პიესა „ფანჯრების იქით“ ისევე, როგორც „ღამე და თუთიყუში“, ერთი პერსონაჟის მონოლოგია და აქაც თამაზ ბაძაღუა წარმოდგება ემოციურად დამუხტული დრამის ავტორად, ტრაგიკოსად. ქალი, რომელმაც ნაყოფი მოიშორა და ღრმა აპათიას მიეცა, სარწეველაში თავის ბავშვს წარმოისახავს. ქალი ხელით არწევს სარწეველას და თან აღსარება-მონოლოგს წარმოთქვამს. ეს ილუზიადამსხვრეული ადამიანის აღსარებაა. აღსარების ბოლოს ქალი სარწეველადან ბალიშს ამოიღებს და მოისვრის, სარწეველას გადააბრუნებს, იატაკზე ჩაიკეცება და ირინდება, ზედა სართულიდან კი მხიარული მუსიკისა და ცეკვის ხმა ისმის.
ისტორიულ თემაზე შექმნილი პიესები („იფიგენია“, „მარადიული მონები“) მასალის ცოდნით არის დაწერილი. ამ პიესებსაც გამოარჩევს ლიტერატურული შესრულების დონე, სისხლსავსე ენა, დახვეწილი ფრაზა. ისტორიულ ფონზე გაშლილი მოქმედება ხასიათის კონტურებსაც მკაფიოდ წარმოაჩენს.
***
საღამოს მარტვილიდან გამოვდივართ და თბილისისკენ ვიღებთ გეზს. ნოემბერია და ჰაერში ზამთრის მოახლოება იგრძნობა. მწუხრი ქრება და სინათლეები ინთება გზებზე. სევდა მოგვყვება და სინანული. ყველაფერმა კარგად ჩაიარა, მაგრამ გამომგზავრებისას მაინც სევდა მოგვერია. მე ისევ ტორკვატო ტასოს „ამინტა“ მახსენდება. უცნაურია, თამაზი თანამედროვე იტალიელ პოეტებს თარგმნიდა, უკვე ალღოც აუღო ჰერმეტულ პოეზიას და უეცრად პასტორალის თარგმნას მიჰყო ხელი.
თამაზს ოსტატობა იზიდავდა. ის ლექსის ოსტატი იყო. ამიტომაც შეჰყვა ჰერმეტული პოეზიის ლაბირინთებს. ჰუგო ფრიდრიხი ჰერმეტულ პოეზიაზე ამბობს: „ასე წარმოიშვა პოეზია, რომელიც კი არ ელტვის, არამედ განელტვის მკითხველს. მას გონებით უნდა მივუდგეთ, მისი ბუნდოვანება გონითი სიჭარბისგან მომდინარეობს. ამ პოეზიის ადრეული ლირიკისაგან განსხვავება ისაა, რომ წონასწორობა გამოსახატავ შინაარსსა და გამოხატვის ფორმას შორის დარღვეულია ამ უკანასკნელის პრიმატის გამო“. ე. ი. აქ ფორმის პრიორიტეტია, გარკვეული სახის ფორმალიზმია, ისეთი ფორმალიზმი, როცა შეგნებულად არის ხაზგასმული სინამდვილისადმი გაუცხოება და სინამდვილის დეფორმაცია. ჰუგო ფრიდრიხმა ყოველივე ამას მშფოთვარე სტილი უწოდა, სადაც ნიშანი და აღსანიშნი შორდება ერთმანეთს. ერთი სიტყვით, აქ არის ერთგვარი ეკვილიბრისტიკა, სადაც გარკვეულწილად ინტელექტიც მონაწილეობს. მე ვფიქრობ, თამაზს ყოველივე ამასთან ერთად (ვგულისხმობ ჰერმეტულ ლექსებს), რენესანსული ოსტატობა იზიდავდა, სადაც ფორმასა და შინაარსს შორის წონასწორობაა დაცული. ამიტომაც აირჩია ტორკვატო ტასოს პასტორალი და შთაგონებით შეუდგა კიდეც თარგმნას. შთაგონებას კლასიკური სამყარო და სიყვარულის აპოლოგია აღუძრავდა.
