ვენეციის კომისიამ საქართველოს საარჩევნო კოდექსის შესწორებების პროექტთან დაკავშირებით დასკვნა გამოაქვეყნა.

დოკუმენეტში წინასწარი შენიშვნის სახით აღნიშნულია, რომ საარჩევნო და პოლიტიკური პარტიების შესახებ კანონმდებლობაში ნებისმიერი წარმატებული ცვლილება უნდა ემყარებოდეს სულ მცირე სამ ძირითად ელემენტს: მკაფიო და ყოვლისმომცველი კანონმდებლობა, რომელიც შეესაბამება საერთაშორისო ვალდებულებებსა და სტანდარტებს, ითვალისწინებს წინა რეკომენდაციებს; კანონმდებლობის მიღება ფართო კონსენსუსის საფუძველზე, ყველა შესაბამის დაინტერესებულ მხარესთან ფართო საზოგადოებრივი კონსულტაციების შემდეგ; ამგვარი კანონმდებლობის სრულად, კეთილსინდისიერად შესრულების პოლიტიკური ვალდებულება.

კონსულტაციისა და ამგვარი ცვლილებების მომზადების ღია და გამჭვირვალე პროცესი ზრდის ნდობას მიღებული კანონმდებლობისა და ზოგადად, სახელმწიფო ინსტიტუტების მიმართ.

ვენეციის კომისია და ოდირ-ი აღიარებენ, რომ საარჩევნო კოდექსში შესწორებული ცვლილებების პროექტი მომზადებულია მმართველ პარტიასა და რამდენიმე ოპოზიციურ პარტიას შორის მჭიდრო თანამშრომლობით. ეს განსაკუთრებით საგულისხმოა ყველა არჩეული ოპოზიციური პარტიის მიერ საპარლამენტო ბოიკოტის ფონზე, 2020 წლის ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ და იმ ფაქტის გამო, რომ ოპოზიციური პარტიების უმეტესობას მონაწილეობა არ მიუღია საწყისი ცვლილებების პროექტის მომზადებაში, რომელიც შეფასდა პირველ ერთობლივ საგანგებო დასკვნაში 2021 წლის 30 აპრილს. 2021 წლის 19 აპრილის პოლიტიკური შეთანხმება, რამდენიმე ოპოზიციური პარტიის მიერ პარლამენტში დაბრუნება და საარჩევნო კოდექსში ცვლილებების პროექტის გადასინჯვა ხელშეკრულების საფუძველზე, ეროვნული კანონმდებლობის საერთაშორისო სტანდარტებთან და რეკომენდაციებთან შესაბამისობაში მოყვანის მიზნით, აშკარად მისასალმებელია – მიუხედავად იმისა, რომ ყველა არჩეულ ოპოზიციურ პარტიას ჯერ არ აქვს ხელმოწერილი შეთანხმება და არ აუღია საპარლამენტო მანდატები.

ვენეციის კომისია და ოდირ-ი კიდევ ერთხელ ხაზს უსვამენ საარჩევნო კანონმდებლობის სტაბილურობის მნიშვნელობას, რაც საარჩევნო პროცესებისადმი საზოგადოების ნდობის წინაპირობაა და რაც გულისხმობს, რომ საარჩევნო კანონმდებლობა, განსაკუთრებით მისი ფუნდამენტური ელემენტები უნდა შეიცვალოს მომავალ არჩევნებამდე დიდი ხნით ადრე. იმის გათვალისწინებით, რომ შემდეგი ადგილობრივი არჩევნები 2021 წლის ოქტომბერში უნდა ჩატარდეს, მიმდინარე რეფორმის პროცესის დრო იდეალური არ არის. თუმცა, იგი მისაღებია იმის გათვალისწინებით, რომ საკმაოდ ფართო პოლიტიკური კონსენსუსის არსებობს ამ რეფორმასთან დაკავშირებით, რომელსაც რომელსაც ეროვნული კანონმდებლობა უფრო მეტ შესაბამისობაში მოჰყავს საერთაშორისო სტანდარტებთან და წინა რეკომენდაციებთან. ამასთან, როგორც უკვე ითქვა პირველ ერთობლივ სასწრაფო დასკვნაში, საქართველოში საარჩევნო კანონმდებლობის ხშირი შესწორების პრაქტიკა ქმნის საარჩევნო პროცესის მთლიანობის შელახვისა და დემოკრატიის კონსოლიდაციისკენ მიმართული მიმდინარე ძალისხმევის შელახვის რისკს. შესაბამისად, კვლავ ძალაში რჩება მოწოდება საქართველოს საარჩევნო კანონის უფრო ყოვლისმომცველი და სისტემური რეფორმისკენ. ყურადღება უნდა მიექცეს მომავალი რეფორმის დროს დარჩენილი პრობლემებისა და შეუსრულებელი რეკომენდაციების მოგვარებას, რათა თავიდან იქნას აცილებული ხშირი ცვლილებები და მიღწეულ იქნას სტაბილურობა.

