– ჯანდაბას უცხოელები, ჩვენ ხალხი არ ვართ?! ბინძური სუნის თითო ჩასუნთქვით ვინ იცის რამდენ შხამს ვყლაპავთ!
ჭაღარაწვერიანმა კაცმა, განაწყენებულმა იმით, რომ მისი წამოწყებული საუბარი სასურველი გზით არ წავიდა, არაფერი თქვა, ტომრიდან ფეხი ჩამოიღო და ფანჯარაში გაიხედა. კეფაზე თმაშეკრულმა კაცმა მამაჩემზე გადაიტანა მზერა, რაღაცის თქმა დააპირა, მაგრამ გადაიფიქრა და ისევ თავის ბლოკნოტს მიუბრუნდა. მამაჩემმა ახლაღა შეამჩნია მისი საღებავით მოთხვრილი თითები. ოდესღაც ნალოლიავები და მერე მივიწყებული ფერადი ოცნების სასიამოვნო სითბო იგრძნო და ლამის ცრემლები მოაწვა. მხატვრებს, თან ძალიან ცნობილებს, ადრეც შეხვედრია, მაგრამ ასეთი არაფერი დამართნია. ეს ალბათ იმის ბრალი იყო, რომ წინ მჯდარი კაცი მხატვარს არაფრით ჰგავდა.
– უკაცრავად, მხატვარი ხართ?! – ჰკითხა მამაჩემმა.
კაცმა ჯერ გამოხედა, მერე გაეღიმა, ბლოკნოტს მარჯვენა ხელი შეუშვა და ფრჩხილებზე დაიხედა.
– ვიყავი. უფრო სწორედ, ცოტაღა მაკლდა.
– ეგ როგორ?!
– ერთ დროს ნიჭიერად ვითვლებოდი. აკადემიის დამამთავრებელ კურსებზე უკვე მნიშვნელოვან გამოფენებში ვღებულობდი მონაწილეობას ჩემს მასწავლებლებთან ერთად. ჩემმა სადიპლომო ნამუშევარმა, “ბირთვული ზამთარი” ერქვა, იმპერიის სამხატვრო სასაწავლებლების დიპლომატთა XX გამოფენა-კონკურსზე იმპერატორის ორდენი და მხატვართა გილდიის სპეციალური პრიზიც კი დაიმსახურა. ახლა ზურმუხტის სასახლეშია დაცული.
– დამითვალიერებია, ძალიან მომწონს.
– ძველი დრო რომ იყოს, გამიხარდებოდა!
მამაჩემს ზურმუხტის სასახლეში ათასჯერ უნახავს ეგ სურათი, დამჯდარა და დიდხანს უცქერია, მაგრამ, რატომღაც, ავტორით არასდროს დაინტერესებულა, ან შეიძლება დაინტერესებულა კიდეც და მალევე დავიწყებია, რადგან არაფერს ეუბნებოდა ავტორის სახელი.
– ძველი დრო რომ იყოს, მეწყინებოდა! – გაიცინა კაცმა, თითქოს მიხვდა, რაც გაიფიქრა მამაჩემმა.
– ბატონო?!
– დაივიწყეთ! – თქვა კაცმა და მაგიდაზე მდგარი ბინძური გრაფინიდან წყალი დაისხა, თუმცა ჭიქისთვის ხელი არ უხლია, მომწვანო გრაფინზე გველივით შემოხვეულ მატარებელს ათვალიერებდა. მერე თავი ასწია და თქვა:
– ძველი მღვიმეების დიდი მხატვრების სახელები არ ვიცით, მაგრამ მათ ნახატებს სიამოვნებით ვათვალიერებთ.
– არც ზოგიერთი ეკლესიის გენიალური ფრესკების ავტორები ვიცით. – შეეშველა მამაჩემი.
– მართალია. ხელები და თვალები… შუა საუკუნეობრივი გაგებით ხელები და თვალები სულის გამოხატულებად ითვლებოდა, ამიტომაა ყველა ფრესკაზე ხელები და თვალები განსაკუთრებით ნატიფი. აი, მე კი ორივემ მიღალატა. – თქვა კაცმა და ხელისგულებზე დაიხედა.
– რას გულისხმობთ?!
