Սահմանադրության ներկայիս խմբագրությունը հաստատում է մեր երկրի և իշխանությունների հավակնությունները, 2024 թվականին հայտ ներկայացնի Եվրամիությանը անդամակցելու համար. Իրակլի Կոբախիձե
Սահմանադրության ներկայիս խմբագրությունը հաստատում է մեր երկրի և իշխանությունների հավակնությունները, 2024 թվականին հայտ ներկայացնի Եվրամիությանը անդամակցելու համար. Իրակլի Կոբախիձե

Այսօր Վրաստանը կարող է հպարտորեն հայտարարել, որ Վրաստանի առաջին Սահմանադրության ընդունումից 100 տարի անց երկիրն ունի եվրոպական ամենաբարձր չափանիշի սահմանադրություն, – այս մասին Վրաստանի սահմանադրության 100-ամյա հոբելյանին նվիրված խորհրդարանի հանդիսավոր նիստում, հայտարարել է «Վրացական երազանք – ժողովրդավարական Վրաստան» կուսակցության նախագահ, Իրակլի Կոբախիձեն:

«Այսօր մենք նշում ենք Վրաստանի առաջին Սահմանադրության 100-ամյակը: Ուղիղ 100 տարի առաջ Առաջին Հանրապետության հիմնադիրները, սահմանադրության տեսքով, մեր երկրին թողեցին թանկարժեք իրավական և մշակութային ժառանգություն: Վրաստանի առաջին սահմանադրությունը բարդ և առաջադեմ փաստաթուղթ էր, որը լայնորեն արտացոլում էր այն ժամանակվա քաղաքակիրթ աշխարհի արժեքները և իրավական մտածողության նվաճումները: Այսօր մենք պետք է խոնարհվենք յուրաքանչյուր մարդու առջև, ով մասնակցել է Վրաստանի առաջին սահմանադրության ստեղծմանը:

70-ամյա կոմունիստական ​​բռնապետությունից հետո, պետական ​​անկախության վերականգնմամբ, հիմք դրվեց վրացական ժամանակակից սահմանադրականության զարգացմանը: 1991 թվականից ի վեր Վրաստանն անցել է սահմանադրականության զարգացման ծայրաստիճան բարդ և հակասական ճանապարհ: 1991-2018 թվականներին կառավարման համակարգը հինգ անգամ փոխվեց:

– 1991 թվականին ներդրված ֆրանսիական ոճի կիսանախագահական համակարգը 1992-1995 թվականներին փոխարինվեց ժամանակավոր հիբրիդային մոդելով:

– 1995 թվականին ընդունվեց նոր սահմանադրություն, որի հիման վրա Վրաստանում ուժի մեջ մտավ ամերիկյան ոճի նախագահական կառավարությունը:

– 2004 թվականին, այսպես կոչված Վարդերի հեղափոխությունից հետո, ռուսական մոդելին համապատասխան, Վրաստանում պաշտոնապես ներդրվեց ֆորմալ կիսանախագահական,  իրականում այսպես կոչված գերնախագահական կառավարման համակարգ, որը պարարտ հող է ստեղծել երկրում ավտորիտարիզմ հաստատելու համար;

– 2010 թվականի սահմանադրական փոփոխություններով 2013 թվականին ներդրվեց հիբրիդային, մի տեսակ գերվարչապետական ​​կառավարման համակարգ, որում կառավարության մասնաճյուղերի միջև խախտվեց հավասարակշռությունը`ի շահ կառավարության ղեկավարի:

1995-2012 թվականներին Վրաստանի Սահմանադրության մեջ կատարվեց ավելի քան 30 փոփոխություն, որոնց մեծ մասը թելադրված էին սուբյեկտիվ քաղաքական շահերից: Առաջին փոփոխությունը, որը խորհրդարանը կատարեց երկրի սահմանադրության մեջ, ըստ էության, հակասահմանադրական էր և նախատեսում էր ընտրական շեմի բարձրացում յոթ տոկոսի: Սահմանադրությունը սուբյեկտիվ շահերին հարմարեցնելը, ցավոք, այս տարիների ընթացքում լայնորեն կիրառվող պրակտիկա է դարձել, ինչը առավելագույն ծանրաբեռնվածությունն է դրել վրացական պետականության և ժողովրդավարական համակարգի զարգացման վրա:

2013 թվականի համար Վրաստանը անհամակշռություն ուներ ինչպես բովանդակային, այնպես էլ իրավական տեխնիկայով ՝ թերի սահմանադրություն, որն անհրաժեշտ էր որակապես վերանայել և կատարելագործել:

Ինչպես գիտեք, սահմանադրական բարեփոխումների հարցը օրակարգ էր մտել 2013 թվականին, ստեղծվել էր պետական ​​սահմանադրական հանձնաժողով: Սակայն սուբյեկտիվ պատճառներից ելնելով `հանձնաժողովի եռամյա աշխատանքը լիովին անհաջող էր:

2017 թվականին Վրաստանում եվրոպական տիպի խորհրդարանական ժողովրդավարություն հաստատելու նպատակով վերստեղծվեց պետական ​​սահմանադրական հանձնաժողովը: Սահմանադրական բարեփոխումները լի էին լուրջ հակասություններով, որոնք պայմանավորված էին տարբեր սահմանադրական մարմինների, քաղաքական կուսակցությունների կամ հասարակական խմբերի արմատապես տարբեր շահերով.

