დღეს ბებიაჩემი დაიბადა. 90 წლის წინ ამ დღეს, ასეთივე ცივ, სუსხიან და თოვლიან ამინდში მოევლინა ქვეყანას. არასოდეს მესმოდა მისი და ამაში არც გამემტყუნება… არავის ესმოდა ბებიაჩემის. თვითონაც არ უყვარდა მოსმენა -ალბათ, თავის დროზე საკმარისად ისმინა… არც ლაპარაკობდა და არც ისმენდა-პირქუში ქალი იყო. თეთრი თმა ჰქონდა, ამ თოვლივით თეთრი… მაღალი შუბლიდან მჭიდროდ ჰქონდა გადაჭერილი ხოლმე და შავი კაბები ეცვა. ერთი ძველის-ძველი ნაცრისფერი შალი ჰქონდა და იმას ატარებდა, ნიადაგ მხრებზე მოხვეულს. ცხვირი სულ წითელი და გაბუშტული ჰქონდა. წარბები მუდამ შეყრილი, საწვიმრად გამზადებული ღრუბლებისავით. იმ მთაში, სადაც ჩემი ბებია ცხოვრობდა, სითბო არ იცოდა. იქაურ ცეცხლსაც კი გაცრეცილი ფერი ჰქონდა, თითქოს შემოქმედს ზედ საშლელი გადაუტარებია, მაგრამ მთლად წასაშლელად კი დანანებიაო.

ბებიაჩემს კესანე ერქვა. ძველებურ ქოხში ცხოვრობდა, სადღაც, ჰორიზონტზე მკრთალად ამოწვერილი საპირფარეშოთი, რომლამდე მანძილის გასავლელადაც გზაში საგზალი მჭირდებოდა ხოლმე. მასთან სტუმრობა არასოდეს მყვარებია, არც თვითონ გამოთქვამდა ხოლმე დიდ სიხარულს ჩემი დანახვისას. მხოლოდ ახლა, როცა ამ ქოხის წინ ვდგავარ მუხლებამდე თოვლში, რომელსაც, თითქოს, ისევ ეტყობა კესანეს ნაკვალევი, ვხვდები, რომ იმ შეკრული წარბების უკან ბებიის გული ხარობდა ჩემი დანახვისას. მაგრამ უწინ მოკვდებოდა ჩემი კესანე, ვიდრე „მიყვარხარ“-ს მეტყოდა… „ჩემი კესანე“-მეთქი, ასე ვთქვი, არა? ჰაჰა.. სასაცილოა, მხოლოდ ახლაღა ვხვდები, ჩემი რომ იყო.

აქ ქალაქიდან ამოსვლა არასოდეს მიყვარდა, მაგრამ არდადეგებზე მშობლები მაიძულებდნენ ხოლმე… ან რა სასიყვარულო იყო აქაურობა? პირქუში, ცივი და თოვლიანი… არც მასპინძელი მხვდებოდა დიდად სტუმართმოყვარე. ხოდა, მეც ერთ ჭირად მიღირდა ბებიას სტუმრობა. ერთხელაც, რომ ამოვიჩემე იქ ცოცხალი თავით არ ავალ-მეთქი და საკუთარის ნაცვლად მეგობრის სოფელში გავატარე არდადეგები, მაინცდამაინც მაშინ დამირეკეს და მითხრეს ბებიაშენი ეზოს თოვლისგან ხვეტისას წაიქცა და აღარ ამდგარაო. 83 წლის იყო კესანე და გული შიგნიდან მეუბნებოდა, დრო იყო უკვეო. გარეგნულად კი ვცდილობდი, ჩემი ეს გულგრილობა არ შემემჩნია, ყველაფერს ვაკეთებდი დაჭყეტილი თვალებიდან ცრემლი რომ გამომეწურა, მაგრამ უშედეგოდ.

ახლა იკითხავთ, ბებიამისის სიცოცხლეში ვერ მიათრევდნენ და სიკვდილის მერე რამ აიძულა ამ გადმოკარგულ მთებში სტუმრობაო… ამის გამხელისა კი მრცხვენია… მრცხვენია, მაგრამ სინდისი არ მაძლევს საშუალებას, მოვიტყუო. ამ ძველისძველი ქოხმახის აღებას და ნაკვეთის გაყიდვას ვფიქრობ. მყიდველები მყავს, შვეიცარიელი წყვილი. ქმარი მწერალია, ცოლი-მხატვარი. დახეტიალობენ, თურმე, და ეძებენ შთაგონებას. მე ნუ შემეკითხებით, ამ გადასაკარგავში რამ მოიყვანათ და რამ მოანდომათ აქ გაჩერება-თავადაც არ ვიცი და არ მესმის.

კარი ჭრაჭუნით შევაღე. არ ვიცი, რატომ, მაგრამ ვიგრძენი, ქოხში უფრო ციოდა, ვიდრე გარეთ. მიმოვიხედე. ისედაც მწირი ქოხმახი კიდევ გაეძარცვათ და გაენადგურებინათ. ფარდები, ხალიჩები, ჯამ-ჭურჭელი… ყველაფერი წაეღოთ და გაეღლიტათ. წამით სინანულიც კი შემეპარა, რატომ თავის დროზე არ წამოვიღე შედარებით ღირებული ნივთები ჩემთან-მეთქი… ფანჯრის ქვეშ მორყეული ძველის-ძველი საწერმაგიდა იდგა. ცალი ფეხი მოსტეხვოდა და დაქანებულიყო. ალბათ დაეზარათ ამის წათრევა-ვერანაირი ღირებულება ვერ ამოიცნეს მასში. მაგრამ მე კი ვიცი, ეს მაგიდა კესანესთვის, ყველაზე ძვირფასი რომ იყო მთელ სახლში. მისი უჯრების გასაღებს მუდამ ყელზე ჩამოკიდულს ატარებდა და მიცვალებულსაც გულზე ეკეთა. მახსოვს, მისი და და რძალი იწევდნენ, გინდა თუ არა, საფლავში უნდა ჩავატანოთო. დედაჩემის თავგამოდებით იყო, რომ ახლა ის გასაღები ისევ დედამიწის ქერქის ზედაპირზე, სუფთა ჰაერს სუნთქავდა. დედაჩემმა ვერ გაბედა გასაღები გამოეყენებინა, ერიდებოდა კესანეს. იცოდა, რა საიდუმლოსაც წარმოადგენდა ამ ქალისთვის ეს ერთადერთი უჯრა. გასაღები კი გადაარჩინა, მაგრამ გამოყენება ვერასოდეს შეძლო.

ჯიბეში ხელი ჩავიყავი და ვერცხლისფერი, ჟანგშერეული ძველებური გასაღები ამოვიღე, დედაჩემმა წამოსვლის წინ რომ გამომატანა. ხელში რომ მეჭირა, თავი ფილმში მეგონა. ერთ ხანს მდუმარედ ვაკვირდებოდი, ძალიან მომწონდა ეს პატარა, თითქმის ანტიკვარულობამდე მიღწეული ნივთი, რომლისადმიც აქამდე იოტისოდენა ინტერესიც კი არ გამომიჩენია. მერე საწერმაგიდას მივადექი და დავიხარე, უჯრისათვისაც კარგად რომ შემევლო თვალი. მტვრიანი და გადაქექილი იყო. წამით შემეზარა კიდეც, ხელის მოკიდება. მაგრამ კესანეს წინაშე როგორიღაც დანაშაულის გრძნობა მქონდა და თავს ვივალდებულებდი, უჯრა გამეხსნა და მისი ერთადერთი საიდუმლო უფრო საიმედო ადგილას გადამეტანა, სადაც დაცული იქნებოდა ჩემი სიცოცხლის ბოლომდე.

გასაღები მოვარგე, რამდენჯერმე ვცადე გადატრიალება, მაგრამ საკეტი არ მემორჩილებოდა. გამოვიღე და ხელახლა მოვათავსე, მაგრამ ბრუნს არ აკეთებდა, თითქოს, შიგ რაღაც გაჭედილიყო. ერთხანს ვიწვალე, ოფლმა დამასხა გაღიზიანებისგან. მინდოდა ბოლოს და ბოლოს გამეღო ეს დაწყევლილი უჯრა და მენახა, რა იდო შიგ. გასაღებით რომ ვერაფერს გავხდი, რტყმა დავუწყე, დანით ვცადე გაღება, მაკრატლები და ჯოხები დავიხმარე. მაგრამ აბა რა გამომივიდოდა? ჩემი ყველა მცდელობა განწირული იყო კრახისთვის. მერე ერთბაშად მოვეშვი საწერმაგიდას და იქვე მტვერში იატაკზე ჩავჯექი. უეცრად აღმომხდა ყელიდან გოდება. ჩემმა ხრიალმა გააპო ჰაერი. თვალებიდან ცრემლების ნიაღვარმა იფეთქა. არ ვიცოდი, რას მივტიროდი… არ ვიცოდი, რამ დამცა. ბევრი ვიტირე… კესანეს დაკრძალვაზე დასაღვრელი თითოეული ცრემლი იმ დღეს დავღვარე, იმ ჩამოსაქცევად გამზადებულ ჭერქვეშ. ახლა ვხვდები, ალბათ საკუთარი უმწეობა, საკუთარი სიმწირე თუ მატირებდა. საკუთარი უგულობა, საკუთარი შეცდომები და საკუთარი სისასტიკე მაღვრევინებდა ცრემლს. ერთ ხანს თავჩარგული ვიჯექი იატაკზე, თავის ზემოთ აწევის მრცხვენოდა, რადგან არ მინდოდა, ამ სამყაროსთან და საკუთარ თავთან პირისპირ დავრჩენილიყავი, კვლავ. მაგრამ ვიგრძენი, სიცივის ჟრუანტელმა როგორ დამიარა სხეულში, და უცებ ერთიანად ამიტანა კანკალმა. ცრემლებით დასიებული თვალები ძლივს გავახილე და თავი ზემოთ ავწიე. ძლივ-ძლივობით წამოვდექი და კარს მივაშურე. უცებ ფეხი რაღაცას წამოვკარი და ისევ მტვრიან იატაკზე აღმოვჩნდი გაშხლართული. ერთი ხმამაღლა შევიკურთხე და უკან მოვიხედე, რომ დამენახა, რამ წამაქცია. გაკვრივებისაგან სახტად დავრჩი, როცა შევნიშნე, იატაკზე რაღაც ყუთი რომ ეგდო. ალბათ მიხვდებოდით თავადაც, ყუთი კი არა უჯრა, რომ დავინახე. ეს მაშინღა გავიაზრე, ახლოდან რომ დავაკვირდი საგანს. საწერმაგიდიდან უჯრა გადმოვარდნილიყო. მაგრამ, ხმაც რომ არ გამიგია?! გაკვირვებისგან ერთ წერტილს მივაშტერე თვალი-ვცდილობდი რაიმეთი ამეხსნა ეს მოვლენა, მაგრამ ვერანაირ დასკვნამდე ვერ მივდიოდი. ბოლოს გავსწორდი და უჯრისაკენ ახლოს მივჩოჩდი. იქაურობა სავსე იყო ფურცლებით, წერილებით, ნახატებითა და დღიურებით. ბოლოში ყველას კესანეს ხელმოწერა და მკრთალად წაწერილი თარიღი ემჩნეოდა. სახტად დავრჩი, ხელში ბებიაჩემის სულის ისეთი ნაწილი მეჭირა, რომ არ ვიცნობდი. ნახატების თვალიერება დავიწყე, ყველაზე ახალი 1947 წლით თარიღდებოდა. ყველა მათგანი გაცრეცილი იყო, მაგრამ ამავდროულად-უსაშველოდ ფერადი. განსაკუთრებული ოსტატობით დახატული არცერთი არ ყოფილა, მაგრამ დღემდე იმ ნახატებს რომ ვხედავ, დადებითი ემოციით ვივსები. ყველა მათგანი ულამაზესია და როგოღაც, სიმშვიდეს ტოვებს მნახველში. წერილები და დღიურები კიდევ უფრო ახლებიც შემხვდა. წერდა ოჯახზე, წერდა ქმარზე, წერდა შვილებზე… ერთი ჩანაწერი ბაბუაჩემის გარდაცვალებიდან რამდენიმე დღეში ჰქონდა გაკეთებული. წერდა, ეს წელი თუ გადავიტანე, მერე სტალინიც, რომ ადგეს და კედელთან მიმაყენოს დასახვრეტად, ისიც ვეღარ მომკლავსო. ამ პერიოდის დღიურები, განსაკუთრებული ნაღველითა და სევდით იყო გაჟღენთილი, ალბათ მართლა ძალიან განუცდია ქმრის დაკარგვა. ისევ მომერია ცრემლები და ამ ქაღალდებში ჩავიკარგე. ქექვისას ერთი გაცრეცილი ფოტო ვიპოვე. ზედ ჩანდა, როგორ ეთამაშებოდა კესანე პატარა ბავშვს. უკან ჰქონდა წარწერა: “1999 წ. ჩემი ცხოვრების ახალი მიზანი“. დიდი ხნის დაკვირვება დამჭირდა, ფოტოზე საკუთარი თავი რომ ამომეცნო. ღმერთმაც მაპატიოს და კესანეს სულმაც, მაგრამ იმ მომენტში გავიფიქრე, ვერც ისე კარგად შეუსრულებია, ის ახალი მიზანი-მეთქი.