თეიმურაზ მაღლაფერიძისა და თამაზ ჩხენკელის ხსოვნას

<< >>

“შუაღამიანის” ლოცვის შემდეგ ძილი ვეღარ შეიბრუნა დედა ელისაბედმა. თვალს მოხუჭავდა თუ არა, მოსვენებას არ აძლევდა იმ ხალისიანი, სიცოცხლით სავსე გოგოს გამოცხადება, რომელზეც წლების წინ საკუთარი ნებით თქვა უარი; მიატოვა ის თავის საყვარელ წიგნებთან, საქმესთან, ადამიანებთან, სულ ახლად ჩასახულ ცინცხალ გრძნობასთან და სამუდამოდ დაგმანა მასთან მისასვლელი ყველა კარი, თუმცა ეს პირველი შემთხვევა არ ყოფილა. თავისი უეცარი სტუმრობით ეფემიას სხვა დროსაც აუფორიაქებია მონაზვნის გული. მაშინაც ასე პირდაპირ, დაუკითხავად მისულა – თავქარიანი, ჯიუტი, უკომპრომისო – თვალი თვალში გაუყრია და უსაყვედურია ნაჩქარევი, მოულოდნელად მიღებული გადაწყვეტილების გამო, მაგრამ მისი არსებობა ასე ხელშესახები არასოდეს ყოფილა.

ცხადად, სულ ახლოდან ხედავდა უნივერსიტეტის ეზოში მდგარ ბიჭურად თმაშეკრეჭილ, ჯინსის შარვლიან, ერთ ჩვეულებრივ, მაგრამ თანატოლებისგან მაინც რაღაცით გამორჩეულ გაკნაჭულ გოგოს, რომელსაც მხარზე გვერდულად გადაეკიდებინა წიგნებით გაბერილი, ტყვიასავით მძიმე ჩანთა და ახალგაზრდობის ჭახჭახა შუქით გასხივოსნებულს, გულიანად მოსაუბრესა და მოცინარს, საერთოდ დავიწყებოდა მისი სიმძიმე.

“- ვისზე ფიქრობ, დედაო? წავიდა, აღარ არსებობს ეფემია; შენ ახლა სხვა შუქს მიჰყვები, სხვა მანათობელს – ყველაზე ნამდვილს, ყველაზე კაშკაშას, რომელსაც გულს სტკენ შენი ამგვარი საქციელით, შენი ფიქრით, შენი სიშორით…” – შემოუძახა თავს ტკბილი, აკრძალული ზმანებიდან უეცრად გამორკვეულმა, დანაშაულის შეგრძნებისგან სახეალანძულმა დედა ელისაბედმა. სასწრაფოდ გადაიძრო საბანი, თავის უბრალო, მონაზვნურ საწოლშივე დაიჩოქა და ცრემლიანი ჩურჩულით ზეპირად ჩაიკითხა ცოდვათა შენდობისა და სინანულის ჟამს სათქმელი ფსალმუნი: “…უფალო, ნუ გულის წყრომითა შენითა მამხილებ მე, ნუცა რისხვითა შენითა მასწავლი მე. მიწყალე მე, უფალო, რამეთუ უძლურ ვარ; განმკურნე მე, უფალო, რამეთუ შემიძრწუნდეს ძუალნი ჩემნი, და სული ჩემი შეძრწუნდა ფრიად”… მერე სიბნელეში ხელი მოაფათურა, თავთან მიდგმული დაბალი სკამიდან სკვნილი აიღო და შეუსვენებლად, თავიდან ბოლომდე, ვინ იცის, მერამდენედ ჩამომარცვლა “იესოს ლოცვა”. ბოლოს, როდის-როდის, ისევ მოადგა თვალზე რული და დაქანცულმა, ვერც გაიგო, ისე ჩაცურდა და ჩაიკრიფა ლოგინში.

გარეთ ნოემბრის სუსხიანი, მაგრამ უჩვეულოდ კაშკაშა ღამე იდგა. მონასტრის ეზოს სიჩუმეს შიგადაშიგ მხოლოდ მონასტრის მცველი ძაღლის, დედების გაზრდილი ბუთას, უბოროტო წამოღრენები არღვევდა. საგზალაკიდებული, გვერდელა მთვარე დინჯად მიცურავდა ცაზე და გზადაგზა, ერთმანეთის მიყოლებით ჩამწკრივებული სენაკების სარკმლებში, უფლის წყალობასავით უშურველად არიგებდა ქარვისფერ შუქს. ძალიან შორიდან მამალის ხრინწიანი ყივილი ისმოდა. სადაც იყო ირიჟრაჟებდა, დედა ელისაბედი კი ახლაღა შედიოდა ღრმა ძილში და მშვიდ, ხორბლისფერ სახეზე ბედნიერების ღიმილი დასთამაშებდა.

<< >>

– უნივერსიტეტის პირველი კორპუსის ფართო, ნათელ დერეფანში “ახალი ქართული ლიტერატურის კაბინეტის” წინ ჩუმი ღიღინით მიმოდიოდა ფილოლოგიის ფაკულტეტის მესამე კურსის სტუდენტი ეფემია ირემაშვილი. წეღან, “ძველი ქართული ენის” გაცდენილ ლექციაზე, აუდიტორიაში რამდენიმე ჯგუფელ გოგოსთან ერთად რამდენიმე დღის წინ პირველად მოსმენილი ერთი ხალხური სიმღერის მეორე ხმაში  ვარჯიშობდა, “სხვათა მოჯამაგირობას ადვილად იტყვის ენაო…” – ტექსტის გამო უფრო მოსწონდა მოჯამაგირე მეღორის ეს სევდიანი სიმღერა და ეჩქარებოდა მისი სწავლა. თან ბატონ თემოს ელოდებოდა – თავის მასწავლებელსა და ლექტორს, მწერალ თეიმურაზ მაღლაფერიძეს, რომელთანაც ჯერ კიდევ აბიტურიენტობიდან მეგობრობდა. ორი საათისთვის სწორედ აქ, მის კაბინეტთან, დათქვეს შეხვედრა. გამოსასვლელი ზარი სამს ათი წუთი რომ აკლდა, მაშინ დაირეკა. ახლა სამის ნახევარი ხდებოდა და, თითქოს ეფემიას ჯიბრზე, ბატონი თემო ლექციის დასრულებას ჯერ არ აპირებდა. ეფემიას კი ეჩქარებოდა: ამას წინათ, უნივერსიტეტიდან რუსთაველისკენ ფეხით სეირნობის დროს, ნიკო სამადაშვილზე საუბრობდნენ და ბატონი თემო დაჰპირდა, თამაზ ჩხენკელს გაგაცნობო; ადამიანს, რომელიც ნიკო სამადაშვილთან მეგობრობდა და მის შემოქმედებას სიკვდილის შემდეგაც უპატრონაო, – ჰო, სწორედ ეს სიტყვა თქვა ბატონმა თემომ. ეფემიამაც იცოდა რაღაც-რაღაცები თამაზ ჩხენკელის შესახებ: წაკითხული ჰქონდა მისი თარგმნილი რაბინდრანათ თაგორის “გიტანჯალი”, წერილები ვაჟა-ფშაველაზე, ლამის ზეპირად იცოდა მისი ესე ნიკო სამადაშვილზე – “კაცი და პოეტი”; ასევე იცნობდა სხვა აღმოსავლელი პოეტებისა და ჩინელი პოეტის, ბო ძიუს, მისეულ თარგმანებსაც, რომელიც, სულ ეგონა, რომ თარგმანები კი არა, თავად თამაზ ჩხენკელის ლექსები იყო… თუნდაც აი, ეს, ერთ-ერთი მისი საყვარელი, რომელიც პირველი წაკითხვისთანავე ჩარჩა მეხსიერებაში: “გაადნო თოვლი გაზაფხულის თბილმა ქარებმა, დატყდა ყინული და დაიძრა მდინარე მდოვრი. მხოლოდ ის ერთი ვერ გაადნო მზის მხურვალებამ – ყვრიმალთა ზემოთ შეფენილი ჭაღარის თოვლი”. – რა კარგიააა! – ვერც ამჯერად დაფარა ლექსით გამოწვეული აღტაცება ეფემიამ და ხმამაღლა შემოჰკრა დერეფანში ტაში, მაგრამ, მადლობა ღმერთს, არავის მიუქცევია მისთვის ყურადღება. თამაზ ჩხენკელი ერთადერთხელ ჰყავდა ნანახი. ამ გაზაფხულზე მეორე კორპუსში მიმავალ მას და ლადო წერეთელს შემოხვდათ გზად. თავაწეული მიდიოდა, დინჯად, ზურგზე გადაჯვარედინებული ხელებით; ძალიან მომხიბვლელი, ლამაზიც კი, და ქუჩაში მოსიარულე სხვა კაცებისგან სრულიად გამორჩეული. ისე მოუნდა მაშინ ეფემიას, მისულიყო და უბრალოდ მისალმებოდა, მაგრამ ვერ გაბედა. ჰოდა… ახლა როგორ არ შეეყრებოდა მოუსვენრობა, როცა ამხელა ბედნიერება ეწვია და სახლში მიდიოდა თამაზ ჩხენკელთან სტუმრად? – ეს სტუდენტები თუ ასპირანტები კიდევ ამ ბედნიერი დროის წუთებს კი არა, ლამის უკვე საათსაც სტაცებდნენ ეფემიას.

როგორც იქნა, გაიღო მაღალი, ყავისფერი კარი და ოთახიდან ჟრიამულით გარეთ გამოსულ ათამდე გოგო-ბიჭს უკან ბატონი თემოც მოჰყვა აწითლებული, დაღლილი სახით. ზღურბლთან დადგა და თვალებით ეფემიას დაუწყო ძებნა. სათვალე არ ეკეთა, მაგრამ მაინც მალევე შეამჩნია თავადაც მისკენ წამოსული ეფემია. გაუღიმა, გულში ჩაიკრა და უხმოდ გაუწოდა ქურთუკი და ბერეტი, რომ კაბინეტი დაეკეტა.