– Սահմանադրական մարմինները, հատկապես նախագահը և կառավարությունը, շահագրգռված էին չնվազեցնել իրենց սահմանադրական լիազորություններն ու իշխանությունը.

– Բացահայտվել են քաղաքական կուսակցությունների տարբեր սուբյեկտիվ շահեր, հատկապես կառավարման համակարգի և ընտրական համակարգի հետ կապված.

– Մի շարք հարցերի շուրջ բացահայտվել են հասարակության պահպանողական և լիբերալ շերտերի տարբեր տեսակետներն ու շահերը.

– Քաղաքական ենթատեքստի առանձնահատկություններից ելնելով ՝ սահմանադրական բարեփոխումների գործընթացը, ցավոք, նվազագույն աջակցություն ուներ միջազգային գործընկերներից.

Այս իրավիճակում սահմանադրական բարեփոխումները ավարտին հասցնելը չափազանց բարդ խնդիր էր: Այնուամենայնիվ, նպատակասլացությունն ու քաղաքական մանևրումը հնարավորություն տվեցին հիմնովին վերանայել Վրաստանի Սահմանադրությունը:

– Վրաստանի Սահմանադրությունը որակապես բարելավվել է ինչպես բովանդակության, այնպես էլ իրավաբանական տեխնիկայի տեսանկյունից.

– Գործարկվել է կառավարման եվրոպական տիպի խորհրդարանական համակարգ, որը լիովին համապատասխանում է խորհրդարանական ժողովրդավարության եվրոպական բարձրագույն չափանիշներին.

– Սահմանադրական մարմինների միջև լիազորությունների բաշխման համակարգը հիմնված էր իշխանությունների տարանջատման սկզբունքի վրա.

– Վրաստանի խորհրդարանն ուժեղացել է, հատկապես նրա վերահսկողական գործառույթները.

– Խորհրդարանական ընտրությունների համար ներդրվեց համամասնական ընտրակարգ.

– Ամրապնդվել է քաղաքական ընդդիմության դերը երկրի քաղաքական համակարգում.

– Ամրապնդվել է մարդու հիմնարար իրավունքների, դատական ​​համակարգի և տեղական ինքնակառավարման անկախության սահմանադրական երաշխիքները.

– Եվրամիությանը և ՆԱՏՕ-ին ինտեգրումը սահմանվել է որպես սահմանադրական մարմինների սահմանադրական խնդիր.

Ես հպարտ եմ, որ եղել եմ խորհրդարանի և պետական ​​սահմանադրական հանձնաժողովի նախագահը, որը հնարավոր դարձրեց այդ նպատակները: Օգտվելով առիթից`մեկ անգամ ևս շնորհակալություն եմ հայտնում Վրաստանի խորհրդարանի նախագահ Արչիլ Թալակվաձեին, Վրաստանի խորհրդարանի բյուրոյին, իմ գործընկերներին ինձ պարգևատրելու համար:

Մեզանից յուրաքանչյուրի պարտքն է ապահովել Վրաստանի ներկայիս, ժողովրդավարական սահմանադրության կայունությունը: Բազմաթիվ փաստաբաններ և ոչ իրավաբաններ պատրաստակամ են հղում կատարել Սահմանադրությանը և մասնակցել դրա նույնիսկ մեկ նորմերի ձևավորմանը: Բացի այդ, քաղաքական գործընթացների զարգացման ֆոնին անընդհատ ցանկություն կա փոխել Սահմանադրությունը սուբյեկտիվ քաղաքական շահերից ելնելով: Սահմանադրությունը վերանայելու գայթակղությունը, բնականաբար, զգալի կայունություն է առաջացնում նրա կայունության համար, որը պետք է մշտապես ուշադրության առարկա դառնա:

Միևնույն ժամանակ, պետք է միանշանակորեն նշել, որ պատշաճ և կայուն սահմանադրությունը անհրաժեշտ, բայց անբավարար պայման է պետությունում կայուն ժողովրդավարական կարգ հաստատելու համար: Պետությունը պետք է ունենա ոչ միայն սահմանադրական հիմք, այլև գործնական հնարավորություն ՝ հոգ տանելու երկրում օրենքի գերակայության և օրենքի գերակայության սկզբունքների իրագործման մասին, պաշտպանելու և ամրապնդելու երկրի սահմանադրական կարգը:

Այսօր Վրաստանը կարող է հպարտորեն հայտարարել, որ Վրաստանի առաջին Սահմանադրության ընդունումից 100 տարի անց երկիրն ունի եվրոպական բարձրագույն չափանիշի սահմանադրություն: Վրաստանի Սահմանադրության ներկայիս տարբերակը ավելի է ամրապնդում մեր երկրի և կառավարության հավակնությունները՝ 2024 թվականին Եվրամիությանը Վրաստանի լիիրավ անդամակցության պաշտոնական հայտ ներկայացնելու համար», – հայտարարել է Իրակլի Կոբախիձեն: