2012 թվականի օգոստոսին Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը հայտնաբերել է բանտարկյալի նկատմամբ խոշտանգումների և դաժան վերաբերմունքի փաստի հերթական խախտումը, հայտնում է Վրաստանի երիտասարդ իրավաբանների ասոցիացիան։
«2024 թվականի հուլիսի 4-ին Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը հրապարակեց «Մամուլաշվիլին ընդդեմ Վրաստանի» (թիվ 15355/15) գործով որոշումը։ Եվրոպական դատարանը գտել է, որ Զազա Մամուլաշվիլին քրեակատարողական հիմնարկում խոշտանգումների և անմարդկային վերաբերմունքի զոհ է դարձել, և պետությունն այդ փաստի վերաբերյալ արդյունավետ քննություն չի իրականացրել։ Դատարանը պարտավորեցրել է պետությանը հօգուտ դիմողի վճարել 5000 եվրո ոչ նյութական վնասի և 112 եվրո նյութական վնասի փոխհատուցում։ Դիմումատուի համար սա արդեն երկրորդ դեպքն է, երբ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը հաստատում է իր իրավունքների խախտումը։
Զազա Մամուլաշվիլին առաջին անգամ դիմել է Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան 2010թ.-ին, որտեղ վիճարկել է Էրեկլե Կոդուայի կողմից ծեծի և դաժան վերաբերմունքի, ինչպես նաև քրեակատարողական հիմնարկում ազատազրկման և անորակ բժշկական սպասարկման պայմանները (Մամուլաշվիլին ընդդեմ Վրաստանի դիմումը թիվ 71672/10): 2014 թվականի փետրվարի 17-ին պետությունն ընդունել է դիմումատուի նկատմամբ միակողմանի հայտարարագրով կատարված խախտումը։
Հատկանշական է, որ բողոքողը ենթարկվել է կրկնակի դաժան վերաբերմունքի հենց Ստրասբուրգի դատարան ներկայացված բողոքի պատճառով: N18 քրեակատարողական հիմնարկում նա ենթարկվել է շարունակական հոգեբանական ճնշումների և ոտնձգությունների։ Հաստատության տնօրինությունը նրան ծաղրելով անվանել է «ստրասբուրգցի», սահմանափակել է բանտարկյալին տրված իրավունքները և սպառնացել ֆիզիկական հաշվեհարդարով, որպեսզի վերջինս դիմի Արդարադատության միջազգային դատարան։
2012 թվականի օգոստոսի 29-ին Զազա Մամուլաշվիլին անմարդկային վերաբերմունքի է ենթարկվել բանտի վարչակազմի հինգ աշխատակիցների կողմից։ Բողոքողին դաժան ծեծի են ենթարկել ձեռքերով, ոտքերով, մահակներով և տարբեր առարկաներով, վնասվածքներ են հասցվել գոտկատեղին և մարմնի տարբեր մասերին, ծեծը շարունակվել է մինչև նա կորցրել է գիտակցությունը։ Երբ ուշքի է եկել, սպառնացել են դիահերձարան տանել։ Ստացած վնասվածքների պատճառով դիմորդը դեռևս դժվարությամբ է շարժվում և ուժեղ ցավեր ունի։
Տուժողը 2012 թվականին դիմել է դատախազություն, սակայն քննչական գերատեսչությունը գործը չի քննել, չնայած վերջինիս մասով այսպես կոչված Բանտային կադրերի հրապարակումից հետո հայտնի դարձավ քրեակատարողական հիմնարկներում համակարգված խոշտանգումների կիրառման մասին։ Ավելին, 2014 թվականին բողոքողին հայտնի է դարձել, որ նրա խոշտանգումների մեջ ներգրավված անձինք առաջխաղացում են ստացել ՔԿ և ներքին գործերի նախարարության համակարգում և զբաղեցրել տարբեր բարձր պաշտոններ։
Քանի որ պետությունը մտադիր չէր հետաքննել գործը նույնիսկ նոր կառավարության օրոք և շարունակում էր քրեական դատավարական խոչընդոտներ ստեղծել դիմումատուի համար, Զազա Մամուլաշվիլին բազմիցս դիմել էր Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան՝ երիտասարդ իրավաբանների ասոցիացիայի օգնությամբ:
Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը հայտնաբերել է Կոնվենցիայի 3-րդ հոդվածի նյութական և դատավարական խախտումներ (խոշտանգումների արգելում), ինչը նշանակում է, որ Զազա Մամուլաշվիլին 2012 թվականին ենթարկվել է պետության կողմից ոչ պատշաճ վերաբերմունքի, իսկ 2012 թվականից հետո նրա դեմ կատարված հանցագործությունները չեն եղել պատշաճ կերպով ուսումնասիրված:
Ըստ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի.
Չնայած այն հանգամանքին, որ դիմումատուն 2012 թվականի նոյեմբերին մանրամասն տեղեկություններ է տրամադրել քննչական մարմիններին՝ նշելով հանցագործների անունները, իրավասու ներպետական մարմինները, այնուամենայնիվ, չեն կարողացել հետաքննել գործը և պատժել հանցագործներին: Նրանք, ըստ երևույթին, չեն հետաքննել դիմումատուի կոնկրետ պնդումները 2012 թվականի օգոստոսին հինգ հեշտությամբ ճանաչելի սպաների կողմից իրեն ծեծի ենթարկելու վերաբերյալ:
Գրեթե նույն գործի առնչությամբ դատարանը գտել է, որ երկրի տարբեր բանտերում բանտարկյալների նկատմամբ համակարգված բռնություն է տեղի ունեցել։ Սակայն, չնայած անարդյունավետ քննությանը, գործում առկա բժշկական բովանդակության ապացույցները հաստատում են նկարագրված բռնությանը համապատասխանող վնասվածքների առկայությունը։
Կարեւոր է նաեւ նշել, որ Զազա Մամուլաշվիլին ստացած վնասվածքների պատճառով հայց է ներկայացրել Թբիլիսիի քաղաքային դատարան, սակայն վերջինս չի բավարարել իր հայցը։ 2015 թվականի մայիսի 28-ին Թբիլիսիի քաղաքային դատարանի ներկայիս դատավոր Նաթիա Ջորբենաձեն իր գործով որոշում է կայացրել։ 2016 թվականի սեպտեմբերի 1-ին Թբիլիսիի վերաքննիչ դատարանը դատավորների՝ Մերաբ Լոմիձեի, Թեա Ձիմիստարաշվիլիի և Գիորգի Տղավաձեի կազմով անփոփոխ թողեց նշված որոշումը։ Չնայած այն հանգամանքին, որ գործով ներկայացվել են բժշկական ապացույցներ և մանրամասն բացատրություններ հայցվորի բազմաթիվ կոտրվածքների և ֆիզիկական վնասվածքների վերաբերյալ՝ Վրաստանի քրեակատարողական հիմնարկներում համակարգված խոշտանգումների կիրառումը հաստատող ապացույցների հետ միասին: Նշենք, որ բացի Նաթիա Ջորբենաձեից, նշված բոլոր անձինք դեռ շարունակում են իրենց դատական գործունեությունը։
Դիմումատուի շահերը Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում պաշտպանել է Վրաստանի երիտասարդ իրավաբանների ասոցիացիան՝ Մարդու իրավունքների պաշտպանության եվրոպական կենտրոնի հետ միասին»,- նշված է Վրաստանի երիտասարդ իրավաբանների ասոցիացիայի տարածած տեղեկատվության մեջ։
