი სიმღერა ამ ბგერების იქით გრძელდება,
ჩემი ღიმილი ამ ტუჩების იქით გრძელდება,
სუსხი რომ აზრობს, როგორც ხის ქერქს შემოდგომაზე…