ამ თვალსაზრისით, სასურველი იქნებოდა, რომ ნებისმიერი მომავალი რეფორმა არ შემოიფარგლებოდეს მხოლოდ მიკრომენეჯმენტით, არამედ მიჰყვეს უფრო ერთიან მიდგომას. მეტიც, ვენეციის კომისიასა და ოდირ-ს სურთ, კიდევ ერთხელ ხაზგასმით აღნიშნონ, რომ პროცესზე პასუხიმგებლობა შესაძლებელია მხოლოდ ყველა დაინტერესებულ მხარესთან დიალოგის გზით, რომლებსაც ამოძრავებთ მხოლოდ ქართული დემოკრატიის დაცვისა და განმტკიცების ნამდვილი სურვილი. იურიდიულმა დასკვნებმა შეიძლება, ხელი შეუწყოს ამ პროცესის ადგილზე ჩატარებას, თუმცა ვერ ჩაანაცვლებს მას.

პირველ ერთობლივ სასწრაფო მოსაზრებაში საარჩევნო კოდექსში ცვლილებების შეტანის თაობაზე, ვენეციის კომისიამ და ეუთო/ოდირ-მა ოთხი ძირითადი და რამდენიმე სხვა რეკომენდაცია გააკეთეს. შესწორებების პროექტის განახლებული ვერსია ითვალისწინებს ძირითადი რეკომენდაციების მნიშვნელოვან ელემენტებს, განსაკუთრებით:

ცენტრალური საარჩევნო კომისიის თავმჯდომარისა და არაპარტიული წევრების არჩევისთვის შემოღებული იყო კვალიფიციური (ორი მესამედი) საპარლამენტო უმრავლესობის ხმა, საბოლოო ჩიხის საწინააღმდეგო მექანიზმით;

პარტიის მიერ საარჩევნო კომისიაში წევრის დანიშვნის უფლების სპეციფიკური შეზღუდვები, ანუ პირობები, რომ პარტიას აქვს სახელმწიფო დაფინანსების უფლება და რომ პარტიის რომელიმე წევრი მაინც „ახორციელებს პარლამენტის წევრის საქმიანობას“, ასეთ შემთხვევაში პარტიების გამოკლება, რომლებიც პარლამენტის ბოიკოტს ახორციელებენ, მოხსნილია.

როგორც ითქვა, მთავარი რეკომენდაციების კიდევ რამდენიმე ელემენტი რჩება შეუსრულებელი:

ცესკო-ს არაპარტიული წევრებისთვის უფრო მეტი უფლებამოსილებების მოთხოვნა და მრავალფეროვანი შემადგენლობის უზრუნველყოფა შესარჩევ კომისიაში, რომელიც ატარებს გამჭვირვალე, დამსახურებაზე დაფუძნებულ წარდგენის პროცესს;

საოლქო საარჩევნო კომისიების და საუბნო საარჩევნო კომისიების წევრების შერჩევის შესახებ დებულებების პროექტში დამატებით ცვლილებების შეტანა, რათა უზრუნველყოფილი იყოს სხვა საკითხებთან ერთად, არაპარტიული წევრების დანიშვნის გამჭვირვალე, ნამდვილად დამსახურებაზე დაფუძნებული პროცესი. პარტიზანული წევრები; მეტიც, უნდა გაგრძელდეს საუბნო საარჩევნო კომისიის წევრობის განაცხადების წარდგენისა და განხილვის ვადები;

