Ընտրությունները հիմնականում լավ կազմակերպված էին, սակայն ընտրողների և թեկնածուների ոտնձգությունների վերաբերյալ մտահոգությունները մնում են բարձր,- այս մասին ասվում է Ազգային դեմոկրատական ինստիտուտի (NDI) կողմից հրապարակված փաստաթղթում, որը գնահատում է Վրաստանի ինքնակառավարման ընտրությունները:
Ազգային ժողովրդավարական ինստիտուտի (NDI) կողմից այսօր հրապարակված 2021 թվականի տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրությունների վերլուծության համաձայն, թեև ընտրությունները մրցակցային էին և ընդհանուր առմամբ լավ կազմակերպված, ընտրական միջավայրի, հատկապես քաղաքական միջավայրի խորը թերությունները բացասաբար են ազդել գործընթացի վրա։ Կազմակերպությունը նշում է, որ 2021 թվականի հոկտեմբերին Վրաստանում տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրություններն անցկացվել են 2020 թվականի խորհրդարանական ընտրություններից հետո ստեղծված երկար քաղաքական փակուղու համատեքստում։
«Շատերը այս գործընթացը դիտեցին որպես կուսակցությունների ժողովրդավարական կողմնորոշման լակմուսի թուղթ։ Մինչ ՏԻՄ ընտրությունները սովորաբար կենտրոնանում են քաղաքացիների տեղական կարիքների և կառավարման վրա, անցած տարվա զարգացումները, ներառյալ արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ նշանակելու հեռանկարը, եթե իշխող կուսակցությունը ստանա ձայների 43 տոկոսից պակաս, մեծացրել է քաղաքական խաղադրույքները բոլոր կուսակցությունների համար: Կոշտ հռետորաբանությունը և վիրավորական հայտարարությունները միայն խորացրին առանց այն էլ բևեռացված քաղաքական գործընթացները, մինչդեռ ազգային մակարդակի խնդիրների վրա կենտրոնանալը ստվերեց տեղական մակարդակի կարիքները: Հասարակության թերահավատության համար պատասխանատվությունն ամբողջությամբ քաղաքական սպեկտրում է, քանի որ հանրային կարիքները կարծես զոհաբերվել են կուսակցական շահերին», – ասվում է Ազգային ժողովրդավարական ինստիտուտի հայտարարության մեջ:
Կազմակերպության տվյալներով՝ Վրաստանի քաղաքացիները, ընտրական հանձնաժողովի անդամները և տեղական անաչառ դիտորդական կազմակերպությունները ցույց են տվել իրենց հաստատակամ վճռականությունը՝ ապահովելու Վրաստանի շարունակական ժողովրդավարական առաջընթացը։
«Կա նաև որոշակի բարելավում ընտրական գործընթացի թափանցիկության մեջ, ինչպիսիք են ԿԸՀ-ի նիստերի առցանց լուսաբանումը և որակավորված անդամների հետ հարցազրույցները և Տեղամասային մակարդակով տվյալների ավելի մատչելի ձևաչափով հրապարակումը: Այնուամենայնիվ, վարչական ռեսուրսի չարաշահման, ձայների գնման, ընտրողների, թեկնածուների և լրագրողների նկատմամբ ոտնձգությունների ու ահաբեկման մասին համատարած մեղադրանքները վնասեցին գործընթացին: Ինչպես նախորդ տարիներին, կուսակցական ռեսուրսների անհավասարակշռությունը, զուգորդված քարոզարշավի ֆինանսավորման անբավարար վերահսկողությունը և պաշտոնավարման չափազանց մեծ առավելությունները, նպաստել են անհավասար քաղաքական դաշտի ստեղծմանը: Չնայած աճող քաղաքական ներկայացվածությանը, թափանցիկության բարձրացմանը և բողոքարկման գործընթացի բարելավմանը, ընդդիմադիր կուսակցությունները շարունակում են կասկածի տակ դնել ընտրական հանձնաժողովի պրոֆեսիոնալ կերպով ընտրված անդամների քաղաքական չեզոքությունը: Բևեռացված և քաղաքականացված մեդիա միջավայրը սահմանափակում էր ընտրողների տեղեկացված որոշումներ կայացնելու հնարավորությունը: Ընտրությունների առաջին և երկրորդ փուլերում լրատվամիջոցների և քաղաքացիական հասարակության վրա հարձակումները և նրանց գործելու ազատությունը սահմանափակելու փորձերը բացասաբար են անդրադարձել ողջ գործընթացի վրա։ Կանանց և փոքրամասնությունների, ինչպես նաև այլ խմբերի ներգրավվածությունը մնում է մարտահրավեր: Չնայած գենդերային պարտադիր քվոտաների հաշվին համամասնական ցուցակներում կանանց ներկայացվածության ավելացմանը՝ կին թեկնածուների և մեծամասնական ընտրակարգով ընտրված կանանց թիվը փոքր էր. 2021 թվականի մեծամասնությամբ ընտրված կանանց թիվը (37 կին) 0,4 տոկոսով ցածր է քան 2014 թվականին ընտրված կանանց թիվը»,- ասվում է NDI-ի գնահատման մեջ։
Ինչպես նշվում է կազմակերպությունում, քաղաքական դերակատարների որոշակի գործողություններ ընտրություններից առաջ, ընթացքում և հետո էլ ավելի են նվազեցնում հանրային վստահությունը ժողովրդավարական ինստիտուտների և գործընթացների նկատմամբ։
«Չափազանց կարևոր է, որ ընտրված ներկայացուցիչներն ընտրությունների միջև ընկած ժամանակահատվածում կատարեն իրենց պարտականությունները և հետապնդեն ընտրողների շահերը։ Պետական պաշտոնյաները պարտավոր են գործել ներառական և բազմակարծության սկզբունքներով: Դա երկրի կառավարման կարևոր մասն է, որը կենտրոնացած է մարդկանց կյանքը բարելավելու վրա: Անհրաժեշտ են բարեխիղճ ջանքեր, հաղթահարել քաղաքական պառակտումները և ներքաղաքական մտորումները՝ մինչև հաջորդ ընտրական փուլը ժողովրդավարական քաղաքական գործընթացների նկատմամբ հանրային բարձր վստահություն ապահովելու համար»,- ասված է NDI-ի գնահատման փաստաթղթում։
Փաստաթղթում տրվում են նաև առաջարկություններ։
Միջազգային համագործակցության ոգով NDI-ն առաջարկում է վրացական կողմերին հետևյալ առաջարկությունները և նաև պատրաստակամություն հայտնում աջակցել դրանց իրականացմանը.
