Համաշխարհային բանկը հրապարակել է «Global Economic Outlook» զեկույցի հունվարյան տարբերակը։ Զեկույցը հրապարակվում է տարին երկու անգամ (հունվարին և հունիսին) և ներկայացնում է ինչպես համաշխարհային, այնպես էլ տարածաշրջանային տնտեսական աճի կանխատեսումները երկրների, այդ թվում՝ Վրաստանի համար։
Զեկույցի համաձայն՝ 2021 և 2022 թվականներին երկնիշ տնտեսական աճից հետո Վրաստանում աճը դանդաղել է 2023 թվականին, սակայն կայուն է մնացել՝ 6,5 տոկոս: Փաստաթղթի համաձայն՝ այս ցուցանիշն ավելի բարձր է, քան նախնական կանխատեսումը, քանի որ սպառողական ծախսերի աճը հավասարակշռել է տրանսֆերտների հոսքերի անկումը զբոսաշրջության վերականգնման հետ։
«2023 թվականին գնաճը կտրուկ նվազել է, ինչը պայմանավորված է եղել ապրանքների ցածր գներով, հատկապես սննդամթերքի և վառելիքի, ինչպես նաև լարիի փոխարժեքի ամրապնդմամբ։ Սպասվում է, որ մինչև տարեվերջ գնաճը կգերազանցի թիրախային երեք տոկոսը։
Կանխատեսվում է, որ մինչև 2024 թվականը տնտեսական աճը կդանդաղի մինչև 4,8 տոկոս՝ արտացոլելով առևտրային գործընկեր երկրներում սպասվող դանդաղումը, ինչպես նաև դրամական միջոցների հոսքերի անկումը: Ակնկալվում է, որ դրամավարկային քաղաքականությունը կթուլանա տնտեսական աճին աջակցելու համար:
Չնայած բարձր անորոշությանը, այս հեռանկարի հետ կապված ռիսկերը հիմնականում հավասարակշռված են»,- նշվում է զեկույցում։
Ինչ վերաբերում է համաշխարհային միտումներին, ապա, ըստ Համաշխարհային բանկի վերջին զեկույցի, ընթացիկ տասնամյակը պետք է շրջադարձային լիներ զարգացման ուղղությամբ, սակայն, ըստ կանխատեսումների, մինչև 2024 թվականի վերջը համաշխարհային տնտեսությունը կսահմանի հակա ռեկորդային՝ համաշխարհային ՀՆԱ-ի աճի տեմպերն այս տասնամյակի առաջին կիսամյակում կլինի ամենացածրը վերջին 30 տարվա ընթացքում։
«Մի կողմից համաշխարհային տնտեսությունն ավելի լավ վիճակում է, քան մեկ տարի առաջ՝ ռեցեսիայի ռիսկը նվազել է հիմնականում ԱՄՆ տնտեսության հզորության պատճառով։ Այնուամենայնիվ, աճող աշխարհաքաղաքական լարվածությունը կարող է նոր կարճաժամկետ սպառնալիքներ ստեղծել համաշխարհային տնտեսության համար: Միևնույն ժամանակ, շատ զարգացող երկրների միջնաժամկետ հեռանկարները վատթարացել են առաջատար տնտեսություններում տնտեսական աճի դանդաղման, համաշխարհային առևտրի թուլացման և տասնամյակների ֆինանսական սուղ պայմանների ֆոնին: Ակնկալվում է, որ 2024 թվականին համաշխարհային առևտուրը կկազմի համաճարակի նախորդ տասնամյակի միջինի միայն կեսը: Փոխառության ծախսերը կավելանան նաև զարգացող երկրներում, հատկապես ցածր վարկային վարկանիշ ունեցող երկրներում, քանի որ գնաճի վրա ճշգրտված տոկոսադրույքները մնում են ամենաբարձր մակարդակում վերջին չորս տասնամյակում»,- ասվում է զեկույցում:
Կանխատեսվում է, որ համաշխարհային տնտեսական աճը կդանդաղի երրորդ տարին անընդմեջ՝ նախորդ տարվա 2,6%-ից մինչև 2,4% 2024թ.-ին՝ գրեթե երեք քառորդով ցածր 2010 թվականի միջին ցուցանիշից: Զարգացող երկրներում սպասվող տնտեսական աճի տեմպերը կկազմեն ընդամենը 3,9%, ինչը մոտ մեկ տոկոսային կետով պակաս է նախորդ տասնամյակի տեմպերից։ Սպասվում է, որ ցածր եկամուտ ունեցող երկրներում տնտեսական աճը կկազմի 5,5%, ինչը ավելի ցածր է, քան նախկինում կանխատեսվում էր՝ նախորդ տարվա անբարենպաստ ցուցանիշներից հետո։ Մինչև 2024 թվականի վերջը զարգացող երկրներից չորսից մեկը և ցածր եկամուտ ունեցող երկրների 40 տոկոսը շատ ավելի աղքատ կլինեն, քան 2019 թվականին՝ մինչև COVID-ի համաճարակի սկիզբը։ Զարգացած տնտեսություններում այս տարի աճը կդանդաղի մինչև 1,2 տոկոս՝ 2023 թվականի 1,5 տոկոսի համեմատ։
«Առանց ուղու էական փոփոխության, 2020-ականները կդիտվի որպես կորցրած հնարավորությունների տասնամյակ»: Կարճաժամկետ տնտեսական աճը կշարունակի թույլ մնալ՝ թողնելով շատերին, հատկապես ամենաաղքատ զարգացող երկրներին, ծանր վիճակում՝ պարտքի ճնշող մակարդակով և սննդի սահմանափակ հասանելիությամբ յուրաքանչյուր երրորդ մարդու համար: Սա կխոչընդոտի համաշխարհային շատ առաջնահերթությունների առաջընթացին: Այս զեկույցն առաջարկում է առաջընթացի հստակ ուղի5 այն բացահայտում է փոխակերպումը, որը կարող է հասնել, եթե կառավարությունները գործեն արագացնելու ներդրումները և ամրապնդելու հարկաբյուջետային քաղաքականության շրջանակը», – ասաց Համաշխարհային բանկի խմբի գլխավոր տնտեսագետ և ավագ փոխնախագահ Ինդերմիթ Գիլը:
Համաշխարհային բանկի հրապարակած փաստաթղթի համաձայն՝ կլիմայի փոփոխության հետևանքներին արձագանքելու և մինչև 2030 թվականը համաշխարհային զարգացման այլ հիմնական նպատակներին հասնելու համար զարգացող երկրներին անհրաժեշտ կլինի ներդրումների էական աճ՝ մոտ 2,4 տրիլիոն ԱՄՆ դոլար:
«Առանց համապարփակ քաղաքականության փաթեթի նման աճի հեռանկարները խոստումնալից չեն լինի։ Ակնկալվում է, որ զարգացող երկրներում մեկ շնչին բաժին ընկնող ներդրումները 2023-ից մինչև 2024 թվականը կավելանան ընդամենը 3,7%-ով, ինչը մոտավորապես կեսն է, քան վերջին երկու տասնամյակների ցուցանիշը:
Զեկույցն առաջարկում է առաջին գլոբալ վերլուծությունն այն մասին, թե ինչ կպահանջվի կայուն ներդրումային բում ստեղծելու համար՝ հիմնված վերջին 70 տարվա ընթացքում 35 առաջատար տնտեսությունների և 69 զարգացող երկրների փորձի վրա: Զեկույցի համաձայն՝ զարգացող երկրները հաճախ տնտեսական օգուտներ են քաղում, երբ մեկ շնչին բաժին ընկնող ներդրումները հասցնում են առնվազն 4%-ի և պահպանում այն վեց և ավելի տարի: Այսպիսով, զարգացած տնտեսությունների եկամուտների մակարդակի հետ մերձեցման տեմպերն աճում են, աղքատության մակարդակը շատ ավելի արագ է նվազում, իսկ արտադրողականության մակարդակը աճում է չորս անգամ։ Նման բումերի ժամանակ կան այլ տեսակի օգուտներ՝ գնաճը նվազում է, հարկաբյուջետային և արտաքին դիրքերը բարելավվում են, իսկ մարդկանց հասանելիությունը դեպի ինտերնետ արագորեն ընդլայնվում է։
«Ներդրումային բումը զարգացող տնտեսություններ ունեցող երկրներին փոխակերպելու ներուժ ունի և կարող է օգնել նրանց անցնել հուսալի էներգիայի մատակարարման և հասնել զարգացման կարևոր նպատակների։ Նման բումը հեշտացնելու համար զարգացող երկրները պետք է իրականացնեն համապարփակ քաղաքականության փաթեթ՝ ամրապնդելու հարկաբյուջետային և դրամավարկային շրջանակը, ընդլայնելու միջազգային առևտրի և ֆինանսական հոսքերը, բարելավելու ներդրումային միջավայրը և ամրապնդելու ինստիտուտների որակը: Սա դժվար է, բայց շատ զարգացող երկրներ նախկինում կարողացել են դա անել: Այս միջոցառումների վերսկսումը կօգնի մեղմել պոտենցիալ աճի կանխատեսվող դանդաղումը տասնամյակի մնացած հատվածում», – ասաց Համաշխարհային բանկի գլխավոր տնտեսագետի տեղակալ և Future Outlook Group-ի տնօրեն Այհան Քոսեն:
Համաշխարհային բանկի վերջին զեկույցը գլոբալ տնտեսական հեռանկարների վերաբերյալ նաև ցույց է տալիս, թե ինչ կարող է անել զարգացող երկրների երկու երրորդը, հատկապես ապրանք արտահանողները, որպեսզի խուսափեն տնտեսական բումի և անկման ցիկլերից: Զեկույցում նշվում է, որ այս երկրների կառավարությունները հաճախ որդեգրում են հարկաբյուջետային քաղաքականություն, որը խթանում է տնտեսական աճը և դրան հաջորդող անկումները:
«Երբ ապրանքների գները բարձրացնում են տնտեսական աճը մեկ տոկոսային կետով, կառավարությունը, օրինակ, ծախսերն ավելացնում է, որպեսզի տնտեսական աճը հավելյալ 0,2 տոկոսային կետով ավելանա։ Ընդհանուր առմամբ, բարենպաստ ժամանակահատվածներում հարկաբյուջետային քաղաքականությունը «գերտաքացնում» է տնտեսությունը, իսկ անբարենպաստ ժամանակաշրջաններում խորացնում է անկումը։ Այս «ցիկլամետությունը» 30 տոկոսով ավելի ուժեղ է ապրանք արտահանող զարգացող երկրներում, քան մյուս զարգացող երկրներում: Այս երկրներում հարկաբյուջետային քաղաքականությունը նույնպես 40 տոկոսով ավելի անկայուն է, քան մյուս զարգացող երկրներում:
Անկայունությունը, որը կապված է բարձր պրոցիկլիկականության և հարկաբյուջետային քաղաքականության անկայունության հետ, խրոնիկ կերպով խոչընդոտել է ապրանք արտահանող զարգացող երկրների տնտեսական աճի հեռանկարները: Այս խափանումը կարող է կրճատվել՝ ստեղծելով հարկաբյուջետային շրջանակ, որն աջակցում է պետական ծախսերի կարգապահությանը` ներմուծելով ճկուն արժութային ռեժիմներ և խուսափելով միջազգային կապիտալի շարժի սահմանափակումներից: Միջին հաշվով, ոլորտային քաղաքականության նման միջոցառումները կարող են օգնել զարգացող երկրներում ապրանք արտահանողներին յուրաքանչյուր չորս կամ հինգ տարին մեկ ավելացնել մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն մեկ տոկոսային կետով: Երկրները կարող են նաև օգուտ քաղել ինքնիշխան հարստության հիմնադրամների և այլ պահուստային ֆոնդերի ստեղծումից, որոնք կարող են ժամանակին օգտագործել արտակարգ իրավիճակների դեպքում»,- ասված է Համաշխարհային բանկի զեկույցում։