კანონში მკაფიოდ იყოს განსაზღვრული, თუ რა საფუძველი შეიძლება ჰქონდეს პარტიის მიერ წარდგენილი საარჩევნო კომისიის წევრების თანამდებობიდან გადაყენებას; ამგვარი გათავისუფლება დასაშვები უნდა იყოს მხოლოდ განსაკუთრებული შემთხვევებში და ძალიან კონკრეტული მიზეზებით;

პირველი ერთობლივი სასწრაფო დასკვნის გამოქვეყნების შემდეგ, კანონპროექტში შენარჩუნებულია საარჩევნო კოდექსში ცვლილებების შეტანის რამდენიმე პოზიტიური პროექტი. მათ შორის, ადმინისტრაციული რესურსის ბოროტად გამოყენების წინააღმდეგ ბრძოლის, არჩევნების შედეგების დადგენის პროცესის განმტკიცებისა და საარჩევნო დავების გადაწყვეტის პროცესის გაღრმავების ღონისძიებების ჩათვლით. ამავე დროს, პირველი ერთობლივი გადაუდებელი მოსაზრებით ფორმულირებული მრავალი რეკომენდაცია კვლავ ძალაშია და უნდა იქნას გათვალისწინებული მომავალი რეფორმების დროს, მათ შორის, იქ რომელიც მიმართულია

კენჭისყრის დღეს პარტიული წარმომადგენლების ყოფნის და საარჩევნო კამპანიის აკრძალვა საარჩევნო უბნების მიმდებარე ტერიტორიებზე; ეს ადგილები მკაფიოდ უნდა იყოს განსაზღვრული (მაგალითად, 100 მეტრის პერიმეტრი იმ ოთახიდან, სადაც განთავსებულია საარჩევნო ყუთი);

ყოვლისმომცველი მარეგულირებელი ჩარჩოს მიღება, რომელიც განსაზღვრავს გადათვლის და ბათილად ცნობის მისანიჭებლად და ჩასატარებლად მკაფიო და ობიექტურ კრიტერიუმებს, შედეგების დათვლისა და ცხრილში გამჭვირვალე, სამართლიანი და ერთიანი პრაქტიკის უზრუნველსაყოფად და არჩევნების შემდგომი დავების განხილვაში;

დაბოლოს, შესწორებული ცვლილების პროექტი შეიცავს რამდენიმე ახალ ელემენტს, რომლებიც შემდგომ გადასინჯვას საჭიროებს, მათ შორის:

უნდა გადაიხედოს ცესკო-ს არაპარტიული წევრების კანდიდატებისთვის ხმის მიცემის სხვადასხვა რაუნდს შორის პერიოდის მნიშვნელოვანი შემცირება, ოთხიდან ერთ კვირამდე, შესწორებული კანონპროექტის მე–2 მუხლის მე-12 პუნქტის გარდამავალ დებულებებში;

უნდა გადაიხედოს საარჩევნო კოდექსის პროექტის 196-ე მუხლის მე-20 და 22-ე პუნქტების გარდამავალი დებულებები და შესწორებების პროექტის მე-2 მუხლის მეორე და მეოთხე პუნქტები, რომლებიც ეხება პარტიების მიერ ცესკოს წევრების დანიშვნის უფლებას;

ცესკო-ს საკონსულტაციო ჯგუფის შემადგენლობა და ფუნქციები უფრო მკაფიოდ უნდა იყოს დარეგულირებული კანონში;

გადაიხედოს საოლქო და საუბნო უპარტიო წევრების რაოდენობის მნიშვნელოვანი ზრდის საკითხი;

საარჩევნო კომისიებში საჩივრების წარდგენის უფლება არ უნდა შემოიფარგლოს საარჩევნო დავებზე უფლებამოსილი პირების ელექტრონულ რეესტრში რეგისტრირებული პირებით; ასეთი შესაძლო რეესტრი შეიძლება გამოყენებულ იქნას საჩივრების პროცესის ხელშესაწყობად, მაგრამ ამან არ უნდა შეზღუდოს უბრალო მოქალაქეებს საჩივრის წარდგენის უფლება.