– არ ვიცი, როგორ მოხდა, მაგრამ ერთ დღესაც ხატვა დამეზარა, უფრო სწორად, თითქოს შეგრძნებები დამისუსტდა და მომცრო ზომის რეალისტურ პეიზაჟებზე გადავედი. მერე ფერებში ხატვაც დამეზარა და ზამთრის პეიზაჟების ხატვა დავიწყე, მოგეხსენებათ, ცოტა ფერია საჭირო. იმდენს ვხვდებოდი, რომ საგამოფენოდ ისინი არ ვარგოდნენ, ამიტომ გაყიდვა დავიწყე, დღემდე კარგად იყიდება. ხანდახან დაბებში და პროვინციულ ქალაქებში დავდივარ. იქ ნაკლებად ყიდულობენ, მაგრამ საჭიროა დედაქალაქს მოვშორდე მცირე ხნით. ერთი სიტყვით, პურის ფულს ვშოულობ.
სიჩუმე ჩამოვარდა. მატარებლის ბორბლების ხმა და ჭაღარა წვერიანი კაცის ხმამაღალი სუნთქვა ისმოდა. მამაჩემს ახლა უკვე დუმილი ერჩივნა, მაგრამ საუბრის ასე დასრულება უხერხული იყო:
– ძველებურად ხატვა არ გიცდიათ?!
– საქმე იმაშია, რომ არ მიცდია. თავიდანვე უნდა მეცადა, მაგრამ ვიცოდი, რომ გამომივიდოდა და ვფიქრობ ამიტომაც არ ვცადე, ძნელი ასახსნელია. ახლა უკვე ძალიან გვიანია. – თქვა კაცმა, ხელი ჩაიქნია და ისევ თავის ბლოკნოტს ჩააშტერდა.
– ადრე მეც ვხატავდი, სამხატვრო სკოლაც დავამთავრე და აკადემიისთვისაც ვემზადებოდი. – თქვა მამაჩემმა, რადგან საუბრის ასე დამთავრება უხერხული იყო.
– მერე რატომ დაანებეთ თავი?! – არ გამოუხედავს კაცს.
– ერთ რამეს მივხვდი: შეიძლება რაღაც საქმე გეხერხებოდეს, მაგრამ ეს იმას როდი ნიშნავს, რომ საუკეთესოდ გამოგდის.
– იმაზე ჭკვიანი ყოფილხართ, ვიდრე მე ვიყავი თქვენს ასაკში. – თქვა კაცმა და წეღან დასხმული წყალი მოსვა.
ისევ უხერხული დუმილი ჩამოწვა, მამაჩემმა კიდევ რაღაცის თქმა დააპირა, მაგრამ ვერაფერი მოიფიქრა და გაჩუმება არჩია.
მატარებელი მდინარის ნაპირს მიუყვებოდა. ნაპირთან ახლოს, მდინარეში, ამოშვერილ ლოდზე, ვიღაც კაცი საცვლის ამარა იდგა და ელექტროსადგურს ფოტოებს უღებდა. გაღმა, ქვიშიან ნაპირზე, თოლიები ისხდნენ.
მატარებელი პატარა სადგურში შევიდა. ბაქანზე ცოტა ხალხი იყო. ხანში შესული ქოლგიანი ქალი ვაგონიდან ჩასულ გამცილებელს რაღაცას უმტკიცებდა და ჩემოდნებით სავსე სამ საბარგო ურიკაზე უთითებდა. თმაშეკრულმა კაცმა ცოტა ხანს უყურა, მერე თავი გააქნია და ადრე დასხმული წყალი ბოლომდე ჩაცალა.
შუადღისას მზე კუპეს კარდატანებულ კედელს მოადგა და მთელი თავისი დიდებულებით დააცხუნა, საშინლად ცხელოდა. მამაჩემმა აკეცილი ფარდა ჩამოსწია.
– საცნობარო ბუკლეტი! საცნობარო ბუკლეტი! – გაისმა ვაგონის დერეფანში და კარის ქვემოდან ოთხი ცალი ფერადი ბუკლეტი შემოაცურეს. თმაშეკრული კაცი თავის საწოლზე იყო წამოწოლილი, მაგრამ ეტყებოდა, რომ არ ეძინა. მამაჩემმა, როგორც ყველაზე უმცროსმა, ადგომა და ბუკლეტების აღება დააპირა, მაგრამ ჭაღარაწვერიანმა კაცმა დაასწრო, ორი ცალი მადიდაზე დადო, ორი კი თავისთვის დაიტოვა და თვალიერება დაუწყო.
– ჰმ, ისევ საროსკიპო. რა ჭირად მინდა საროსკიპო! – წაიბურდღუნა კაცმა.
მამაჩემი ბუკლეტს დაწვდა. “უმცროსი ინფანტის იუბილესთან დაკავშირებით ვაგონ-საროსკიპოში მნიშვნელოვანი ფასდაკლებაა, ხოლო ვაგონ-კინოთეატრში საღამოს სეანსი – უფასო!” – წითელი ასოებით ეწერა პირველივე გვერდზე.