ამური თავის ისარს სტყორცნის უბრალო მწყემს ამინტას. ამინტას ნიმფა სილვია შეუყვარდება. სილვია არ პასუხობს მას, ვიდრე ამინტა სატირისაგან არ გამოიხსნის და თავადვე თვითმკვლელობას არ შეეცდება. გადარჩენილ ამინტას ნიმფა სილვია უკვე თანაგრძნობით ეკიდება და პასტორალიც მათი ორმხრივი სიყვარულით სრულდება, მაგრამ აქვე ისიც უნდა ითქვას, რომ „ამინტა“ არ არის ჩვეულებრივი პასტორალი; თვითონ სილვიას რთული ხასიათი, მისი მიუკარებლობა და ამინტას თვითმკვლელობის ეპიზოდი ტრაგიკულ ელფერს ანიჭებს მთელ დრამას.
„ამინტა“ გადატვირთულია ლიტერატურული რემინისცენციებით. აქ არის ანტიკური ხანისა და ავტორის წინამორბედი იტალიელი პოეტების სახეცვლილი ცნობილი ფრაზები და ანალოგიები. დოკუმენტურ-რეალისტური სიზუსტით აღბეჭდავს ტორკვატო ტასო ბუნების სურათებს. დრამის სქემა კი ტრადიციულია: სასტიკი დაბრკოლებების გადალახვის შემდეგ მთავარი პერსონაჟები პოულობენ ერთმანეთისკენ მისასვლელ გზებს.
ჩემი აზრით, თამაზი მიიზიდა დრამის ლირიკულმა წყობამ. ლირიკული პათოსით არის გამსჭვალული ნაწარმოების პროლოგიც და ეპილოგიც, ინტერმედიებიც და ქოროს ნაწილიც. ქორო არ არის სტატიკური, უმოძრაო, ის ჩართულია პერსონაჟთა მოქმედებაში. არაჩვეულებრივია თვითონ დრამის პროლოგი და ეპილოგი. ამური გაუსხლტება ვენერას და თავისი მშვილდ-ისრით აღმა-დაღმა დაეხეტება. უკვე ეპილოგში ვენერა ეძებს თავის ვაჟს ამურს, და მპოვნელებს ჰპირდება, ვინც მის ადგილ-სამყოფელს მიმასწავლის, კოცნით დავაჯილდოვებო.
თამაზს ამ ნაწარმოების თარგმნისას შესაძლებლობა ჰქონდა გადმოეცა რიტმული მეტყველების მრავალფეროვნება. რიტმი დრამის ცალკეულ მონაკვეთებში იცვლება. ამგვარი რიტმული გადაწყობა თითქოს შინაარსობრივადაც ამდიდრებს ნაწარმოებს. რიტმული „გადახვევები“ ერთგვარი შინაარსობრივი შენაკადებია, რომელიც აჩქარებს ან ანელებს თხრობას. ზოგან პოეტურ თხრობაში რითმაც ერთვება და ესეც საოცრად ბუნებრივად ერწყმის დინებას. ამ დრამაში რაკი ამბავი ლირიკული თხრობის მეშვეობით არის განფენილი, მნიშვნელობა აქვს ყოველ სიტყვას, ფრაზის მიმოხრას, ევფონიურ ნახაზს. ალბათ ამიტომაც მოჰკიდა ამ ნაწარმოების თარგმნას ხელი თამაზმა. მან წარმოიდგინა ენობრივი კეთილხმოვანების ის ხარისხი, რომლითაც შეიძლებოდა აღბეჭდილიყო ქართულ ენაზე თარგმნილი ეს პასტორალი. ვფიქრობ, დაიწყო თუ არა თარგმნა, მაშინვე უფრო ცხოვლად იგრძნო ყოველივე ეს და ბოლომდე მიჰყვა ზუსტად აკრეფილ პირველ აკორდებს. „ამინტა“ ასე იწყება:
ვინ დაიჯეროს, ამ დაბებკილ მწყემსის სამოსში
ადამიანის სახით ღმერთი რომ იმალება,
ნამდვილი ღმერთი – არა ტყეთა უბრალო მეფე,
და უმცირესი სხვა რჩეული ღმერთების გვერდით.
არამედ იგი – ყოვლისშემძლე და ზეციური
ვისი ნებითაც მარსი თავის სისხლიან მახვილს
მიწაზე ხრიდა მორიდებით, ვისი ნებითაც
თავად ნეპტუნი, დედამიწის წელში გამდრეკი
მსახვრალ სამკბილას განაგდებდა და უძლეველი
იუპიტერიც ელვას ზეცად მიმოაქრობდა.