– Մինչև հաջորդ ընտրական փուլը ժողովրդավարական քաղաքական գործընթացների նկատմամբ հանրային բարձր վստահություն ապահովելու համար կուսակցությունները պետք է բարեխիղճ ջանքեր գործադրեն քաղաքական տարաձայնությունները հաղթահարելու, հասարակության առաջ իրենց պարտականությունները կատարելու և ընտրողների շահերը հետապնդելու համար.
– Պետք է ստեղծվեն հաշվետվողականության մեխանիզմներ, որպեսզի իշխանությունները ընտրությունների ժամանակ անաչառություն դրսևորեն և թույլ չտան վարչական ռեսուրսի օգտագործումը։ Իսկ իրավապահ մարմինները պետք է հետաքննեն ընտրողների և թեկնածուների նկատմամբ ահաբեկման և ոտնձգությունների մասին ենթադրյալ մեղադրանքները:
– Քարոզարշավի ֆինանսավորման թափանցիկությունն ու վերահսկողությունը բարձրացնելու համար կառավարական գործակալությունը պետք է պատասխանատու լինի քաղաքական քարոզարշավի ֆինանսավորման կանոնների բոլոր հնարավոր խախտումների համակարգված ստուգման համար, ներառյալ հնարավոր անօրինական եկամուտները, չհայտարարված ծախսերը և երրորդ կողմի ծախսերը: Ֆինանսական հաշվետվությունների վերլուծությունը պետք է կատարվի ժամանակին և հասանելի լինի հանրությանը:
– Ընտրությունների ժամանակաշրջանում լրատվամիջոցների կանոնակարգերն ու գործելակերպը պետք է վերանայվեն՝ ապահովելու ընտրողների տեղեկացված ընտրությունը՝ բացահայտված խնդիրներին անդրադառնալու համար, ներառյալ այնպիսի հարցեր, ինչպիսիք են լրագրողների նկատմամբ բռնությունը, ընտրությունների լուսաբանումը լրատվամիջոցներում, և թեկնածուների բանավեճերը:
– Քաղաքական կուսակցությունները պետք է ակտիվորեն ներգրավեն քաղաքացիներին ընտրությունների միջակայքում։ Կուսակցությունները պետք է ապահովեն, որ ներառական քարոզարշավների միջոցով իրենց հարթակներն ու առաջնահերթությունները արտացոլեն բնակչության կարիքները։ Քաղաքական կուսակցությունները պետք է մշակեն իրենց քաղաքական ծրագրերն ու հարթակները հանրության համար կարևոր հարցերի շուրջ: Միաժամանակ նրանք պետք է իրենց ընտրողներին առաջարկեն խնդիրների լուծման հստակ ուղիներ։
– Ինչպես ավելի վաղ արված հանձնարարականը, NDI-ը կարծում է, որ բոլոր շահագրգիռ կողմերը պետք է հարգեն տեղական դիտորդների իրական և անաչառ դիտարկման նպատակը: Քաղաքացիական հասարակության սեկտորը կարող է իր դերը կատարել միայն այն դեպքում, եթե հետընտրական և ապագա ընտրական փուլերի ընթացքում զերծ մնա կառավարության և այլ քաղաքական դերակատարների կողմից ավելորդ ազդեցությունից և ճնշումից: Իրենց հերթին, բոլոր անաչառ դիտորդական կազմակերպությունները, այլ կազմակերպությունները և լրատվամիջոցները պետք է շարունակեն գործել այնպես, որ հիմնված լինեն ապացույցների և քաղաքական անաչառ վերլուծության վրա, ինչպես նաև ընտրական վարչակազմի և կառավարության բարձր ներգրավվածության և հասարակության հետ հաղորդակցության վրա: Նման մոտեցումը կամրապնդի վստահությունը Վրաստանի ընտրական և քաղաքական գործընթացների նկատմամբ»,- ասվում է NDI-ի հրապարակած փաստաթղթում։
